Apay nga Ibasaam ti Annakmo?

“Immay nagpasaklot kaniak, a mangguyguyod iti nakulpikulpin ti sulina a pinanid ti libro a napulagidan iti . . . peanut butter, ket impakaasina . . . , ‘Tulongannak a mangbasa iti daytoy, Daddy; tulongannak a mangbasa iti daytoy.’”​—Dr. Clifford Schimmels, propesor iti edukasion.

NAGBIIT a makasursuro dagiti annak. Ipakita dagiti panagsukisok a naparpartak ti itatanor ti utek dagiti ubbing a kurang pay a tallo ti tawenda. Nakapatpateg iti nasalun-at nga itatanor ti ubing dagiti inaldaw nga aramid ti nagannak a kas iti panangibasa, panagkanta, ken panangipateg. Nupay kasta, sigun iti maysa a panagadal, agarup kagudua laeng iti amin a nagannak ti ubbing nga agedad iti nagbaetan ti dua ken walo ti inaldaw nga ibasaanda ti annakda. Nalabit iyimtuodmo, ‘Talaga aya nga adda pagimbaganna no ibasaak ti anakko?’

Panangpatanor iti Panagayat iti Panagbasa

Kuna dagiti eksperto nga adda pagimbaganna no ibasaam ti anakmo. “Ti napigsa a panangibasa kadagiti annak ti kakaisuna a kapatgan a banag tapno mapatanor ti kinalaingda nga agbasa inton agangay. Talaga nga agpayso daytoy nangruna no di pay ageskuela,” kuna ti report a Becoming a Nation of Readers.

Bayat nga ubbingda pay a dumdumngeg kadagiti estoria a maibasa manipud iti libro, maammuan ti annak a dagiti letra iti panid ket katupag dagiti sasao iti bokabulariotayo. Agbalin met a pamiliar kadakuada ti pannakayebkas ti lenguahe a nausar kadagiti libro. “Kada ibasaam ti anakmo, mangipapaayka iti ‘makaparagsak’ a mensahe iti utekna. Mabalinmo pay nga awagan dayta a komersial, a mangisagana iti ubing tapno ti libro ken ti naimaldit a publikasion ket inaigna iti kinaragsak,” kuna ti maysa a libro maipapan iti panangibasa. Dagiti nagannak a mangpatanor iti kastoy a panagayat kadagiti libro patanorenda ti tarigagay ti annakda nga agbalin a managbasa.

Panangtulong Kadakuada a Mangtarus iti Lubong iti Aglawlawda

Dagiti nagannak a mangibasa kadagiti annakda makaipaayda iti napateg a sagut kadakuada​—maam-ammoda dagiti tattao, lugar, ken bambanag. “Makapagbiaheda” iti intero a lubong a bassit laeng ti magasto babaen kadagiti panid ti libro. Usigem ti pagarigan ti dua ti tawenna a ni Anthony, nga imbasaan ni nanangna sipud pay idi kappasngay. Kuna ni nanangna: “Ti damo nga ipapanna iti zoo ket maikaduan a pannakakitana.” Maikaduan a pannakakitana? Wen, nupay damo ni Anthony ti aktual a makakita kadagiti zebra, leon, giraffe, ken dadduma nga animal, ammonan dagitoy a parsua.

Ilawlawag pay ni nanangna: “Iti umuna a dua a tawen ti biagna, naragsakan ni Anthony a nakaam-ammo iti adu a tattao, animal, bambanag ken kapanunotan, a nagtaud amin kadagiti libro.” Wen, ti panangibasa kadagiti annak no ubbingda pay ket nagadut’ maitulongna iti panangtarusda iti lubong a pagbibiaganda.

