Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kaano a Mabalin a Makiinnaremak?

“Idiay eskuelaan, kaslaka naidumduma no awan ti kaayan-ayatmo!”—Brittany.

“Gapu kadagiti adda iti aglawlawko, mapilitanak a makiinnarem. Ken nagadu met ngamin a talaga ti nataer a lallaki.”—Whitney.

◼ Nakakitaka iti nagkibin a barito ken balasitang a magmagna iti pasilio ti eskuelaan kalpasan ti klaseyo. Ania ti mariknam?

□ Bay-ak lattan

□ Medio umapalak

□ Talaga nga umapalak

◼ Addakayo kadagiti gagayyemmo iti pagsinean idi madlawmo a sika laeng ti awan kadeytna! Ania ti mariknam?

□ Bay-ak lattan

□ Medio umapalak

□ Talaga nga umapalak

◼ Makiin-innarem ti kasingedan a gayyemmo ket padpadasennan ti makideyt. Ania ti mariknam?

◼ Bay-ak lattan

□ Medio umapalak

◼ Talaga nga umapalak

NO TI sungbatmo kadagiti saludsod iti ngato ket “medio umapalak” wenno “talaga nga umapalak,” saanka nga agmaymaysa. Kadagiti pagilian a gagangay ti panaginnarem, kasta ti marikna ti adu nga agtutubo. “No dadduma, kasla naudikan no sika laengen kadagiti kasadaram ti awan nobiona,” kuna ti agtawen iti 14 a ni Yvette.

Mabalin a nakapigpigsa ti tarigagay nga agbirok iti maysa a patpatgen―ken mangipateg met kenka. “Iti tunggal aldaw, dumegdegdeg ti tarigagayko a maaddaan iti nobia, ket nagrigat a pengdan dayta!” kuna ti maysa a barito. Kinapudnona, adda dagidiay nasapa a nakiinnarem. Kas pagarigan, iti maysa a surbey ti magasin a Time, ipalgakna a 25 porsiento kadagiti agtawen iti 13 ti “makiin-innaremen.” Panagkunam, nakasaganada kadin iti dayta? Nakasaganaka met kadin a makiinnarem? Tapno masungbatan dayta, masapul a lawlawagantay nga umuna ti maysa a simple a saludsod.

Ania ti “Pannakiinnarem”?

◼ Kanayon a kaduam ti maysa a partikular a kasungani a sekso.

Makiin-innaremka kadi? □ Wen □ Saan

◼ Sumagmamano a daras iti maysa nga aldaw, agteks wenno makisaritaka iti telepono iti maysa a partikular a gayyemmo iti kasungani a sekso.

Makiin-innaremka kadi? □ Wen □ Saan

◼ Adda nalimed a pannakigayyemmo iti maysa a kasungani a sekso. Saan nga ammo dagiti nagannakmo. Saanmo nga imbaga kadakuada ta ammom a dida umanamong.

Makiin-innaremka kadi? □ Wen □ Saan

◼ Tunggal aglalangenkayo kadagiti gagayyemmo, dayta met la a tao iti kasungani a sekso ti kanayon a kaduam.

Makiin-innaremka kadi? □ Wen □ Saan

Nalabit a nalakam la a sinungbatan ti immuna a saludsod, ngem mabalin a nagsarimadengka sakbay a sinungbatan dagiti simmaruno a saludsod. Ania a talaga ti pannakiinnarem? Iti daytoy nga artikulo, tuktukoyenna ti aniaman a grupo nga aktibidad nga adda nakaiturongan ti romantiko a riknam ken naiturong met kenka ti romantiko a rikna dayta a tao. Iti grupo man wenno dakdakayo, iti telepono man wenno iti rupanrupa, iti publiko man wenno iti pribado, no dakayo ken ti gayyemmo a kasungani a sekso ket addaan iti rikna iti maysa ken maysa, pannakiinnaremen dayta.

