Napabileg iti Sidong Dagiti Nakaro a Pakasuotan

KAS INSALAYSAY NI ÉVA JOSEFSSON

Idiay Újpest, distrito ti Budapest, Hungary, nagtaripnong iti apagbiit ti bassit a grupomi sakbay a rummuarkami iti Nakristianuan a panagministerio. Tawen 1939 idi, sakbay unay a nangrugi ti Gubat Sangalubongan II, ket maiparit idi idiay Hungary ti trabaho a panangasaba dagiti Saksi ni Jehova. Masansan a maaresto dagiti mangisursuro iti Biblia iti publiko kadagidi nga aldaw.

GAPU ta umuna a gundawayko a makiraman iti daytoy nga aktibidad, awan duadua a madanaganak bassit ken nabessagak. Kuna kaniak ti maysa a nataengan a Kristiano a kabsat a lalaki: “Éva, dika agbuteng. Ti panagserbi ken Jehova ti kadadayagan a dayaw a magun-odan ti tao.” Dagidiay a naanus ken makapabileg a sao ti nangsustenir kaniak kadagiti adu a nakaro a pakasuotan.

Judio a Pannakapadakkel

Iti Judio a pamiliami, siak ti inauna iti lima nga annak. Saan a napnek ni Nanang iti Judaismo, ket rinugianna nga usigen ti dadduma a relihion. Iti kastoy a naam-ammona ni Erzsébet Slézinger, sabali pay a Judio a babai nga agbirbirok met iti kinapudno ti Biblia. Inyam-ammo ni Erzsébet ni Nanang kadagiti Saksi ni Jehova, ket kas resultana, napalalo met ti panaginteresko iti sursuro ti Biblia. Di nagbayag, rinugiak nga inranud kadagiti sabsabali ti naadalko.

Idi nag-18 anyosak iti kalgaw ti 1941, insimbolok ti dedikasionko ken Jehova a Dios babaen ti panagpabautisarko idiay Karayan Danube. Kagiddanko a nabautisaran ni Nanang, ngem saanmi a kadua ni Tatang iti kabbaro a pammatimi kas Kristiano. Di nagbayag kalpasan ti pannakabautisarko, nagplanoak nga agpayunir, kayatna a sawen, makiraman iti amin-tiempo a ministerio. Kasapulak idi ti bisikleta, isu a rinugiak ti agtrabaho iti laboratorio ti dakkel a pabrika ti tela.

Rugi Dagiti Pakasuotan

Sinakup dagiti Nazi ti Hungary, ket nagbalin a dagiti Aleman ti mangimanehar iti pagtartrabahoak a pabrika. Maysa nga aldaw, naayaban amin dagiti trabahador nga agparang kadagiti superbisor ket isapatada ti kinasungdoda kadagiti Nazi. Naibaga kadakami a dakes ti pagbanagan ti panagkitakitmi a mangtungpal iti daytoy. Kabayatan ti seremonia a kasapulan nga agdayawkami ken Hitler, sidadayaw a nagtakderak ngem saanko nga inaramid ti kalikagumda. Naayabanak iti opisina iti daydi met la nga aldaw, sinuelduandak, sa naikkatak iti panggedak. Gapu ta narigat idi ti pagsapulan, pinampanunotko no ania ti mapasamak iti planok nga agpayunir. Nupay kasta, iti sumuno nga aldaw, nakastrekak iti baro a trabaho a nangatngato pay ti sueldona.

Itan, matungpalen ti tarigagayko nga agpayunir. Nadumaduma ti nakaduak a nagpayunir, ket ti naudi isu ni Juliska Asztalos. Biblia laeng ti us-usarenmi iti panagministerio, nga awan literatura a maitukon. No makasarakkami kadagiti interesado a tattao, sarungkaranmi sa pabulodanmi ida iti pagbasaan.

Masukansukat ti teritoriami ken Juliska. Ngamin, apaman a maammuan ti padi a napananmi ti ‘karnerona,’ iyanunsiona iti simbaan a no bisitaen ida dagiti Saksi ni Jehova, masapul nga ipakaammoda kenkuana wenno iti polisia. No ibaga kadakami dagiti mannakigayyem a tattao ti kasta nga anunsio, umakarkamin iti sabali a teritoria.

Maysa nga aldaw, nakasaritami ken Juliska ti maysa nga ubing a lalaki a nangipakita iti interes. Inyurnosmi ti panagsarungkar tapno mapabulodanmi iti basaenna. Ngem idi nagsublikami, addan sadiay dagiti polis, ket tiniliwdakami sa impandakami iti presintoda idiay Dunavecse. Nausar ti ubing a kas appan tapno makemmegdakami. Idi dimtengkami iti presinto, nakitami sadiay ti padi ket ammomin a nainaig met.

Ti Kadaksan a Suotko

Idiay estasion dagiti polis, kinalbodak, sa lamolamo a pinagtakderdak iti sangoanan ti agarup sangadosena a polis. Pinalutpotdak ta kayatda nga ammuen no asino ti pangulomi idi idiay Hungary. Inlawlawagko nga awan sabali a lidermi no di ni Jesu-Kristo. Idin, awanan-asi a pinangpang-ordak iti batota, ngem diak liniputan dagiti Kristiano a kakabsatko.

Kalpasanna, rinimpongda dagiti saka ken imak. Sa, nagsisinnublatandak a rinames, malaksid iti maysa a polis. Nairut unay ti pannakareppetko ta tallo a tawen kalpasanna, adda pay laeng marka ti pungupunguak. Nagulpitda kaniak ta uray la inkulongdak iti sirok ti presinto iti dua a lawas agingga a medio naimbagan dagiti kakaruan a dunorko.

Panawen ti Gin-awa

Kalpasanna, nayalisak iti pagbaludan idiay Nagykanizsa, a sadiay nagadu dagiti Saksi ni Jehova. Dua a medio naragsak a tawen ti simmaruno iti laksid ti pannakaibaludmi. Nalimed ti pannakaangay amin a gimongmi, ket nagtignaykami a kaasping ti maysa a kongregasion. Adu met ti gundawaymi a mangasaba iti di pormal a pamay-an. Iti daytoy a pagbaludan a naam-ammok ni Olga Slézinger, kabsat a babai ni Erzsébet Slézinger, ti babai a nangyam-ammo iti kinapudno ti Biblia kadakami ken nanangko.

Idi 1944, determinado dagiti Nazi idiay Hungary nga ikisap dagiti Judio sadiay, kas iti sistematiko a panangpapatayda kadakuada kadagiti dadduma a lugar a sakupda. Maysa nga aldaw, innaladakami ken Olga. Inseksekdakami iti tren a pagkargaan kadagiti baka, ket kalpasan ti nakarigrigat a panagdaliasat iti Czechoslovakia, nadanonmi ti destinasionmi iti makin-abagatan a Poland​—ti death camp ti Auschwitz.

Pannakalasat Idiay Auschwitz

Natalgedak no kaduak ni Olga. Mabalinna ti mangpakatawa latta uray kadagiti narigat a kasasaad. Idi addakamin idiay Auschwitz, nagparangkami iti dakes ti pakasarsaritaanna a ni Dr. Mengele, a natudingan a mamaglasin kadagiti kassangpet a makabael ken di makabael nga agtrabaho. Maibaon kadagiti gas chamber dagiti din makatrabaho. Idi batangmin, sinaludsod ni Mengele ken Olga, “Mano ti tawenmon?”

Situtured, ken umis-isem dagiti matana a simmungbat iti, “20.” Ti kinapudnona, doble ti tawenna iti dayta. Ngem nagkatawa ni Mengele ket pinapanna iti kannawan ket iti kasta nakalasat.