Panangpatanor iti Nasinged a Relasion

Bayat dagiti tawen ti idadakkelda, makapatanor dagiti ubbing kadagiti ugali a mangimpluensia iti tigtignayda iti adu a tawen iti masanguanan. Nasken ngarud a mangisaad dagiti nagannak iti pamuon tapno nasinged ti relasionda nga addaan panagtalek, panagrinnaem, ken pannakaawat. Iti daytoy a proseso, dakkel ti maitulong ti panangibasa.

No mangipaay ti nagannak iti tiempo a mangubba iti annakda ken mangibasa kadakuada, nabatad ti mensahe nga: “Ay-ayatenka.” Kinuna ni Phoebe a maysa nga ina idiay Canada, maipapan iti panangibasana iti anakna, a walo ti tawenna itan: “Mariknami nga agassawa a dakkel ti naitulong daytoy iti kinasinged ni Nathan kadakami. Napudno kadakami ket masansan nga ibagana kadakami ti riknana. Daytat’ nangpatanor iti naisangsangayan a kinasinged.”

Nakairuamanen ni Cindy nga ibasaan ti anakna sipud pay idi agarup makatawenna ken makaanduren nga agtugaw ken agimdeng iti maysa wenno dua a minuto. Napateg kadi dagitoy amin a panawen ken panangikagumaan? Kastoy ti kuna ni Cindy: “Ti nainggayyeman, natalingenngen a panagkadua nga agbasa ket masansan nga isu laeng ti kasapulan tapno matignay ni Abigail a mangibaga kadakami kadagiti napasamak idiay eskuelaan wenno sumagmamano a parikutna iti gayyemna. Asino a nagannak ti di magagaran a dumngeg?” Sigurado ngarud a ti panangibasa ket makapatanor iti kinasinged ti nagannak ken ti anak.

Panangipasagepsep Kadagiti Napateg a Paglaingan iti Biag

“Nakaad-adu itatta dagiti basura nga aggapu iti telebision ken dadduma pay a gubuayan, a maipastrek iti isip ti annaktayo, isu a kasapulanda unay ita ti pannakataraon ti isip, nalawag a panagpampanunot, kinasirib, mangimpluensia a kapanunotan, a makatulong kadakuada nga agtignay a maitunos kadagiti prinsipio nga alagadenda ken tapno makitada ti umiso a kasasaad ti panagbiagda,” kuna ti libro a 3 Steps to a Strong Family. Dagiti nagannak ti kasayaatan a mangipaay iti positibo ken naimbag nga impluensia.

Ti panangyam-ammo kadagiti dua kapaset (complex) ken umiso ti pannakayebkasna a sentensia a masarakan kadagiti libro ket nagsayaat nga alikamen a pangisuro iti ubing tapno mayebkasna ti riknana agpadpada iti panagsao ken iti panagsurat. Kastoy ti kuna ni Dorothy Butler, autor ti Babies Need Books: “Ti kalidad ti kapanunotan ti maysa a tao ket agpannuray iti kalidad ti lenguahena. Kinapudnona, nakapatpateg ti lenguahe iti panagsursuro ken iti kinalaing.” Ti kinalaing a makikomunikar ti biag dagiti naimbag a relasion.

Mangpasayaat met iti naimbag nga ugali ken prinsipio ti panagbasa kadagiti maitutop a libro. Dagiti nagannak a mangibasa ken makirinnason kadagiti annakda ket matulonganda ida a mangparang-ay iti laingda a mangsolbar kadagiti problema. Bayat ti panangibasa ni Cindy iti anakna a ni Abigail, pinaliiwna a naimbag ti reaksion ni Abigail iti adu a kasasaad a naiparang kadagiti estoria. “Kas nagannak, maammuanmi ti ad-adu pay a narigat a madlaw a kababalinna ket sapay koma ta nasapa a matulonganmi a mangiwaksi iti di umiso a panagpampanunot.” Kinapudnona, makaisuro iti isip ken iti puso ti napigsa a panangibasa iti annak.

