Apay nga Agpadentistaka?

SAKBAY a nangrugi ti moderno a kinadentista, gagangay ti panagsakit ti ngipen ken panagtuppol dagiti tattao sipud kinaubingda. Agngisit, agrukapi, wenno agtuppol ti ngipen ti adu. Agsagaba iti malnutrision ken nasapa a matay dagiti agkabul-kabul a lallakay ken babbaket. Iti kaaldawantayo, saanen nga agsakit ti ngipen ti kaaduan nga agpadpadentista, kompleto ti ngipenda, ken makaay-ayo ti isemda. Kasano a naibanag ti moderno a kinadentista dagitoy tallo a nagsayaat a gapuanan?

Ti edukasion ken regular a panangeksamen kadagiti ngipen ti dakkel a nakatulong tapno saan nga agsakit ken agtuppol ti ngipen. Kinuna ni Jesus: “Dagidiay nasalun-at saanda a kasapulan ti mangngagas.” (Lucas 5:31) Adu a tattao ti manmano nga agkasapulan iti tulong ti dentista gapu ta naisuro kadakuada ti umiso a panangaywan kadagiti ngipenda.a Nupay kasta, adu ti madi nga agpadentista. Dadduma ngamin ti saan a maseknan iti salun-atda. Dadduma, maigapu iti magasto. Ngem ti dadduma, maigapu iti butengda. Aniaman kadagita, nasayaat nga imtuodem iti bagim: Ania ti pagimbaganna no agpadentistaak? Tapno maapresiartayo ti kinapateg ti nasaksakbay a panagpadentista, masapul a maawatantayo no ania ti ikagkagumaan dagiti dentista a lapdan?

Ti Pangrugian ti Parikut

Tumulong dagiti dentista tapno maliklikan ti panagsakit ti ngipen ken panagtuppol. No makikooperarka, tumulong dagiti dentista a mangikkat kadagiti dikki, dagiti bakteria a dimket iti ngipenmo. Agbiag dagiti bakteria kadagiti naisingat a taraon. Pagbalinenda nga acid dagiti asukar ket dayta ti mangrunot iti kalupkop ti ngipen. Inton agangay, agbukbok ti ngipen. Saan pay nga agsakit ti ngipenmo iti dayta a gundaway, ngem inton dumteng ti bukbok iti nalukneng a paset ti ngipenmo, mangrugin a mariknam ti nakaro nga ut-ot.

Adda sabali pay a pamay-an ti bakteria a mangparigat kenka. No saan a maikkat ti dikki, tumangken dayta agingga a nalabit lumteg dagiti gugot ket umawarda iti ngipen. Mangpataud dayta iti espasio iti nagbaetan ti ngipen ken gugot a pakaisingatan ti taraon a mabalin a pagbiagan dagiti bakteria a mangimpeksion iti gugotmo. Matulongannaka ti dentistam a mangkontrol iti dayta. Ngem no baybay-am lattan, mabalin a maperdi ti tisyu iti aglawlaw ti ngipenmo agingga nga agtuppolen. Ad-adu ti agtuppol iti kastoy a pamay-an ngem iti panagbukbok ti ngipen.

Mangprotektar met ti kataymo manipud ti daytoy doble a panangperdi dagiti bakteria. Uray adu wenno bassit ti kinnanmo, kasapulan ti kataymo iti 15 agingga iti 45 a minuto sakbay a maikkatna dagiti babassit a tedda ken pabawbawenna ti epekto ti acid iti ngipenmo. Agpannuray ti kapautna iti kaadu ti asukar wenno taraon a dimket iti ngipenmo. Agparang a kadagitoy a minuto a madangran ti ngipenmo. Gapuna, saan a ti kaadu ti nasam-it a kinnanmo no di ket ti kasansan ti pannanganmo kadagiti nasam-it ti nangnangruna a mangdadael iti ngipenmo. Yantangay bassit ti agayus a katay bayat ti pannaturog, maysa kadagiti maaramidmo a mangdangran unay iti ngipenmo isu ti pannaturogmo a dika man la nagsipilio kalpasan a nangan wenno imminumka iti nasam-it. Iti sabali a bangir, ti panagngalngal iti chewing gum nga awan ti asukarna kalpasan ti pannangan ket naipadamag a mangpaadu iti katay a tumulong a mangsalaknib iti ngipenmo.

