Ti Diary​—Mapagtalkan a Gayyem

MABALIN a mapagtalkan a kadua ti diary, mannakipagrikna a gayyem iti di mannakipagrikna a lubong. Ti diary “palubosannatayo a mangtaginayon kadagiti naurnong a nalawag a deskripsion nga agpaut a pakailanadan dagiti bukodtayo a panagdaliasat iti biag,” kuna ti mannurat a ni Christina Baldwin. Kas iti album dagiti retrato a mangipabuya iti napalabas, ti diary ti mangipaay kadatayo kadagiti naisurat nga “apagbiit a buya” a mangipalgak ken mangtaginayon iti pakasaritaan ti biagtayo.

Idi panawen ti Biblia, masansan nga insurat dagiti gobierno ti adu a napapateg a pasamak. Ti Biblia a mismo ket mangdakamat iti adu kadagita nga opisial a salaysay. (Numeros 21:14, 15; Josue 10:12, 13) Nagaramid dagiti Griego iti klase ti almanac a maawagan ephemerides,a a nangisuratanda iti inaldaw a panaggaraw dagiti bituen ken planeta. Dagiti Romano, a nangparmek iti Grecia, tinuladda dagitoy a pagsuratan ngem tapno praktikal, lalo a pinagbalinda dagitoy a napateg babaen ti pananginayonda iti inaldaw a pasamak iti komunidad ken paginteresan ti publiko. Inawaganda dagitoy a diarium, a nagtaud iti Latin a dies, nga “aldaw” ti kaipapananna.

Nupay kasta, naimbento ti diary kas pakailanadan dagiti pribado nga inaldaw a pasamak idi nagsurat ti Ingles a ni Samuel Pepys iti salaysay ti inaldaw a pasamak idi maika-17 a siglo. Tangay naglaon iti karkarna a kombinasion ti kinadebosionado ken kinanailubongan, ti diary ni Pepys ti nakaammuan dagiti historiador iti maysa kadagiti kalalawagan a pakasaritaan ti biag kabayatan ti panagturay ti Ingles nga ari a ni Charles II.

Nanipud idin, limmatak ti panagsurat iti salaysay ti inaldaw a pasamak. Adu a diary ti nagbalin payen a napateg a historikal a dokumento. Naisangsangayan kadagitoy ti salaysay ti agtutubo a Judio a babai a naglemmeng idi kadagiti Nazi. Ti Diary of a Young Girl ni Anne Frank ket maysa a nasaem nga ebidensia iti kinaulpit ti tao iti padana a tao.

Ania ti Pangallukoy ti Maysa a Diary?

Ti panagsurat iti salaysay ti inaldaw a pasamak ket kasla mangpennek iti kangrunaan a tarigagay ti tao​—panangibaga iti mismo a personalidadna. Isursurattayo man ti ragsaktayo a makangngeg iti damo a sasao ti maysa a maladaga wenno ti irarang-ay ti naayat a relasion, ti diary ti mangipalubos kadatayo a mangutob kadagiti pasamak a nangtubay iti biagtayo. Ti panangbasa kadagiti naisurat ti mangbiag manen kadagidiay a napateg a kanito ken dagiti pinataudda a rikna.

Ti maysa kadagiti kangrunaan a pagimbagan ti diary ket tulongannatayo a mangammo iti kinataotayo. Awagan dayta ti mannurat a ni Tristine Rainer “a praktikal nga alikamen a pangadal iti kababalin a makatulong kenka a mangyebkas iti riknam nga awan ti aniaman manglapped.”

Kuna ti Biblia idiay Proverbio 12:25: “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta.” No di kayat ti maysa a tao nga ibaga iti siasinoman ti maipapan iti ‘panagdanagna,’ mabalin nga ikeddengna laengen nga isurat dayta. Ti panagsurat ngarud iti inaldaw a pasamak ket masansan a maisingasing kas makatulong nga alikamen tapno mailiwliwag ti emosional a kinasaem. Mabalin nga usaren ti maysa a tao ti diary tapno mautobna ti biagna, makaaramid kadagiti baro a kalat ken solusion iti adu a problema. Makatulong ti panangisurat ti maysa a tao kadagiti problema ken riknana tapno maipamaysana dagiti pudno nga isyu ken matmatanna dagitoy iti umiso a wagas.