Ngem nakasaganaka kadin a sumrek iti kasta a relasion? Ti panangusig iti tallo a saludsod ket makatulong kenka a mangtingiting iti dayta.

Ania ti Panggepmo?

Iti adu a kultura, ibilangda ti panaginnarem kas maysa a nasayaat a pamay-an tapno ad-adda a makapagam-ammo ti dua a tao. Ngem masapul nga adda nadayaw a panggep ti pannakiinnarem―tapno tumulong iti agkabannuag a lalaki ken babai a mangtingiting no isuda ti agkabagay nga agasawa. Apay?

Usaren ti Biblia ti sasao a “kinalasbang ti kinaagtutubo” a mangdeskribir iti tiempo a narasuk ti derrep ken romantiko a rikna ti tao. (1 Corinto 7:36) Ti kanayon a nadekket a pannakilangen iti maysa a partikular a tao a di kasekso bayat nga addaka pay la iti panawen ti “kinalasbang ti kinaagtutubo” mabalinna a parugsuen dayta a tarigagay nga agbanagto iti pannakalipatmo iti kinapudno a sagudayen ti Galacia 6:7: “Aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.”

Pudno, dadduma kadagiti kasadaram ti makiinnarem idinto ta awan pay ti panggepda a makiasawa. Nalabit a matmatanda ti nobio wenno nobiada a kas maysa laeng a tropio wenno maysa a banag nga ipagpannakkelda iti publiko tapno maitan-okda ti bagida. Kinaulpit ti kasta a panangay-ayam iti rikna ti sabali a tao, isu a saan a pakasdaawan nga awan ti agbayag a kasta a relasion. “Adu nga agnobio nga agtutubo ti agsina met laeng kalpasan laeng ti maysa wenno dua a lawas,” kuna ti agtutubo nga agnagan iti Heather. “Matmatanda a temporario laeng dagiti relasion―banag a mangisagana kadakuada a makisina imbes a makiasawa.”

Mabalin nga adda dagiti rikna a mapasaktam no makiinnaremka tapno laeng adda paglinglingayam wenno tapno laeng makuna nga adda nobio wenno nobiam. Usigentayo ni Eric idi isu ket agtawen iti 18. Impagarupna a tagtagiragsakenna laeng ti maysa a nasinged a pannakigayyem iti maysa a balasang. Ngem natakuatanna idi agangay a saan laeng a kasta ti panagrikna ti balasang iti relasionda. “Anian! Naklaatak ta sabali met gayemen ti panangmatmatna iti relasionmi,” kuna ni Eric. “Kunak no aggayyemkami laeng!”

Siempre, saan a dakes ti makilangen kadagiti kasungani a sekso iti sidong ti umiso ti pannakaimatonna a grupo. Ngem no maipapan iti pannakiinnarem, kasayaatan latta no urayem a nalabsamon ti tiempo ti kinalasbang ti kinaagtutubo ken nakasaganakan a makiasawa. Dayta ti nasursuro nga apresiaren ti agtutubo nga agnagan iti Chelsea. “No dadduma, kunak a pangpadasak laeng koma ti pannakiinnarem,” admitirenna, “ngem saanen nga ang-angaw no serioso ti maysa idinto ta saan met a serioso diay maysa.”

Mano ti Tawenmo?

◼ Iti panagkunam, mano koma ti tawen ti maysa sakbay a makiinnarem? ․․․․․․․․․․

◼ Ita, iyimtuodmo kadagiti nagannakmo dagita a saludsod, ket isuratmo ti sungbatda. ․․․․․․․․․․

Mabalin a nababbaba ti edad a sungbatmo ngem iti edad a sungbatda. Wenno mabalin met a saan! Nalabit a maysaka kadagiti adu nga agtutubo a sisisirib a di pay makiin-innarem agingga a makagtengda iti edad nga am-ammodan a naimbag ti bagida. Kasta ti inkeddeng nga aramiden ti maysa nga agtutubo a Kristiano nga agnagan iti Sondra, uray pay no isu ket addan iti husto nga edad tapno makiasawa. Ti rason ni Sondra: “Makiinnaremka gapu ta kayatmo a maam-ammonaka a naimbag ti maysa a tao. Ngem no saanmo pay nga am-ammo ti bagim, kasano koma a maam-ammonaka a naimbag dayta a tao?”

