Nakaskasdaaw a Parsua nga Agbibiag iti Narigat a Kasasaad
BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY NAMIBIA
PRESKO ti angin ditoy Namib Desert iti abagatan a laud ti Africa. Naariwanas ti aldaw. Bayat a sumingsingising ti init, dumagdagaang met. Daytoy ti karuburuban ken kapatagan nga aduan graba a masansan nga itayab ti napigsa nga angin. Masmasdaawkami a mangbuybuya iti aglawlaw. Ania dayta namuntuon a berde a bulbulong iti pangadaywen? Bayat nga umas-asidegkami, makitami ti maysa kadagiti karkarna a mula iti lubong—ti Welwitschia mirabilis. Sao a Latin a “nakaskasdaaw” ti kaipapanan ti maikadua a sao iti dayta a nasientipikuan a nagan.
Kadagiti desierto a rehion laeng ti Angola ken Namibia ti gagangay a pagbibiagan dagiti welwitschia. Naidumada met unay iti aniaman a mula ta klasipikaren ida dagiti sientista kas naisalsalumina a pamilia ken grupo a buklen ti maymaysa a kita. “Iti mapattapatta a 375,000 a kita ti mula a naammuan ti tao, ti Welwitschia laeng ti sibaballigi a nanggutugot iti kasta unay a panaginteres dagiti botaniko; awanen ti aniaman a mula a nangkarit iti ugali ti tao a mangklasipikar,” insurat ni Chris Bornman iti librona a Welwitschia—Paradox of a Parched Paradise.
Dagiti welwitschia ket mabalin a kasla namuntuon laeng a bulbulong iti aglawlaw ti pungdol, ngem iti kinapudnona, dua laeng ti bulong dayta a mula. Mabalin a mapirsapirsay dagitoy gapu iti angin iti desierto. Ti Aprikaans a naganna ket tweeblaarkanniedood, a literal a kaipapananna ti “dua a bulong a saan a magango.” Ket anian a maitutop dayta a nagan! No dadduma, dumanon iti 40 a degree Celsius ti temperatura ditoy no aldaw, ket mabalin a makapaketter dagiti rabii ta awan ti kayo a manglapped iti nakapigpigsa nga angin. Nupay kaaduan a mula ket naan-anay nga agpannuray iti ramutda a mangagsep iti danum manipud iti daga, saan a kasta ti welwitschia. Iti promedio, awan pay 25 a milimetro a tudo iti Namib iti kada tawen, ket no dadduma, saan nga agtudo iti adu a tawen! Kadagita a kasasaad, agtultuloy nga agbiag ti welwitschia ken nalangto latta dagiti bulongna. Nabayagen a pinampanunot dagiti sientista no kasano a posible dayta. Ti sungbat ket kasla maigapu iti panangagsep dagiti bulong iti awit dagiti angin nga angep iti agsapa a kanayon nga aggapu iti baybay.
Saan nga agregreg dagiti bulong ti welwitschia ken saan nga agsaringit. Agtultuloy a dumakkel ti orihinal a dua a bulong iti intero a panagbiag ti mula. No maukrad, nasurok a 8.8 a metro ti kaatiddog ti maysa a bulong! Panunotem ti mabalin a mapasamak no saan a magango ken mapirsay dagiti pungto ti bulong ti welwitschia! “Iti kapaut ti panagbiagna a 1500 a tawen,” ilawlawag ti nasientipikuan a magasin a Veld & Flora, ti “Welwitschia ket mabalin a makapataud iti bulong nga inggat’ [225 a metro] ti kaatiddogna.” Ngem talaga kadi a makapagbiag dayta a mula iti kasta a kapaut? Patalgedan ti The World Book Multimedia Encyclopedia a “mabayag nga agtubo dagiti mula a welwitschia ken masansan nga agbiag iti 1,000 agingga iti 2,000 a tawen.”
Talaga a ti welwitschia ket nakaskasdaaw a parsua nga agbibiag iti narigat a kasasaad. Ania ti mangilawlawag no apay nga agbiag iti napaut daytoy nagpaiduma a mula kadagita a narigat a kasasaad iti desierto? Umuna unay, masapul nga agyamantayo iti kasisiriban a Diseniador, ti Namarsua a ni Jehova a Dios, daydiay nangaramid iti “mulmula nga usaren ti sangatauan.”—Sal. 104:14.