Pagbalinem a Makaay-ayo ti Panagbasa

“Saanmo a piliten ti ubing” nga agbasa. Pagbalinem a kanayon a relaks, impormal, ken makaparagsak ti kasasaad. Ammo dagiti mannakaawat a nagannak no kaano nga isardeng ti panagbasa. Kastoy ti kuna ni Lena: “No dadduma, nabannog unayen ni Andrew a dua ti tawenna, ken saan a makapagbayag nga agtugaw. Paababaenmi ti panagbasami tapno mapagustuan ti riknana. Dimi kayat a mauma ni Andrew iti panagbasa, isu a dimi ipilit kenkuana iti napapaut ngem ti kabaelanna.”

Adu pay ti mairaman iti panangibasa ngem ti basta panangisao kadagiti naimaldit. Ammuem no kaano nga ukagem ti panid nga addaan ladawan tapno makapagagar. Makitunoska iti pannakaisalaysay ti estoria. Nagdakkel ti maitulongna tapno nabiag ti estoria no nasayaat ti modulasion wenno panagbaliwbaliw ti timek ken pannakaipaganetget dagiti punto. Ti kinabara ti timekmo ti mangiparikna ti kinatalged iti anakmo.

Nagadu ti pagsayaatanna no aktibo ti pannakipaset ti anakmo. Agsardengka sagpaminsan, ket imtuodem dagiti saludsod a saan laeng a masungbatan iti maymaysa a sao. Ilawlawagmo dagiti sungbat ti anakmo babaen ti dadduma pay a sungbat.

Piliem a Naimbag Dagiti Libro

Ngem nalabit ti panangpili kadagiti nasayaat a libro ti kapatgan. Nasken ti panagsukimat tapno makapilika. Siaannad a piliem dagiti libro, ket usarem laeng dagidiay naimbag wenno makaisuro ti mensahena ken praktikal ti leksion iti estoriana. Sukimatem a naimbag ti akkub, ladawan, ken ti naisangsangayan a sasao ken ebkas a nausar. Piliem dagiti libro a makapainteres nga agpadpada kenka ken iti anakmo. Masansan nga agkaraulit a paibasa ti ubing ti isu met la nga estoria.

Apresiaren a nangnangruna dagiti nagannak iti intero a lubong ti libro a Ti Librok dagiti Estoria ti Biblia.a Nadisenio dayta nga ibasa dagiti nagannak kadagiti annakda, ket saan laeng a makatulong dayta kadagiti annak nga agbalin a nalaing a managbasa no di ket gutugotenna met ti interesda iti Biblia.

Dagiti nagannak a mangibasa kadagiti annakda ket mabalin a patanorenda kadagitoy ti nasayaat nga ugali iti panagbasa, a mabalin a mangipaay kadagiti nagsayaat a resulta iti intero a panagbiagda. Kastoy ti napaliiw ni JoAnne iti anakna: “Saan laeng a nasursuro ni Jennifer ti agbasa ken agsurat sakbay nga ageskuela ken nagustuanna ti agbasa no di ket, napatpateg pay, napatanorna ti panagayat iti Naindaklan a Namarsua kadatayo a ni Jehova. Nasursuro ni Jennifer ti agpannuray iti naisurat a Saona, ti Biblia, a mangiwanwan kenkuana iti amin a desisionna.” Pudno a napatpateg ti maisurom iti ubing nga ayatenna ngem ti maitulongmo a masursurona.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 14]

No Ibasaam ti Anakmo

• Rugiam no maladaga pay laeng.

• Ikkam ti tiempo ti anakmo nga agulimek ken agtugaw no agbasa.

• Basaenyo dagiti estoria a magustuanyo a dua.

• Masansan nga agbasaka ken buyogen iti rikna.

• Iramanmo ti anakmo babaen ti panagimtuod kadagiti saludsod.

[Picture Credit Line iti panid 13]

Naretrato idiay Wildlife Conservation Society’s Bronx Zoo