Cherrapunji​—Maysa Kadagiti Kabasaan a Lugar Ditoy Daga

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY INDIA

MAYSA kadagiti kabasaan a lugar ditoy daga? Ngem kasano a kasta? Medio gagangay a nakiddit ti danum ditoy India, ket iti kaaduan nga aldaw saan pay ketdi a nasken nga agpayongka! Ania ti tuktukoyenmi a makapainteres a lugar? Ti Cherrapunji​—maysa nga ili idiay Meghalaya, a makin-amianan a daya nga estado ti India, iti beddeng ti Bangladesh. Nagpintas ti Meghalaya isu a napanaganan “ti Scotland iti Daya.” “Pagtaengan dagiti ulep” ti mismo a kaipapanan ti naganna. Ngem apay a nabayagen a naibilang ti Cherrapunji kas maysa kadagiti kabasaan a lugar ditoy daga? Agpasiartayo biit iti daytoy makapaamanga a pagsidsiddaawan iti nakaparsuaan.a

Rugiantayo ti panagpasiartayo iti Shillong, ti kabesera ti estado ti Meghalaya. Agpaabagatantayo babaen ti panaglugantayo iti pangturista a bus. Bayat a malabsantayo ti katurturodan ken nalawa a karuotan, makitatayo a pumuspuskol ti ulep, a dagus a mangipalagip kadatayo a talaga a maitutop ti nagan a Meghalaya.

Sumang-at ken agsikkosikko ti kalsada a daliasatentayo iti igid ti nauneg a rangkis a napnuan kaykayo. Nangato ti paggapuan dagiti dissuor, nga agayus iti karayan nga agturong iti tanap. Bayat nga agsardeng ti bustayo iti Mawkdok, makitatayo a pumuskol ti ulep nga agturong iti katurturodan. Pagammuan ta lingdanda ti intero nga aglawlaw ket dagus nga agpangatoda tapno makitatayo manen dayta. Iti apagdarikmat laeng, nalikmuttayo metten iti ulep isu a bin-ig nga ulep ti makitatayon. Ngem di agbayag, agpangato manen ti ulep ket silnagan ti init ti makapaamanga a buya.

Ti Cherrapunji ket 1,300 a metro iti ngatuen ti patar ti baybay. Inton makadanontayo iti ili, awanen ti makitatayo nga ulep, ken awan ti nakapayong. Datayo laeng a sangaili ti agsagsagana iti panagtudona! Kaano ngay nga agtudo?

Bumayakabak ti panagtudona kadagiti rehion iti tropiko no pagalingasawen ti init ti adu a danum manipud kadagiti nabarbara a paset ti taaw. Inton ti napnuan agneb nga angin manipud iti Taaw Indiano ket makadanon iti makin-abagatan a bangkirig ti Kabambantayan ti Himalaya ken mapilitanda nga agpangato, idissuorda ti danumda babaen ti bumayakabak a tudo. Ti patag a bantay ti Meghalaya ti kangrunaan a matuduan. Kanayonanna, agparang a tangay daytoy a nangato a disso ti kangrunaan a main-initan no aldaw, ngumato dagiti ulep iti ngatuen ti patag a bantay agingga a lumamiis ti angin no rabiin. Mabalin a daytoy ti makagapu a kaaduanna, rabii no agtudo.

Kabayatan ti Hulio 1861, napasaran ti Cherrapunji ti makapasiddaaw a 930 a sentimetro a tudo! Ket nagtudo iti 2,646 a sentimetro kabayatan ti 12 a bulan nanipud Agosto 1, 1860, agingga iti Hulio 31, 1861. Ita iti promedio, agtudo ditoy Cherrapunji iti 180 nga aldaw iti makatawen. Manipud Hunio agingga iti Setiembre ti panagtudona iti kapigsaan. Tangay rabii ti kaaduan a panagtudona, matagiragsak dagiti sangaili ti agpasiar a dida matuduan.

Nagrigat a patien a gapu iti nakaro a panagtudona, kumiddit pay laeng ti danum iti daytoy a rehion. Nupay kasta, masansan a kasta ti kasasaad kadagiti bulan ti kalam-ekna. Papanan ngay ti tudona? Gapu iti nasaknap a pannakakalbo dagiti kabakiran iti ruar laeng ti Cherrapunji, agdissuor ti kaaduan a tudo manipud iti nangato a patag a bantay, isu a mapno dagiti karayan iti kapanagan nga agayus a nangnangruna idiay Bangladesh. Maipalplano ti proyekto a matambakan dagiti waig ken maaramid dagiti pagurnongan iti danum. Ngem sigun iti ari ti tribu iti Mawsynram a ni G. S. Malngiang, awan pay “dagiti napasnek a panagregget tapno marisut ti problema maipapan iti danum.”

Talaga a makaparagsak ken makaisuro ti agpasiar iti Cherrapunji. Anian a makapaamanga ti buya iti dayta a lugar! Ket nagpipintas dagiti sabong, agraman ti ag-300 a klase ti orkidia ken ti karkarna a klase ti agkaan iti animal a pitcher plant. Kanayonanna, adda nadumaduma a klase dagiti atap nga animal a pagsiddaawan, ken adda dagiti kueba a napnuan limestone a pagsukisokan ken megalith a sukimaten. Ti naglawa a minuyongan iti kahel iti dayta a lugar ket agbunga iti natubbog a prutas ken posible met ti itataud ti natural a diro ti nananam a kahel. Amin dagitoy ti matagiragsak dagiti agpasiar ditoy Meghalaya, ti “pagtaengan dagiti ulep,” ken ti Cherrapunji, ti maysa kadagiti kabasaan a lugar ditoy daga.

[Footnote]

[Mapa iti panid 22]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

INDIA

Cherrapunji

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Ladawan iti panid 23]

Agayus dagiti dissuor iti karayan nga agturong iti tanap

[Ladawan iti panid 23]

Daytoy a klase ti agkaan iti animal a pitcher plant ket karkarna iti daytoy a paset ti daga

[Credit Line]

Rinetrato ni Matthew Miller