Kasta met laeng ti narikna ni Danielle, agtawen iti 17. Kunana: “No lagipek ti riknak dua a tawen ti napalabas, sabali a galad ti birbirokek idi iti daydiay kayatko a pakiasawaan no idiligko iti birbirokek ita. Kinapudnona, uray agingga ita, diak pay la agtalek iti bagik no ania ti sapsapulek iti daydiay kayatko a pakiasawaan. Panunotekto ti makiinnarem inton mariknak nga am-ammokon a naimbag ti bagik.”

Nakasaganaka Kadin a Makiasawa?

Yantangay ti pannakiinnarem ket addang nga agturong iti pannakiasawa, nasayaat no imtuodem iti bagim no kabaelamon a tamingen ti responsabilidad a kakuyog ti panagbalin a maysa nga asawa―wenno kas maysa nga ama wenno ina. Kasano a maammuam a nakasaganakan iti dayta? Usigem dagiti sumaganad.

◼ Relasion Komusta ti panangtratom kadagiti nagannak ken kakabsatmo? Masansan kadi a dika makapagteppel, nalabit usarem dagiti nagubsang wenno sarkastiko a sasao no adda kayatmo nga ibaga? Ania ti makunada maipapan kenka iti daytoy a banag? Ti wagas a panangtratom kadagiti kapamiliam ipamatmatna no kasanonto ti panangtratom iti asawam.―Efeso 4:31, 32.

◼ Pinansial Komusta ti panagbadyetmo? Kanayon kadi nga umutangka? Maanusam kadi ti maysa a trabaho? No saan, apay? Gapu ngata iti kita ti trabaho? amo? Wenno gapu iti sumagmamano a di matarigagayan a kababalinmo? No saanmo a maimatonan a naimbag ti pinansial nga ik-ikutam, kasano koma a maimatonam ti maysa a pamilia?―1 Timoteo 5:8.

◼ Espiritualidad No maysaka a Saksi ni Jehova, ania dagiti naespirituan a galadmo? Sipapakinakem kadi ti panagbasam iti Sao ti Dios, ti pannakiramanmo iti panangasaba, ken ti itatabunom kadagiti Nakristianuan a gimong? No saanmo a masalimetmetan ti espiritualidadmo, kasanom ngarud a maparegta ti asawam a mangaramid iti kasta?―2 Corinto 13:5.

Sumagmamano laeng dagitoy a nasken nga usigem no pampanunotemon ti makiinnarem ken makiasawa. Kabayatanna, mabalinmo ti makilangen kadagiti kasungani a sekso iti maitutop a kasasaad kas maysa a grupo. Inton agangay, no naikeddengmon ti makiinnarem, am-ammomom ti bagim ken no ania ti sapsapulem iti maysa a tungpal biag a katakunaynay.

Adda dadduma pay nga artikulo ti “Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .” a serye a masarakan iti Web site a www.watchtower.org/ype

PAGPAMPANUNOTAN

◼ Iti ania a maitutop a kasasaad a mabalinmo ti makilangen kadagiti kasungani a sekso?

◼ Ania a galad ti kangrunaan a masapul a parang-ayem tapno makuna a mabalinmon ti makiasawa?

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 28]

No Ania ti Kuna ti Dadduma a Kasadaranyo

“Umapalak no dadduma kadagidiay adda nobiana―uray kadagidiay kasado. Ngem saan a paglinglingayan ti pannakiinnarem. No kasta ngamin ti panangmatmatmo, ay-ayamem laeng ti rikna ti dadduma. Iti panagkunak, makiinnaremka gapu ta kayatmo nga ammuen no dayta met laeng a tao ti kayatmo nga ikallaysa.”—Blaine, 17.

“Para kaniak, saanka a makinobio tapno laeng ‘masursurom’ no kasano ti makinobio inton dumteng ti tao a talaga a kayatmo. Mangsair laeng dayta iti rikna.”—Chelsea, 17.

“Panagkunak, masapul nga addaka iti husto nga edad a makiasawa sakbay a makinobioka. Ta no saan, kaslaka nagpainterbiu iti maysa nga amin-tiempo a trabaho idinto ta ages-eskuelaka pay laeng ken awan a talaga ti panggepmo a mangawat iti dayta a trabaho.”—Sondra, 21.

[Kahon iti panid 30]

PALAGIP KADAGITI NAGANNAK

Sigurado a maipasangonto dagiti annakyo iti isyu maipapan iti panaginnarem. “Saanak a narigatan!” kuna ni Philip. “Dagiti babbai ti agawis kaniak, ket pampanunotek no ania ti aramidek. Nagrigat ti agkedked gapu ta nagpipintas ti dadduma kadakuada!”

Ti kasayaatan a maaramidyo kas nagannak ket kasaritayo ti tin-edyer nga anakyo maipapan iti pannakiinnarem. Pagsaritaanyo daytoy nga artikulo. Ammuenyo no ania ti rikna ti baro wenno balasangyo maipapan kadagiti karit a pakaipaspasanguanna idiay eskuelaan ken uray iti uneg ti kongregasion Kristiano. No dadduma, mabalin a pagsaritaanyo dayta bayat dagiti kadawyan a kasasaad, kas koma “no agtugawka iti balaymo ken no magnaka iti dalan.” (Deuteronomio 6:6, 7) Aniaman ti kasasaad, laglagipenyo nga agbalinkayo koma a “nasiglat no iti panagdengngeg, nainayad no iti panagsao.”—Santiago 1:19.

No ibaga ti anakyo nga adda pagrayuanna iti kasungani a sekso, dikay koma makmaklaat. “Nakapungtot ni tatangko idi naammuanna nga adda kaayan-ayatkon,” kuna ti maysa a tin-edyer a babai. “Pinadasnak a binutbuteng babaen ti panangyimtuodna no nakasaganaakon a makiasawa―banag a no ubingka pay, kasla kayatmo ketdi a pagpauten ti ayan-ayatyo tapno mapaneknekam a kamali dagiti dadakkelmo!”

No marikna ti tin-edyer nga anakyo a diyo kayat a pagsaritaan ti maipapan iti pannakiinnarem, mabalin a dakdakes pay ketdi ti pagbanaganna: Mabalin nga ilimedna ti pannakigayyem ken pannakideytna. “No saan a mannakaawat dagiti nagannak,” kuna ti maysa a balasang, “ad-adda ketdi a kayat nga ilimed dagiti agtutubo ti pannakirelasionda. Imbes a gupdenda, ad-adda nga ilibasda dayta.”

Nasaysayaat no prangka a kasarita ida. Kuna ti maysa a babai nga agtawen iti 20: “Mannakaawat dagiti dadakkelko maipapan iti pannakiinnarem. Napateg kadakuada no siasino ti pagrayuak, ket apresiarek dayta! Kasarita ni tatangko dayta a tao. No adda makita dagiti dadakkelko a parikut, ibagada kaniak. Kaaduanna, siakon ti mangikeddeng a diak interesado iti dayta a tao sakbay pay nga agturong dayta iti panaginnarem.”

[Ladawan iti panid 29]

Makaay-ayo ken makagunggona ti pannakilangen kadagiti kasungani a sekso iti maitutop a kasasaad kas maysa a grupo