Nasapa a Panangaywan iti Ngipen

Irekomenda dagiti dentista a regular nga agpakonsultaka iti maminsan wenno mamindua iti kada tawen, depende iti kasasaad ti ngipenmo. Kabayatan ti panagpakonsultam, nalabit a mangala iti X-ray ti dentistam ken kitaenna a naimbag no adda bukbok ti ngipenmo. Babaen ti panangusarna iti anestisia ken pagabut iti ngipen, mapastaanna ti ngipenmo a dimo man la marikna ti ut-ot. Kadagidiay mabuteng nga agpadentista, sumagmamano a dentista ti mangus-usar ita iti laser wenno gel a mangrunot kadagiti bukbok, tapno saanen a kasapulan pay ti panangusar iti pagabut wenno anestisia. No maipapan kadagiti ubbing, asikasuen a naimbag dagiti dentista dagiti katubtubo a sangi tapno kitaenda no adda rengngat iti pagngalngal a paset ti ngipen a narigat a madalusan iti sipilio. Mabalin nga irekomenda dagiti dentista a pastaanda dagita a rengngat tapno nalaklaka a madalusan ti ngipen ket saan nga agbukbok.

No maipapan kadagiti nataengan a pasiente, ad-adda a maseknan dagiti dentista no kasano a malapdan dagiti sakit iti gugot. Gapuna, no adda makita ti dentista a timmangken a dikki, karusenna dayta. Adda dagiti paset ti ngipen a saan a madalusan ti kaaduan a tattao no agsipilioda. Gapuna, matulongandaka dagiti dentista no kasano a mapasayaatmo ti panagsipiliom. Dadduma a dentista ti mangirekomenda kadagiti pasienteda nga agpadalusda iti maysa nga eksperto iti panangdalus iti ngipen.

Panangtarimaan Kadagiti Naperdi a Ngipen

No naperdi, naparut, wenno rukapi ti ngipenmo, maragsakanka a makaammo nga adu ti kabbaro a pamay-an dagiti dentista a mangtarimaan iti dayta. Nupay kasta, nangina ti pagpatarimaan iti ngipen, isu nga aramidem dayta no kabaelam ti magastos. Ngem adu a tattao ti agkuna nga uray nangina, saan a sayang ti pagpatarimaan iti ngipen. Nalabit a maisubli pay ti dentista ti abilidadmo nga agngalngal. Wenno mabalinna pay a mapapintas ti isemmo―banag a napateg yantangay dagiti nadadael a ngipen maapektaranda ti kalidad ti biagmo.

Kadagiti natippingan wenno mansado a ngipen, mabalin nga irekomenda ti dentista ti pananginayon iti nasileng a porselana nga umasping iti kolor ti natural a ngipen. Maidekket dayta iti paset ti naperdi a ngipen, a mangpabaro iti sukog ken langa. Kadagiti nakaro ti pannakaperdina a ngipen, mabalin nga irekomenda ti dentista ti panangikabil iti maysa a crown. Naan-anay a sukatanna ti naikkat a paset ti ngipen sana kalupkopan iti balitok wenno iti material nga umarngi iti natural a kolor ti ngipen.

Ania ti mabalin nga aramiden ti dentistam iti naparut a ngipenmo? Mabalin nga iyaramidannaka iti maikkat a postiso, wenno permanente a postiso. Wenno babaen ti lumatlatak ita nga implant. Maikabit ti maysa a tornilio iti tulang ti panga a dati nga ayan ti ngipen, ket no nagplastaren ti tulang ken gugot, mangikapet ti dentista iti artipisial a ngipen iti tornilio. Kasla manen naisubli ti natural a ngipenmo.

Mabalin a makapabain ti rukapi a ngipen ken narigat a dalusan, isu a dakdakkel ti posibilidadna a madadael. No saan a nasimpa ti ngipen, mabalin a nasakit ken narigat ti agngalngal. Imbag laengen ta kabaelan dagiti dentista nga iremedio ti kakasta a parikut babaen ti brace. Saan unayen a naparang dagiti kabaruanan a disenio ti brace ken saanen nga agkalikagum iti masansan a panangiplastar.

Dumakdakkel ti pannakaseknan ti dadduma a dentista no kasano nga agasanda ti nabangsit a sang-aw. Adda ti sumagmamano a posible a pakaigapuanna. Adda dagiti dentista a nagadal no kasano ti mangeksamen iti espesipiko a pakaigapuanna. Iti adu a kaso, maigapu dayta iti bakteria, a masansan nga adda iti likudan ti dila. Makatulong ti panangsipilio iti dila, kasta met ti mangpakatay a panagngalngal iti awan asukarna a chewing gum. Nakapatpateg ti panangdalus iti ngiwat kalpasan ti pannangan kadagiti taraon a naaramid iti gatas, karne, wenno ikan.

Panangdaer iti Buteng

No mabutengka nga agpadentista, matulongannaka ti dentistam tapno madaeram ti butengmo. Ibagam kenkuana no ania ti mariknam. Pagsaritaanyo no ania a senias ti mabalinmo nga usaren no makariknaka iti ut-ot wenno buteng. Adu a pasiente ti agkuna a nataltalged ti riknada gapu iti dayta.

Nalabit a maamakka a mabagbagaan. Mabalin a pampanunotem a tubngarennaka ti dentista gapu ta saanmo nga inaywanan a naimbag ti ngipenmo. Ngem awan ti rumbeng a pagamkam yantangay ammo dagiti dentista a mabalin a maapektaran ti negosioda no kasta ti ibagada. Kaaduan a dentista ti naalumanay a makisarsarita kadagiti pasienteda.

Adu ti saan nga agpadentista gapu ta pampanunotenda ti magastos. Ngem no kabaelam met laeng ita ti agpadentista, maliklikam dagiti mabalin a tumaudto a parikut ken nanginngina nga operasion. Iti adu a lugar, adda dagiti nagduduma a serbisio ti dentista a maibagay iti pinansial a kasasaad ti maysa. Addaan met siguro iti X-ray ken pagabut iti ngipen uray ti kasimplean a klinika ti dentista. Kabaelan dagiti dentista ti dandani amin nga operasion a saan a masapul nga agsagaba ti pasiente. Nalaka ti bayad ti anestisia isu a kabaelan dayta ti kaaduan a tattao, uray dagidiay nanumo ti biagda.

Trabaho dagiti dentista ti mangikkat iti ut-ot imbes a mangpataud iti dayta. Ti panagpakonsulta iti dentista ket saanen a kasla idi panawen dagiti apongyo a nalabit nakaam-amak. Yantangay ti nasalun-at a ngipen ket makatulong iti nasalsalun-at a bagi ken iti naragragsak a biag, apay a dika agpadentista ita? Dimonto pagbabawyan dayta.

[Footnote]

[Diagram iti panid 29]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Nasalun-at a Ngipen

Crown

Enamel

Dentin

Sensitibo a paset ti ngipen

Tisyu iti gugot (gingiva)

Tulang

Ramut

[Diagram iti panid 29]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Bukbok

Ribrib

Ti pasta lapdanna ti panagwaras ti bukbok

[Diagram iti panid 29]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Sakit iti Gugot

Ti dikki ket nasken a maikkat babaen ti sipilio wenno floss

Ti timmangken a dikki, wenno tartar, ket narigat a maikkat ken pakebbetenna ti gugot

Kumkumbet a gugot

[Diagram iti panid 30]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Panangtarimaan iti Ngipen

Pangrutap iti ngipen

Ti cap

Ti implant

Ti fixed bridge ket agusar iti crown kadagiti murdong ti postiso