Sanga a Pagdalus iti Ngipen
BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ZAMBIA
TI AFRICA ket lugar dagiti addaan iti napipintas a ngipen, ngem manmano dagiti mapataud a mailako a sipilio! Kasano a kasta? Para iti adu nga Africano, maysa a simple a sanga—ti mangalngal a sanga—ti makagapu a napintas dagiti ngipenda!
Nagusar idi dagiti taga Babilonia ken uray dagiti Egipcio, Griego, ken Romano iti mangalngal a sanga. Sakbay pay a nagbalin nga Islam ti Arabia, maus-usar met idi dagitoy babassit a sanga a “paggisigis.” Agarup 300 a tawen ti napalabasen a din agus-usar dagiti taga Europa iti mangalngal a sanga, ngem maus-usar pay laeng dayta iti dadduma a paset ti Africa, Asia, ken Makintengnga a Daya.
Idiay Makintengnga a Daya, kadawyan a ti saltbush ti pagalaanda iti mangalngal a sanga. Iti Laud nga Africa, mausar dagiti puon ti dalayap ken naranghita, idinto ta dagiti neem ti kanayon a pagalaan iti mangalngal a sanga iti nalawa a paset ti India. Iti Makindaya nga Africa, dandani 300 a nadumaduma a kita ti kayo ken mula ti maaramid a mangalngal a sanga. Kasano a dalusan ti sanga dagiti ngipen?
No mangalngal ti sanga, maparpar ti murdongna, ket agbalin a narusanger a “gisigis.” Ti agtultuloy a panangngalngal ti mangikkat kadagiti naisingat iti ngipen ket sumayaat ti sirkulasion ti dara kadagiti gugot. Mangpakatay met ti panagngalngal. Dayta ti agbalin a natural a panglapped iti iyaadu dagiti bakteria.a
Ngem saan laeng a mausar a gisigis ti mangalngal a sanga. Dagiti babassit a sanga ken ramut ti dadduma a kita ti mula addaanda kadagiti kemikal a mangpabannayat iti panagdikki. Napaneknekanen a ti tubbog ti dadduma a kayo ti pagpaksiat iti bakteria ken fungus. Dagiti babassit a sanga ti saltbush a nadakamat itay, lapdanna pay ti panagmumo. Idiay Namibia, dagiti sanga a naala iti mula a muthala lapdanna ti iyaadu dagiti bakteria a pakaigapuan ti panagribrib, sakit ti gugot, ken panagsakit ti karabukob. Mabalin a lapdan daytoy natural a gisigis ti panagbukbok ti ngipen ken palagdaenna dagiti ramut ti ngipen ken gugot. Ita, agar-aramiden ti dadduma a kompania iti paggisigis (toothpaste) nga addaan kadagiti amurat ken resina a nagtaud kadagita a mula.
Siempre, kaykayat ti dadduma ti agusar iti kadawyan a sipilio. Usarem man ti sipilio wenno sanga a gisigis, a kas kadagiti nagkauna a tattao, daytoy ti sigurado: Ti panangdalus iti ngipen ket napateg a paset ti personal a panangaywan iti salun-at.
[Footnote]
a Siempre, napateg met ti taraon. Masansan met a mangan iti puro a bukbukel ken natnateng dagiti tattao iti away ti Africa ngem kadagiti agnanaed iti siudad. Dida met unay nga agasukar, mangan iti naproseso a taraon, ken uminum iti soft drink a nabatad a pakaigapuan ti panagbukbok ti ngipen.
[Ladawan iti panid 11]
Ti kayo a neem ti maysa kadagiti pagalaan iti gisigis
[Credit Line]
William M. Ciesla, Forest Health Management International, www.forestryimages.org