Napabilegak Gapu iti Panagtalekko iti Dios

KAS INSALAYSAY NI RACHEL SACKSIONI-LEVEE

IDI NAMIN-ADU A TINUNGPATUNGPANAK TI MAYSA A GUARDIA GAPU TA NAGKITAKITAK NGA AGARAMID KADAGITI PIESA DAGITI EROPLANO A PAGBOMBA DAGITI NAZI, KINUNA KENKUANA TI MAYSA PAY A GUARDIA: “NALABIT NASAYSAYAAT NO ISARDENGMON. ITULOK DAGITA A ‘BIBELFORSCHER’ TI MAKABKABIL AGINGGA A MATAYDA GAPU ITI DIOSDA.”

NAPASAMAK daytoy idi Disiembre 1944 idiay Beendorf, maysa a kampo a pagtrabahuan ti babbai nga asideg iti pagasinan iti makin-amianan nga Alemania. Palubosandak a mangilawlawag no apay a nakadanonak sadiay ken no kasano a nakalasatak idi maudi a bulbulan ti Gubat Sangalubongan II.

Naipasngayak iti Judio a pamilia idiay Amsterdam, Netherlands, idi 1908. Siak ti maikadua iti tallo nga agkakabsat a babbai. Para liha ni tatangko kadagiti diamante, a kas iti trabaho ti adu a Judio idiay Amsterdam sakbay ti Gubat Sangalubongan II. Natay idi agtawenak iti 12, isu a nakipagyan kadakami ni Lolok idi agangay. Napeklan a Judio ni Lolok, ket siniguradona a mapadakkelkami a maitunos kadagiti tradision dagiti Judio.

Kas panangtuladko ken ni Tatang, sinursurok ti negosio a panagtabas iti diamante, ket idi 1930, nakikallaysaak iti maysa a katrabahuak. Naaddaankami iti dua nga annak​—da Silvain, maysa a naparagsit ken mannakigasanggasat nga ubing a lalaki, ken ni Carry, maysa a nadungngo ken naulimek nga ubing a babai. Nakalkaldaang ta saan a nagpaut ti panagasawami. Idi 1938, kalpasan ti panagdiborsiomi, nakikallaysaak ken ni Louis Sacksioni, a maysa met a para tabas iti diamante. Idi Pebrero 1940, naipasngay ti balasangmi a ni Johanna.

Nupay Judio ni Louis, saanna nga inalagad ti relihionna. Isu a saanmin a rinambakan ti piesta dagiti Judio a magustuak unay idi ubingak. Talaga a makaikawa, ngem iti pusok, intultuloyko ti namati iti Dios.

Binaliwak ti Relihionko

Idi rugrugi ti 1940, ti tawen a rinugian dagiti Aleman ti panangsakupda iti Netherlands, adda babai nga immay iti balaymi ket kinasaritanak maipapan iti Biblia. Diak unay naawatan ti imbagana, ngem inawatko ti intedna a literatura kada umay. Nupay kasta, diak binasa dagiti imbatina ta diak kayat a maammuan ti aniaman maipapan ken Jesus. Naisuro kaniak a maysa nga apostata a Judio ni Jesus.

Maysa nga aldaw, adda lalaki nga immay idiay balay. Inimtuodko dagiti saludsod a kas iti, “Apay a saan a nangparsua ti Dios iti dadduma pay a tattao kalpasan a nagbasol da Adan ken Eva? Apay nga adda nakaro unay a panagsagaba? Apay nga aggiginnura ken aggugubat dagiti tattao?” Impasiguradona a no aganusak, sungbatanna dagiti saludsodko manipud iti Biblia. Isu a nayurnos nga iyadalannak iti Biblia.

Kaskasdi a diak patien a ni Jesus ti Mesias. Ngem kalpasan nga inkararagko dayta, rinugiak a binasa dagiti padto iti Biblia maipapan iti Mesias ket naawatak ida manipud iti sabali a panangmatmat. (Salmo 22:7, 8, 18; Isaias 53:1-12) Tinulongannak ni Jehova a mangtarus a natungpal dagita a padto ken Jesus. Saan nga interesado ni lakayko iti ad-adalek ngem dina linapdan ti panagbalinko a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.

