Parasitiko Ngem Makatulong nga Alumpipinig
PUDNO a karkarna ti langana ken makapasidduker ti alumpipinig nga ichneumon. Ngem apay a maawagan a parasitiko? Ngamin, gagangay nga agpaadu babaen ti panagitlogna iti rabaw wenno iti igges ti sabali pay nga insekto wenno lawwalawwa.
Iti Amianan nga America, adda nasurok a 3,000 a kita dagiti agpayso nga alumpipinig nga ichneumon. Dagitoy nga alumpipinig ket miembro met ti dakkel a pamilia ti nadumaduma a kita dagiti parasitiko nga alumpipinig. Pattapattaen dagiti sientista nga iti intero a lubong, nasurok nga 40,000 a kita ti miembro daytoy a pamilia dagiti insekto.
Manipud iti agarup kakawalo ti maysa a pulgada agingga iti dua a pulgada ti kabassit dagiti alumpipinig nga ichneumon. At-atiddog ti narapis ken kurbado a tianda ngem iti intero nga ulo ken barukongda. Naiduma dagiti alumpipinig nga ichneumon kadagiti mannilud nga alumpipinig ta at-atiddog dagiti rungoda.
Ti nakadkadlaw unay a paset dagiti ichneumon isut’ kasla dagum a tubo iti pungto ti buksitda. Daytoy a pagideposito iti itlog ket masansan nga at-atiddog ngem iti bagina. Kasla buok ti kabalio ti kaingpisna ken addaan iti tallo a kasla panait a mangiduron tapno maipisok ti itlog iti uneg ti tubo.
Kasano a maammuan ti alumpipinig nga ichneumon ti igges a panggepna a pagitlogan? Ti kabaian nga alumpipinig a Megarhyssa, a maysa a klase ti ichneumon, ket napaliiw nga ipakpak-olna dagiti rungona iti maysa a kayo tapno madlawna no adda igges nga agnanaed iti uneg ti sangapulgada wenno nasursurok pay ti kapuskolna nga ukis ti kayo. Apaman a madlawna nga adda itlog, ikarkarona a pak-olan. Inton agangay, iserreknan ti tubona iti ukis ti kayo, a kas man la barenaenna dayta.
Kinuna dagiti agpalpaliiw: “Apaman a ti igges ket masagid ti pungto ti pagideposito ti alumpipinig, adda itlog a maipisok iti tubo, sa maidekket iti abay, wenno iti rabaw, ti matayton nga igges.” Inton mapessaan ti itlog, kanen ti baro nga igges ti taba ken pluido ti igges a nakaideposituanna. Kalpasanna, agaramid iti kasla seda a supot a pagyananna agingga nga agbalin a nataengan nga alumpipinig. Inton makadanon ti alumpipinig iti rabaw ti kayo, nakasaganan a mangraut iti sabali a kaputotan dagiti insekto.
Nupay mabalin nga adda mangibaga a nauyong a parasito daytoy a grupo dagiti insekto, adda napateg a pakausaran ti alumpipinig nga ichneumon. Agkaan dagiti iggesda kadagiti insekto nga agdadael iti mulmula, a pakairamanan dagiti chinch bug, boll weevil, codling moth, ken asparagus beetle, no madakamat ti sumagmamano. Nabatad ngarud a kontrolen dagiti ichneumon ti iyaadu dagiti peste ti mulmula.
Nupay nakaad-adu dagiti ichneumon, manmano a makita ida dagiti tattao agsipud ta kaaduanna, mangan, agpaadu, ken agitlogda kadagiti lugar a manmano a madanon ti tattao. No kasta, agserbi dagiti ichneumon kas sabali a pagarigan ti kinanadumaduma ken kinatimbeng dagiti sibibiag a banag a di pay naan-anay a maawatan ti tao.
[Ladawan iti panid 24]
Agsagsagana nga agitlog ti ichneumon nga alumpipinig
[Credit Line]
Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA