Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Panag-date ti Ubbing​—Aniat’ Pagdaksanna?

“Itay nabiit pay, kidkiddawen ti sumagmamano a babbarito idiay eskuelaan no mabalindak nga i-date wenno agbalin a nobiada.”​—Becky, 11 anyos.a

“Maki-date ti kaaduan nga ubbing idiay eskuelaanmi. Kinapudnona, gagangayen a makitam dagiti babbarito ken babbalasitang nga agbibinnisong kadagiti pasilio.”​—Liana, estudiante iti maika-10 a grado.

ADU nga agtutubo ti mangrugi a maki-date nupay ubbingda pay unay. Itantandudo ti media a gagangay daytoy nga aramid​—a kasla di napeggad dayta a pagpalpaliwaan. Kuna ti 12 anyos a ni Oneyda: “Dandani amin idiay eskuelaan ti addaanen iti nobio wenno nobia.” Malagip ti maysa nga agtutubo nga agnagan Jenifer: “Malagipko dagiti ubbing iti maikatlo a grado nga addaanen iti nobio ken nobia.” Kunana pay: “Nangrugi idin a nariknak a mapilitanak metten a maki-date idi 11 anyosak.”

Nalawag ngarud a no saanka a maki-date, mabalin a mariknam a maikapkapiska. Kinapudnona, mabalin a suronen ken umsiendaka pay gapu iti saanmo a pannaki-date. Gapu ta ammona nga ubing pay unay idi a maki-date, pinaay ni Jenifer dagiti babbarito a mayat a mangi-date kenkuana. Ania ti reaksionda? Malagip ni Jenifer: “Nagang-angawandak maipapan iti dayta.” Awan siasinoman a mayat a maumsi. Ngem rumbeng kadi a maki-date-ka gapu laeng ta kastat’ ar-aramiden ti dadduma? Ania aya ti pannaki-date? Ket ania ti panggep dayta?

Ania ti Panag-date?

‘Saankami nga agdi-date. Aggayyemkami laeng,’ kuna ti adu nga agtutubo, uray no adu a tiempo ti busbosenda a makikadua iti dida kasekso. Ngem aniaman ti pangawagmo iti dayta​—panag-date, panagpasiaryo a dua, wenno basta agkinnitakayo​—no naipamaysa ti atension ti lalaki ken babai iti maysa ken maysa sada rugianen ti agpasiar a duduada, saan laengen a panaggayyem dayta. Ket ti panag-date dina kayat a sawen nga agkinnitakayo. Dagiti saritaanyo a dua babaen kadagiti chat room iti Internet, iti telepono, surat, wenno E-mail ket mabalin met a kita ti panag-date.

Ti saludsod ket, Kasano aya kapeggad ti panangbusbosmo iti dandani amin a tiempom iti saanmo a kasekso?

Panag-date​—Dagiti Peggadna

Iti Proverbio 30:19, saritaen ti Biblia “ti dalan ti nabaneg a lalaki iti maysa a balasang.” Ipasimudaag dagitoy a sasao a masansan nga adda padron a sursuroten ti relasion ti lalaki ken babai. No nataengandan a dua ken salsalimetmetanda ti nadiosan a moral, agtun-oy ti panag-date iti panaginnayat ket inton agangay, agtungpal dayta iti nadayaw a panagasawa. Ti lalaki ken babai ket pinarsua ngamin ti Dios tapno magustuanda ti maysa ken maysa. Ngem kasano ngay no ubingka pay unay a mangtaming iti pannakiasawa? No ubingka pay unay a maki-date, isarsarakmo ti bagim.

Apay? Ngamin, no adu a panawen ti busbosem iti saanmo a kasekso, natural laeng a matukay dagiti riknam. Sakbay a maamirismo dayta, padpadaanamon ti makipagkita kenkuana. Isut’ sangkapanunotmo no saankayo nga agkadua. Ngem masansan unay a maysa laeng ti agnumar kadagita a rikna​—ket masaktan ti maysa kadakayo. Ket uray no agpada ti riknayo iti maysa ken maysa, kaskasdi nga agtungpal dayta iti pannakaupay ken pannakasair no saan pay a naan-anay a nataengan wenno husto ti edad ti maysa kadakayo tapno makiasawa. Ania ngarud ngay ti pagtungpalan ti kasta a relasion? Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Mabalin kadi ti maysa a tao ti mangkaraykay a mangurnong iti saklotna iti apuy ket kaskasdi a saan a mapuoran dagiti mismo a kawesna?”​—Proverbio 6:27.

Panunotem ti maysa nga agtutubo nga agnagan Nina. Kunana: “Adda naam-ammok a barito iti Internet. Adu nga oras iti kada aldaw nga agtungtongkami iti chat room. Nagbalinak a nasinged unay kenkuana, ket isut’ nagbalinen a paset ti biagko. Saan a nagpaut ti relasionmi. Idi nagpatingga, nagleddaangak unay. Kalpasanna, tineleponuannak ket imbagana nga agpakamatay gapu ta nagpatingga ti relasionmi. Lallalo a nagleddaangak.” No lagipen ni Nina ti napalabas, kunana: “Awan serserbi dayta! Nagpatingga ti relasionmi dua a tawenen ti napalabas, ngem kaskasdi nga agsagsagabaak iti depression.” Ubing pay unay ngamin idi ni Nina tapno agbalin a nasinged unay iti maysa a lalaki.

Makapainteres ta no saritaen ti Biblia “ti dalan ti nabaneg a lalaki iti maysa a balasang,” mabalin a ti seksual a relasion ti tuktukoyenna. Iti agdama a lubong, masansan a ti panag-date ti pangrugian dagiti seksual a relasion. Mabalin a mangrugi dayta nga awanan iti dakes a panggep, babaen laeng ti panaginniggem dagiti ima. Mabalin a sumaruno ti apagbiit a panangarakup ken panangbisong iti pingping. Naiduma dayta iti dua nga agtutubo nga adulto a sisiserioso a nagtulagen a mangipakita iti kasta a kinalailo. Ngem no ubing pay unay a makiasawa ti dua a tao, dagita a kababalin ti ad-adda a mangparasuk iti seksual a tarigagayda. Dagiti aramid a mangipakita iti “kinalailo” ket agbalinen a di maitutop wenno narugit. Mabalin nga agtungpal dagitoy iti maysa a kita ti pannakiabig.b

Nasaem dagiti ibunga ti pannakiabig. Ti dadduma a mangaramid iti dayta ket maaddaan kadagiti sakit a mayakar babaen ti panagdenna. Mapukaw met ti dadduma ti panagraemda iti bagida ken marugitan ti konsiensiada. Masikogan ti dadduma. Di pakasdaawan a kastoy ti bilin ti Biblia: “Adaywanyo ti pannakiabig”! (1 Corinto 6:13, 18; 1 Tesalonica 4:3) Tapno maipangagmo daytoy a bilin, makatulong ti saanmo a pannaki-date no ubingka pay unay.

No Kaanoka a Maki-date

Di kaipapanan daytoy a dikanton pulos maki-date. Ngem no tin-edyerka pay laeng, nalabit addaka pay laeng iti awagan ti Biblia a “ti kinalasbang ti kinaagtutubo.” (1 Corinto 7:36) Mangrugrugi pay laeng ti itatanormo iti kinabaro wenno kinabalasang a pagbalinam inton agangay. Kabayatan daytoy a panawen, mangrugrugika nga agmataengan iti pisikal, emosional, ken seksual. Mabalin a narasuk unay dagiti riknam​—agraman dagiti seksual a tarigagaymo. Nupay kasta, nagbiit nga agbaliw dagita a rikna. Gapu itoy, mabalin a di agpaut ti panaginnayat dagiti agtutubo. “Idi nangrugiak a maki-date,” malagip ti maysa a balasitang, “masansan nga agtultuloy dayta iti makalawas ken agsardengen kalpasanna.”