Aglemlemmengak​—Ngem Kaskasdi a Mangaskasabaak

Peligroso ti kasasaadko idi sinakup dagiti Aleman ti Netherlands. Saan laeng a maysaak a Judio, nga ibalbalud dagiti Aleman kadagiti kampo konsentrasion, no di ket maysaak met a Saksi ni Jehova, maysa a narelihiosuan nga organisasion nga ikagkagumaan dagiti Nazi a talipuposen. Ngem nagtalinaedak latta nga aktibo ket nangbusbosak iti promedio nga 60 nga oras iti kada bulan a nangiranud iti sabsabali maipapan iti baro a Nakristianuan a namnamak.​—Mateo 24:14.

Maysa a rabii idi Disiembre 1942, di nagawid ni lakayko manipud trabahona. Naaresto gayam idiay pagtrabahuan a kadua dagiti katrabahuanna. Isut’ diak pulos a nakitan. Binagbagaandak dagiti padak a Saksi nga aglemmengkami nga agiina. Nakipagyanak iti maysa a Kristiano a kabsat a babai iti deppaar ti Amsterdam. Gapu ta peligroso unay kadakami nga uppat ti agnaed iti maymaysa a lugar, kapilitan nga impaaywanko ti annakko iti sabsabali.

Masansan a gistay diak nakalibas. Maysa a rabii, inlugannak ti maysa a Saksi iti bisikletana tapno ipannak iti baro a paglemmengak. Nupay kasta, napundi ti silaw ti bisikletana isu nga adda dua nga Olandes a polis a nangpasardeng kadakami. Linenteandak ket nadlawda a maysaak a Judio. Naimbag laengen ta basta kinunada: “Pardasanyo​—ngem agtaraykayo laengen.”

Pannakaaresto ken Pannakaibaludko

Maysa nga agsapa idi Mayo 1944, bayat nga irugrugik ti ministeriok, naarestoak​—saan a gapu ta maysaak a Saksi no di ket gapu ta maysaak a Judio. Sangapulo nga aldaw a naibaludak idiay Amsterdam. Kalpasanna, inlugandak iti tren a kadua ti dadduma pay a Judio. Impandakami iti kampo ti Westerbork iti makin-amianan a daya ti Netherlands a pagurayanmi iti sabali pay a tren a paglugananmi. Manipud sadiay, naipan dagiti Judio idiay Alemania.

Idiay Westerbork, nakitak ti bayawko ken ti barona nga inarestoda met. Sisiak ti Saksi kadagiti Judio, ken naynay a nagkararagak ken ni Jehova tapno pabilgennak. Dua nga aldaw kalpasanna, dakami ken ni bayawko ken ti barona ket nagtugaw iti bagon dagiti baka nga agrubbuat idin nga agpa-Auschwitz wenno Sobibor, dagiti kampo a pagpapatayan idiay Poland. Pagammuan ta inawagandak, sadak inlugan iti sabali a tren​—maysa a regular a pangpasahero a tren.

Nakalugan iti dayta dagiti dati a katrabahuak iti negosio iti diamante. Agarup sangagasutkami a trabahador iti diamante a naipan idiay Bergen-Belsen iti makin-amianan a paset ti Alemania. Idi agangay, naammuak a ti trabahok ti nakaisalakanak ta dagiti Judio a naipan idiay Auschwitz ken Sobibor ket masansan a direkta a naipan kadagiti siled a pakatayanda babaen ti gas. Kasta ti napasamak ken ni lakayko, iti dua kadagiti annakko, ken iti dadduma pay a kakabagiak. Ngem diak pay la idi ammo ti napasamak kadakuada.

