Chewing Gum—Moderno Ngem Kadaanan
BABAEN TI MANNURAT ITI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO
MANIPUD IDI UN-UNANA pagragsakanen ti tattao ti agngalngal iti chewing gum. Ngalngalen idi dagiti Griego ti resina ti kayo a mastic. Ngalngalen dagiti Aztec ti tzictli wenno chicle (kasla goma a tutot) ti kayo a sapodilla. Ket insuro dagiti Katutubo nga Americano iti New England kadagiti nangkolonia nga agngalngalda iti resina ti kayo nga spruce. Kinapudnona, idi kattapog ti maika-19 a siglo, dagiti tinukel a resina ti spruce ti immuna a nailako a chewing gum idiay Estados Unidos. Idi agangay, naglataken dagiti napasam-it a parafina.
Timmaud kano dagiti moderno a chewing gum idi naudi a kagudua ti maika-19 a siglo. Idi naidestiero ti dati a presidente ti Mexico a ni Santa Anna idiay Estados Unidos, isut’ nadlawda nga agngalngalngal kadagiti chicle a binalonna manipud Mexico. Natakuatan ti maysa nga imbentor nga Americano a nasayaat no mapasam-it ken maikkan iti pangpananam, isu a gimmatang kadagiti chicle tapno aramidenna a chewing gum idiay Estados Unidos.
Ti chicle ket kasla gatas a tutot ti sapodilla, maysa a kayo a kanayon a berde a maawagan chewing gum tree. Katutubo daytoy idiay Gran Petén, a tropikal a kabakiran iti makin-amianan a Guatemala, Belize, ken ti Yucatán Peninsula ditoy Mexico. Iti dadduma a lugar sadiay, adda nasurok a 175 a kayo ti sapodilla iti sangaektaria a daga. No panagtutudo, dagiti para urnong iti chicle, a maawagan chicleros, mangtagbatda iti agsikkosikko iti puon ti atap a sapodilla, tapno agayus ti tutot iti pagkargaanda nga adda iti baba ti puon. Kalpasanna, maurnong ket maipaburek agingga iti tarigagayanda a kinapalet, sada iwaen iti kuadrado tapno mailako. Nupay maus-usar pay laeng ti chicle iti industria ti panagaramid iti chewing gum—nangnangruna dagiti iyanunsioda a natural—kaaduanna, daytat’ nasukatanen kadagiti sintetiko a produkto idiay Estados Unidos idi dekada 1940.
Apay a nakalatlatak ti chewing gum? Adu ti agngalngal iti gum tapno bumanglo ti sang-awda ken madalusan ti ngipenda no dida makapagsipilio kalpasan a nangan ken nagmeriendada.a Para iti dadduma, makapagin-awa ken makatulong dayta iti panangipamaysada iti panunotda. Kinapudnona, gapu ta natakuatanda a mangkissay iti tension ken makapasaranta ti chewing gum, inabastuan ti armado a puersa ti E.U. iti chewing gum dagiti tropada idi immuna ken maikadua a gubat sangalubongan ket kaskasdi a mait-ited pay laeng dayta iti paggugubatan. Para iti dadduma a tsuper, nasalsalukagda no agngalngalda iti chewing gum ngem no agkapeda. Matakuatan dagiti mangpadpadas a mangisardeng iti panagsigarilio a makatulong ti chewing gum. Nalatak met dayta a pangpennek iti tarigagay nga agmerienda—iti promedio a kurang pay a sangapulo a calorie iti tunggal gum.
Ngem daytat’ di magustuan ti adu a tattao. Ket mabalin nga adda tiempo a di nasayaat nga ugali ti agngalngal iti gum. Isu a no ugalim daytoy moderno ngem kadaanan a kostumbre a panagngalngal iti gum, naannadka koma.b
[Footnotes]
a Pagkatayennaka ti chewing gum, ket kissayanna ti panagalsem ti dikki iti ngipen, isu a mangpasalun-at iti ngiwat. Isingasing dagiti dentista a tapno di agbukbok ti ngipen, mausar koma ti gum nga awanan asukar iti daytoy a panggep.
b Pakdaar: Saanmo nga alimonen ti gum, ta mabalin a pakaigapuan ti panagbara ti bagis ken karabukobmo. Kanayonanna, no adu unay ti mangalngal a gum, adu unay a mercury ti rummuar manipud kadagiti pasta iti ngipen.
[Ladawan iti panid 31]
Mangtagbat dagiti chicleros iti agsikkosikko kadagiti puon ti kayo a sapodilla
[Credit Line]
Copyright Fulvio Eccardi/vsual.com