Nalawag a di nainsiriban ti maki-date no addaka pay laeng iti “kinalasbang ti kinaagtutubo.” Ti kasayaatan ket agurayka agingga nga ammomon a naimbag ti bagim, dagiti kayatmo ken dagiti saanmo a kayat, agraman dagiti kalat a kayatmo a ragpaten. Kasta met a rumbeng a huston ti edadmo tapno matungpalmo dagiti rebbengen iti panagasawa. Kas pagarigan, namnamaen ni Jehova nga ipaayan ti asawa a lalaki ti pamiliana​—iti pisikal, material, ken naespirituan. No baritoka pay laeng, nakasaganaka kadin a mangged ken mangaywan iti asawam ken iti agbalinto nga annakyo? Kabaelam kadin a tulongan ida a mangmantener iti espiritualidadda? Kasano ngay met no maysaka a balasitang? Makalikaguman ti asawa a babai nga ayaten ken raemenna ni lakayna; masapul a suportaranna dagiti desision ni lakayna. Talaga kadi a nakasaganakan a mangaramid iti dayta inggat’ tungpal biagmo? Nakasaganaka met kadin a kanayon nga agtagibalay​—agisagana iti taraon ken agaywan iti annakyo?​—Efeso 5:22-25, 28-31; 1 Timoteo 5:8.

Tapno iyilustrar: Kadagiti Makinlaud a pagilian, arapaap dagiti agtutubo ti agmaneho iti lugan ti pamiliada. Ngem ania ti rumbeng nga aramiden ti maysa nga agtutubo sakbay a maipalubos nga agmaneho? Iti kaaduan a pagilian, masapul nga agsanay ken ageksamenka nga umuna sakbay a makaalaka iti lisensia. Apay? Agsipud ta serioso a rebbengen ti panagmaneho. Ti biagmo ken ti biag ti sabsabali ket agpannuray iti panagmanehom! Bueno, ti panagasawa ket serioso met unay a rebbengen! Kas tin-edyer, mabalin a saanka pay a nakasagana iti dayta. No kasta, nainsiriban no saanka nga agpasulisog a maki-date, tangay ti pannaki-date ket maysa a pamay-an ti panangsapul iti pakiasawaam. Iti simple a pannao: No saanka pay a nakasagana a makiasawa, rumbeng a saanka pay a maki-date.

Tapno makaaramidka iti nainsiriban a desision iti daytoy a banag, kasapulam ti awagan ti Biblia a “pannakaammo ken pannakabael nga agpanunot.” (Proverbio 1:4) Nalabit nasayaat ngarud no gundawayam ti pannakaammo ken kapadasan ti natataengan ngem sika. Masansan a dagiti Kristiano a nagannak ti kasayaatan a tumulong kenka a mangtingiting no nakasaganakan a makiasawa. Ket mabalin a kayatmo met ti agpabalakad kadagiti nataengan a miembro ti kongregasion Kristiano. No saan a kayat ti dadakkelmo a maki-date-ka, nasaysayaat no tungpalem ida. Kayatdaka a tulongan a ‘mangikkat iti panagluksaw.’​—Eclesiastes 11:10.

No ibagada a saanka pay a nakasagana a maki-date, mabalin nga isingasingda nga imbes a maymaysa a tao ti pangiturongam iti naan-anay nga atensionmo, paaduem pay laeng ti gagayyemmo. Makatulong kenka ti pannakilangenmo kadagiti awanan pay iti asawa ken naasawaanen, lallakay, babbaket, natataengan ken ubbing, agraman dagiti kasadarmo, tapno sumayaat ti personalidadmo ken maaddaanka iti mas realistiko a panangmatmat iti biag ken iti panagasawa.

Saan a nalaka ti aguray agingga a nakasaganakan a maki-date. Ngem makagunggona ti panaguraymo. Babaen ti pananggundawaymo iti ‘kinalasbang ti kinaagtutubom’ tapno agbalinka a nataengan, responsable nga adulto, maigagamto ti bagim iti adu a konsumision. Maaddaankanto iti gundaway nga agbalin a daydiay kita ti tao a makabael a mangtaming kadagiti rigat ken rebbengen iti panagasawa. Kasta met a maaddaankanto iti gundaway a rumang-ay nga agbalin a naespirituan a tao. Iti kasta, inton nakasaganakan a maki-date, mabalin a makitanto ti dadduma a talaga a maikarika unay nga am-ammuenda a naimbag.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Masansan a napeggad ti pagtungpalan dagiti aramid a mangipakita iti kinalailo