Idiay Bergen-Belsen, pinagnaeddakami a para tabas iti diamante iti espesial a kuartel. Tapno mataripato dagiti imami para iti delikado a trabahomi, awan ti sabali a naipatrabaho kadakami. Sisiak a Saksi iti grupomi, ket situtured nga inkasabak ti baro a pammatik kadagiti padak a Judio. Nupay kasta, imbilangdak nga apostata a kas iti pannakamatmat ni apostol Pablo idi immuna a siglo.

Awan Bibliak, isu nga agkalikagumak iti naespirituan a taraon. Adda Biblia ti maysa a Judio a doktor iti kampo, ket intedna dayta kaniak a kasukat ti sumagmamano a tinapay ken mantekilia. Pito a bulan a kaduak dayta a ‘grupo dagiti trabahador ti diamante’ idiay Bergen-Belsen. Medio nasayaat ti pannakatratomi, isu a nasakit ti nakem kadakami ti dadduma a balud a Judio. Ngem kamaudiananna, awan gayam ti diamante a nasarakanda nga ipatrabaho kadakami. Isu nga idi Disiembre 5, 1944, agarup 70 kadakami a Judio a babbai ti impanda iti kampo a pagtrabahuan dagiti babbai idiay Beendorff.

Panagkitakitko nga Agaramid Kadagiti Armas

Kadagiti pagminasan iti asideg ti kampo, ag-400 a metro iti uneg ti daga, dagiti balud ket pinagaramidda kadagiti piesa dagiti eroplano a pagbomba. Idi nagkitakitak iti kastoy a trabaho, sinagabak ti sumagmamano a nakaro a pannakakabil. (Isaias 2:4) Inngariet a kinuna ti guardia a nasaysayaat laengen no agsaganaak nga agtrabaho kabigatanna.

Kabigatanna, diak nagreport para iti roll call, wenno sinaggaysa a pananginaganda kadakami, no di ket nagbatiak idiay kuartel. Pagarupek idi a sigurado a paltogandak isu a nagkararagak ken ni Jehova a gunggonaanna ti pammatik. Sangkaulitko iti bagik ti salmo iti Biblia nga: “Iti Dios inkabilko ti panagtalekko. Saanakto nga agbuteng. Ania ti maaramidan kaniak ti naindagaan a tao?”​—Salmo 56:11.

Sinukisokda ti kuartel sadak inruar. Napasamak dayta idi tinungpatungpanak ti maysa kadagiti guardia sana inyimtuod: “Siasino ti mangiparit iti panagtrabahom?” Kada nagimtuod, imbagak a ti Dios ti mangiparit. Dayta ti makagapu a kinuna ti maysa pay a guardia kenkuana: “Nalabit nasaysayaat no isardengmon. Itulok dagita a Bibelforschera ti makabkabil agingga a matayda gapu iti Diosda.” Napabilegak unay iti imbagana.

Yantangay ti panagdalus kadagiti kasilias ti maited a pannusa ken daytat’ pagarupek a karurugitan a trabaho, nagboluntarioak. Naragsakanak nga immawat iti dayta nga annongen ta dayta ti trabaho a maawat ti konsiensiak. Maysa nga agsapa, immay ti komandante iti kampo a pagbutbutngan ti amin. Nagtakder iti sangok ket kinunana: “Sika kadi ti Judio a dina kayat ti agtrabaho?”

“Makitayo nga agtartrabahoak,” kinunak.

“Ngem saanmo a kayat ti agtrabaho para iti gubat, di ngamin?”

“Saan,” insungbatko. “Saan a kayat ti Dios dayta.”

“Ngem saanka met a makipaset iti panangpapatay, di ngamin?”

Inlawlawagko a no makipasetak iti panagaramid kadagiti armas, supsupringek ti Nakristianuan a konsiensiak.

Innalana ti walis sana kinuna: “Mabalinka a patayen babaen iti daytoy, di ngamin?”

“La ketdi a,” kinunak, “ngem ti walis ket saan a nairanta a pangpatay idinto ta ti paltog ket nairanta a pangpatay.”