Mabalin met nga alikamen a pangisuro ti kanayon a panagsurat iti diary. Kastoy ti ibalakad ti American Federation of Teachers kadagiti nagannak: “Paregtaenyo ti annakyo a kanayon nga agsuratda iti diary. Ti panagsurat iti diary ti mangparang-ay iti kinalaingda nga agsurat ken agpartuat.”

Kasano ti Panangrugik?

Umuna, agsapulka iti naulimek a lugar ken pagsuratan wenno kuaderno a kayatmo. Wen, talaga a makapakarit ti nadalus a panid nga agur-uray a masuratan. Ngem ti sekreto isut’ panagbalin a napudno, natural, ken simple. Mabalin nga iyimtuodmo dagitoy iti bagim: ‘Ania ti inaramidko ita nga aldaw? Kasano ti panangapektarna kaniak? Ania ti kinnanko? Siasino dagiti nakitak? Ania ti mapaspasamak iti biag dagiti patpatgek?’ Wenno mabalinmo a rugian iti agdama a kanito, babaen ti panangyimtuodmo: ‘Ania ti kasasaad itan ti biagko? Ania dagiti kalatko? Ania dagiti arapaapko?’ Kalpasanna, saanmo a dillawen ti insuratmo no di ket agsuratka latta.

Agsuratka iti nagadu wenno bassit sigun iti kayatmo. Sansanem wenno sagpaminsan nga agsuratka. Agbalinka a prangka ken direkta. Dimo pagdanagan ti gramatika wenno ispeling. Awan sabali a makakita iti insuratmo. Nalabit kayatmo pay a padasen ti agipigket kadagiti retrato, nakartib a damag, wenno aniaman a napateg kenka. Librom dayta isu a maaramidmo ti aniaman a kayatmo. Mabalin a naurnos wenno saan, bassit wenno dakkel. Ket saka la agsurat no kayatmo. No pagbalinem a nainget nga iskediul ti kanayon a panagsurat iti diary, mapaay ken maupaykanto.​—Kitaem ti kahon.

No kasano nga usaren ti maysa a sientista ti kuaderno tapno paliiwen ken isuratna dagiti panagbalbaliw ti maysa nga organismo nga ad-adalenna, mabalin met a tulongannaka ti diary a mangpaliiw ken mangadal kadagiti padron ti kababalinmo ken dagiti pagannayasan iti biagmo. Ti salaysaymo maipapan iti inaldaw a pasamak ti mangipalgakto iti rag-om, sakit ti nakemmo, pagkapuyam ken paglaingam. Dayta ti mangparang-ay iti abilidadmo a mangipakaammo iti personalidadmo. Agpayso a ti kanayon a panagsurat iti diary kalikagumanna ti pannakikumit, ngem ti kasta a pannakikumit ket mabalin a mangipaay iti adu a gunggona.​—Naipatulod.

[Footnote]

[Kahon iti panid 27]

Dagiti Singasing iti Panangrugi

◆ Mangpilika iti nalagda, nalabit, nalaka nga awiten a pagsuratan.

◆ Mangyeskediulka iti natalingenngen nga oras ken agsapulka iti naulimek a lugar a mabalinmo ti agmaymaysa. Petsaam ti tunggal isuratmo.

◆ No adda sumagmamano nga aldaw a nalanganam, dika agdanag; ituloymo latta ti agsurat no sadino ti nagsardengam.

◆ Saanmo a pilawen ti insuratmo. Agsuratka latta a siwayawaya maipapan iti bagim. Isuratmo dagiti detalye​—saanka laeng nga agsurat maipapan iti pangkaaduan.