Holocaust Mabalin Ngata a Mapasamak Manen?
BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY SWEDEN
IDI Enero 26-28, 2000, nagtataripnong idiay kabesera ti Sweden dagiti panguluen ti Estado ken dadduma pay a pannakabagi ti 48 a gobierno manipud intero a lubong para iti Stockholm International Forum on the Holocaust. Impalgak ti dadduma a nadakamat iti plataporma ti panagamak dagiti lider iti lubong iti itataud manen ti Nazismo. Kinuna ti dati a primero ministro ti Israel a ni Ehud Barak: “Adda sapasap a mensahe nga irakurak daytoy a komperensia: Rumbeng a saanen a pulos a panuynoyan ti tao, iti sadinoman a paset ti daga, ti maysa a rehimen a mangpatanor iti kinadakes ken panangpapatay agraman iti panangidumduma kadagiti tattao gapu iti relihion, puli wenno kolorda.”
Saan Laeng a Pakaseknan Dagiti Judio
Adu a tattao iti intero a lubong ti manginaig iti termino a “Holocaust” kadagiti Judio laeng. Nupay kasta, adda dadduma pay a nabiktima. Iti nagsayaat ti pannakaipadamagna a seremonia a panglaglagip iti Holocaust Dagiti Judio a naangay idiay Great Synagogue ti Stockholm kabayatan ti forum, insingasing ti primero ministro ti Sweden a mapagnunumuan koma a malukatan ti amin nga artsibo iti intero a lubong tapno malawlawagan ti publiko maipapan iti Holocaust. “Ipakaammotayo,” kinunana, “ti pannakatalipupos dagiti Roma [Gypsy], ti nasaknap a pannakaikisap dagiti baldado ken ti pannakaidadanes ken pannakapapatay dagiti homoseksual, dagiti simmupiat ken dagiti Saksi ni Jehova.”
Nagaramid ti gobierno ti Sweden iti libro maipapan iti Holocaust a napauluan Tell Ye Your Children, a naibunong a libre iti intero a pagilian kadagiti amin a sangakabbalayan nga addaan annak. Nadakamat iti daytoy a libro a dagiti Saksi ni Jehova “nagkitakitda a mangisapata iti kinasungdoda ken ni Hitler ken iti Nazi nga Alemania. Nagpaiduma ti kasta a panagkedked ta no pinirmaanda la koma ti maysa a dokumento a mangideklara iti kinasungdoda, nagsardeng koman ti pannakaidadanesda—ngem manmano ti nangaramid iti kasta.”
Ti Holocaust ken Dagiti Saksi ni Jehova
Idi 1933, agarup 25,000 dagiti Saksi ni Jehova idiay Alemania. Rinibu kadakuada ti karaman kadagiti immuna a tattao a naibalud iti adu a kampo ken pagbaludan dagiti Nazi. Impakaammoda ti neutralidadda kas Kristiano iti amin a kita ti napolitikaan ken namilitariaan nga aktibidad. Saanda a sinaluduan ni Hitler. Dida inawat ti ideolohia dagiti Nazi maipapan iti panangidumduma iti puli ken dida nakipaset kadagiti napolitikaan ken namilitariaan nga organisasion ni Hitler. Agarup 2,000 ti natay, nasurok a 250 kadakuada ti napapatay.
Kanayonanna, tinulongan dagiti Saksi dagiti padada a balud nga agibtur, agraman dagiti Judio ken dadduma pay. Inaramidda daytoy babaen ti panangiranudda kadakuada iti naibasar Biblia a namnamada ken babaen ti panangiburayda kadagiti masakit ken nakapuy iti aniaman nga adda kadakuada. Masansan nga intedda ti sumagmamano kadagiti ultimon a tinapayda. Kabayatan dagiti immuna a tawen ti panangidadanes dagiti Nazi, nagipuslitda met iti impormasion maipapan iti kaadda dagiti kampo a pagbaludan ken maipapan iti mapaspasamak kadagitoy. Nanipud idi, nakaipablaakdan iti nagadu nga artikulo kadagiti maiwarwaras iti intero a lubong a magasinda a Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo!, maipapan iti kinadangkok dagiti Nazi agraman ti pakasaritaan ti biag dagiti nakalasat.
Nabatad ti panagamak dagiti delegado iti Stockholm International Forum on the Holocaust iti itataud manen ti Nazismo. Kastoy ti inlawlawag ni Propesor Yehuda Bauer, ti direktor ti International Center for Holocaust Studies idiay Institute of Contemporary Jewry, Israel: “Agsipud ta naminsan a napasamaken, mabalin a mapasamak manen, saan nga iti isu met la a kita, saan a nasken a kadagiti isu met la a tattao, saan a babaen kadagiti isu met la a tattao, no di ket iti siasinoman babaen ti siasinoman. Awan pay idi ti napasamak a kasta, ngem ita addan ti pagtuladan.”
[Ladawan iti panid 12]
Ti kolor ubi a trianggulo ti pakailasinan dagiti Saksi ni Jehova kadagiti kampo
[Dagiti ladawan iti panid 12, 13]
1. Ni Julius Engelhardt a maysa kadagiti Saksi ni Jehova ket pinatay dagiti Nazi idiay Bragdenburg idi Agosto 14, 1944
2. Ti panagawid ti tallo kadagiti Saksi ni Jehova kalpasan a nawayawayaanda manipud iti Sachsenhausen idi 1945
3. Ni Elsa Abt, maysa a Saksi a naisina iti ubing pay idi nga anakna a babai ken naibalud iti dandani tallo a tawen
[Credit Line]
Nordrhein-Westfälisches Hauptstaatsarchiv, Düsseldorf
[Dagiti ladawan iti panid 13]
Salaysayen dagiti nakalasat a Saksi ti pakasaritaanda kadagitoy a video