Nagsaritaanmi ti maipapan iti kina-Judio ni Jesus ken ti kinapudno a nupay maysaak a Judio, nagbalinak a Saksi ni Jehova. Idi pimmanaw, inasitgandak dagiti padak a balud ta nasdaawda a naituredko a kinasarita a sitatanang unay ti komandante iti kampo. Imbagak kadakuada a saan a gapu iti kinatured dayta no di ket gapu ta pinabilegnak ti Diosko a mangaramid iti kasta.

Nalasatak ti Arinunos ti Gubat

Idi Abril 10, 1945, bayat nga umas-asideg dagiti Aliado a puersa idiay Beendorff, gistay agmalmalem a kapilitan a nagtakderkami iti paraangan para iti roll call. Kalpasanna, agarup 150 kadakami a babbai ti naglilinnetlet kadagiti bagon dagiti baka. Didakami pulos inikkan iti taraon wenno danum. Nagrubbuat ti tren a saanmi ammo no pagturonganna, ket adu nga aldaw a nagbiahekami iti agpapan agawid iti nagbaetan dagiti paggugubatan. Binekkel ti dadduma dagiti padada a balud tapno nalawlawa ti pagpisipisanda kadagiti bagon isu nga adu a babbai ti naaddaan iti depekto ti panunotda. Ti panagtalekko nga aywanannak ni Jehova ti nakatulong kaniak nga agibtur.

Maysa nga aldaw, nagsardeng ti trenmi iti asideg ti kampo dagiti lallaki, ket naipalubos a dumsaagkami. Sumagmamano kadakami ti inikkanda iti baldi tapno agsakdokami iti kampo. Idi nakadanonak iti gripo, imminumak pay nga umuna iti nabayag ket kalpasanna, pinunnok ti baldik. Idi agsubliak, kunam la no atap nga animal dagiti babbai a nangdarup kaniak. Naibus ti danum iti baldi. Basta nagtakder ken nagkatkatawa dagiti SS (dagiti miembro ti natan-ok a guardia ni Hitler) sadiay. Sangapulo ket maysa nga aldaw kalpasanna, nakadanonkami idiay Eidelstedt, maysa a kampo iti deppaar ti Hamburg. Agarup kagudua iti grupomi ti natay gapu iti nakaro a rigat iti biahe.

Maysa nga aldaw bayat ti kaaddak idiay Eidelstedt, ibasbasaak iti Biblia ti sumagmamano a babbai. Pagammuan ta nagtakder iti sanguanan ti tawa ti komandante iti kampo. Talaga a nabutngankami ta maiparit ti Biblia iti kampo. Simrek ti komandante, innalana ti Biblia sana kinuna: “Daytoy gayam ti Biblia, ania?” Nabang-arannak ta insublina dayta, sa kinunana: “No matay ti maysa kadagiti babbai, masapul nga ibasaam manipud iti dayta.”

Pannakikaykaysak Manen Kadagiti Padak a Saksi

Idi nawayawayaankami 14 nga aldaw kalpasanna, impannakami ti Red Cross iti maysa nga eskuelaan nga asideg ti Malmȯ, Sweden. Sadiay nga inkuarentenasdakami pay laeng. Kiniddawko iti maysa kadagiti agay-aywan kadakami a no mabalin, ipakaammona kadagiti Saksi ni Jehova nga addaak iti pagnaedan dagiti nagbakuit. Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, inawagandak. Idi imbagak iti babai a maysaak a Saksi, nangrugin a nagsaibbek. Isut’ maysa met gayam a Saksi! Idi nagkalma, imbagana kaniak a kanayon nga inkararagan dagiti Saksi idiay Sweden dagiti Kristiano a kakabsatda kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi.

Sipud idin, adda kabsat a babai nga inaldaw nga immay nangted iti kape ken dulse. Kalpasan a pimmanawak iti pagnaedan dagiti nagbakuit, nayakarak iti maysa a lugar nga asideg idiay Gȯteborg. Sadiay a nangyurnos dagiti Saksi ti nagarbo a pangmalem a taripnong para kaniak. Uray no diak ida matarusan, makaparagsak ti makilangen manen kadagiti kakabsatko.