Namarkaan iti simbolo ti kawes dagiti amin a preso idiay Auschwitz​—dagiti Judio iti Bituen ni David, ket dagiti Saksi ni Jehova iti kolor ubi a trianggulo. Idi idaitda ti Bituen ni David kadagiti kawesmi, inlawlawagmi a Saksi ni Jehova-kami ket kayatmi ti kolor ubi a trianggulo. Saan a gapu ta ibainmi ti Judio a tawidmi, no di ket gapu ta Saksi ni Jehova-kamin. Pinadasdakami a piliten a mangakseptar iti simbolo dagiti Judio babaen ti panangkugtar ken panangkabkabilda kadakami. Nagkedkedkami a sititibker agingga nga inawatdakami kas Saksi ni Jehova.

Idi agangay, nagkitakami ken Elvira, ti adingko a babai nga ub-ubing ngem siak iti tallo a tawen. Naipankami amin a pito iti pamiliami idiay Auschwitz. Dakami laeng ken Elvira ti naanamongan a makatrabaho. Napapatay da Tatang, Nanang, ken ti tallo a kakabsatmi kadagiti gas chamber. Saan pay a Saksi idi ni Elvira, ket agduma a paset ti kampo ti nagyananmi. Isu ket nakalasat, immakar a nagpa-Estados Unidos, nagbalin a Saksi idiay Pittsburgh, Pennsylvania, ket natay sadiay idi 1973.

Pannakalasat Kadagiti Sabali Pay a Kampo

Kalam-ek idi ti 1944/45, idi inkeddeng dagiti Aleman a panawan ti Auschwitz, agsipud ta sumungsungaden dagiti Ruso. Iti kasta nayakarkami idiay Bergen-Belsen iti makin-amianan a paset ti Alemania. Apagsangpetmi, naibaonkami a dagus ken Olga sadi Braunschweig. Tumulongkami koma sadiay nga agdalus kadagiti naiwarawara a rugit kalpasan dagiti nakaro a panangbomba dagiti Aliado a puersa. Nagsaritaanmi ken Olga dayta a banag. Tangay saanmi a masigurado no ti panangaramid iti daytoy ket maisalungasing iti kinaneutralmi, inkeddengmi a saankam a tumulong.

Nagbanag iti pakarigatan ti pangngeddengmi. Nasapsaplitkami kadagiti lalat a pagbaut sa kalpasanna naipankami a ma-firing squad. Naikkankami iti maysa a minuto nga agpanunot, ket kunada a no dikam baliwan ti pangngeddengmi, mapaltogankami. Insungbatmi a saanmin a kasapulan ti aniaman a tiempo a mangpanunot iti daytoy ta nakadesisionkamin. Nupay kasta, gapu ta awan ti komandante ti kampo ket isu laeng ti addaan autoridad a mangibilin iti panangpapatay, kasapulan a maitantan ti pannakapaltogmi.

Kabayatanna, napilitankami nga agtakder iti paraangan ti kampo iti agmalmalem. Dua nga armado a soldado a mangguardia kadakami ti agreliebo iti kada dua nga oras. Saankami a naikkan iti aniaman a taraon, ket naparigatkami unay gapu iti lam-ek, ta Pebrero idi. Limmabas ti makalawas a kastoy ti pannakatratomi, ngem saan a nagparang ti komandante. Isu a nailugankami iti likud ti trak, ket iti pannakaklaatmi ta naisublikami idiay Bergen-Belsen.

Nakaro idin ti kasasaadmi ken Olga. Naurot ti gistay amin a buokko ken nagngato ti gurigorko. Agpakarigatak uray iti nagbassit a trabaho. Saan a makaanay ti awan sustansiana a sopas a repolio ken maysa a bassit a tinapay iti inaldaw. Ngem masapul nga agtrabahokami ta papatayenda dagiti din makabael. Tinultulongandak a makainana dagiti Aleman a kakabsat a babbai a kakaduak nga agobra iti kosina. No um-umayen dagiti aginspeksion a guardia, pakdaarandak dagiti kakabsat a babbai, ket iti kasta agtakderak iti pagobraan a bangko, nga agparang a napasnekak nga agtartrabaho.

Maysa nga aldaw, awanen a talaga ti kired ni Olga a mapan iti pagtrabahuanna, kalpasan dayta saanmin a pulos nakita. Napukawko ti maysa a maingel a gayyem ken kadua, maysa a dakkel a katulongak kadagidi narigat a bulbulan kadagiti kampo. Kas napulotan a pasurot ni Apotayo a Jesu-Kristo, sigurado a dagdagus a naawatna ti nailangitan a gunggonana.​—Apocalipsis 14:13.

Pannakawayawaya ken Biag Kalpasanna

Idi nalpas ti gubat idi Mayo 1945 ket dimteng ti liberasion, nakakapkapsutak la unay ta diak pay makapagrag-o iti pannakarbek kamaudiananna ti sangol dagiti manangidadanes; wenno makikuyog kadagiti komboy a mangitulod kadagiti naluk-atan kadagiti pagilian a sidadaan nga umawat kadakuada. Nagtalinaedak iti ospital iti las-ud ti tallo a bulan tapno agpaungar. Kalpasanna naipanak idiay Sweden, ti nagbalin a baro a pagtaengak. Dagus a sinapulko dagiti Kristiano a kakabsatko ket idi agangay ginundawayak ti nagpateg a gameng a panagministerio iti tay-ak.

Nakikallaysaak idi 1949 ken Lennart Josefsson, nga iti adu a tawen nagserserbi kas agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova. Naibalud met kabayatan ti Gubat Sangalubongan II kas resulta ti panangtaginayonna iti pammatina. Inrugimi ti biagmi nga agassawa kas payunir idi Setiembre 1, 1949, ket natudingankami nga agserbi iti ili ti Borås. Kabayatan dagiti umuna a tawenmi sadiay, regular a nangikonduktakami iti sangapulo a panagadal iti Biblia iti linawas kadagiti interesado a tattao. Pagrag-oanmi a makita ti kongregasion iti Borås a nagbalin a tallo iti las-ud ti siam a tawen, ket ita addan lima.

Saanak a nakapagtultuloy a payunir iti nabayag agsipud ta idi 1950, naaddaankami iti maysa nga anak a babai, ket dua a tawen kalpasanna, maysa nga anak a lalaki. Iti kasta, naaddaanak iti makaparagsak a pribilehio a mangisuro kadagiti annakmi iti napateg a kinapudno nga insuro kaniak ti inay-ayat a kabsat a lalaki a taga Hungary idi agtawenak pay laeng ti 16: “Ti panagserbi ken Jehova ti kadadayagan a dayaw a magun-odan ti tao.”

No lagipek dagiti napaspasarak iti biagko, maamirisko a napasarak a pudno ti insurat ni adalan a Santiago a mangipalagip kadatayo iti panagibtur ni Job: “Ni Jehova nadungngo unay iti panagayat ken naasi.” (Santiago 5:11) Nupay sinagabak met dagiti nakaap-aprang a suot, sibabaknang a naparaburanak iti dua nga annak, ti assawada, ken innem nga appoko​—a bin-igda nga agdaydayaw ken Jehova. Malaksid iti dayta, nakaad-adu dagiti naespirituan nga annak ken appokok, a sumagmamano kadakuada ti agserserbin kas payunir ken misionero. Ita, ti naindaklan a namnamak isu ti panangsabet kadagiti patpatgek a matmaturog ken patay ken abrasaen ida iti ibabangonda kadagiti pakalaglagipan a tanemda.​—Juan 5:28, 29.

[Ladawan iti panid 31]

Iti ministerio idiay Sweden kalpasan ti Gubat Sangalubongan II

[Ladawan iti panid 31]

Kaduak ti asawak