Bayat ti kaaddak idiay Gȯteborg, nakaawatak iti surat manipud iti maysa a Saksi idiay Amsterdam. Imbagana a naaresto ti annakko a da Silvain ken Carry agraman amin a kakabagiak ket dida pulos nagsublin. Ti balasangko a ni Johanna ken ti adiek a babai laeng ti nakalasat. Itay nabiit, nakitak ti nagan ti barok ken ti balasangko iti maysa a libro a nakailistaan ti amin a Judio a napapatay babaen ti gas idiay Auschwitz ken Sobibor.

Aktibidad Kalpasan ti Gubat

Nagsubliak idiay Amsterdam ket nakaduak manen ni Johanna, a lima idin ti tawenna. Dagus a rinugiak manen ti ministeriok. No dadduma, nasabatko dagiti miembro idi ti NSB, ti Dutch National-Socialist Movement, ti napolitikaan a partido a nakikumplot kadagiti Aleman. Dagitoy ti timmulong a nangmasaker ti dandani amin a miembro ti pamiliak. Masapul idi a daerak ti gurak tapno mairanudko ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios kadakuada. Sangkapanunotko a ni Jehova ti makabasa iti puso ket inton agangay isu ti mangukom, saan a siak. Ket anian a naparaburannak gapu iti dayta!

Rinugiak nga inyadalan iti Biblia ti maysa a babai a naibalud ni lakayna gapu iti pannakikumplotna kadagiti Nazi. No umul-uliak idi iti agdan ti balayda, mangngegko ti ibagbaga dagiti kaarrubana: “Kitaenyo! Sumarungkar manen dayta a Judio kadagiti tattao ti NSB.” Ngem agpapan pay iti nakaro nga ibubusor ti naibalud a lakayna a manggurgura kadagiti Judio, daytoy a babai ken ti tallo a babbalasangna ket nagbalinda amin a Saksi ni Jehova.

Naragsakanak ta idi agangay, indedikar ti balasangko a ni Johanna ti biagna ken Jehova. Immakarkami a dua tapno agserbi iti lugar a dakdakkel ti pakasapulan kadagiti manangiwaragawag iti Pagarian. Adu a naespirituan a bendision ti sinagrapmi. Agnanaedak itan iti bassit nga ili iti abagatan ti Netherlands. Ditoy nga ikagkagumaak ti masansan a makipaset iti trabaho a panangasaba a katimpuyog ti maysa a kongregasion. No lagipek ti napalabas, ti laeng makunak ket dinak binaybay-an ni Jehova. Kanayon a nariknak a tartarabayennak ni Jehova ken ti dungdungnguenna nga Anak a ni Jesus, uray kadagiti karirigatan a kasasaad.

Kabayatan ti gubat, napukawko ni lakayko, ti dua nga annakko, ken kaaduan a miembro ti pamiliak. Ngem namnamaek nga asideg manen a makitak amin ida iti baro a lubong ti Dios. No agmaymaysaak ket malagipko ti amin a napasarak, maragsakan ken agyamanak a manglagip iti kinuna ti salmista: “Ti anghel ni Jehova agpakpakarso iti intero nga aglikmut dagidiay agbuteng kenkuana, ket alawenna ida.”​—Salmo 34:7.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 20]

Dagiti Judio a naipan idiay Alemania manipud iti kampo idiay Westerbork

[Credit Line]

Herinneringscentrum kamp Westerbork

[Ladawan iti panid 21]

Kaduak ti annakko a da Carry ken Silvain, nga agpadpada a natay idi Holocaust

[Ladawan iti panid 22]

Bayat a nakakuarentenasak idiay Sweden

[Ladawan iti panid 22]

Temporario a pamigbigan a kard tapno makasubliak iti pagiliak

[Ladawan iti panid 23]

Siak ken ti balasangko a ni Johanna ita