Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Ania ti Rumbeng nga Aramidek No Ibaga Kaniak ti Sabsabali Dagiti Parikutda?

“Dagiti nagannak ti balasitang a kaklasek ipagpagnada ti panagdiborsioda isu a bumabbaban dagiti gradona. Masansan nga ibagana kaniak dagiti parikut ti pamiliana.”​—Jan, agtawen iti 14.

“Impudno kaniak ti maysa a balasitang a kaeskuelaak a napadasannan ti nakidenna. Nagsikog ken nagparegreg a di man la naammuan dagiti dadakkelna.”​—Mira, agtawen iti 15.

ILADAWANMO iti panunotmo a makisarsaritaka iti maysa a gayyem wenno kaeskuelaam. Pagammuan ta “impeksana” kenka ti parikutna. Mabalin a gagangay kadagiti agtutubo dagiti parikutna​—kawes, kuarta, langa, kakadua, ken grado. Iti kasumbangirna, mabalin met a nadagdagsen ken narikrikut dagiti parikutna.

Ti kasasaad idiay Estados Unidos ti mangyilustrar no kasano kadagsen dagiti parikut ti adu nga agtutubo. Sigun iti magasin a Newsweek, “pattapattaen ti National Institutes of Mental Health (NIMH) nga adda dagiti sintoma ti depression iti 8 a porsiento kadagiti agtutubo ken 2 a porsiento kadagiti ubbing (4 pay la ti tawen ti dadduma).” Kinuna ti maysa pay a surbey: “Agarup 97 iti kada 1,000 a babbai nga agtawen iti 15-19​—maysa a milion nga Americana a babbalasitang​—ti agsikog iti kada tawen. Kaaduan kadagitoy a panagsikog​—78 a porsiento​—ti saan a naiplano.” Minilion met nga agtutubo ti agnanaed kadagiti napeggad a pagtaengan. Rinibu ti biktima iti pisikal wenno seksual a panangabuso. Nalabes ti panaginum ti nasurok a kagudua kadagiti addan iti maudi a tawen ti haiskul idiay Estados Unidos. Makapadanag ti bilang dagiti agtutubo nga addaan iti sakit a nainaig iti pannangan.

Di pakasdaawan a kayat ti adu nga agtutubo nga adda kasarita ken pangipeksaanda kadagiti parikutda! Ket masansan a ti kapatadanda ti umuna a pangipeksaanda. Ania ti rumbeng nga aramidem no ibaga kenka ti kapatadam ti parikutna? No maysaka a Kristiano, saanka koma a masdaaw no kasta ti aramidenna. Ibilbilin ti Biblia kadagiti Kristiano nga agbalinda a “pagulidanan” iti kababalin ken agbalinda a nainkalintegan. (1 Timoteo 4:12; Filipos 4:5) Isu a dagiti agtutubo​—agraman dagiti di manamati​—​mabalin a kaykayatda nga ipeksa kenka dagiti parikutda. Ania ngarud ti rumbeng nga aramidem iti kasta a kasasaad? Ket kasanon no saanmo a magabenan ti amin nga ibagada?

Agbalinka a Naimbag a Managimdeng

Kuna ti Biblia nga adda “tiempo ti panagulimek ken tiempo ti panagsao.” (Eclesiastes 3:7) No adda parikut ti maysa a tao ken kayatna ti makisarita kenka, masansan a ti kasayaatan nga aramidem ket dumngeg. Ngamin, kondenaren ti Biblia ti di panangikankano iti “ikkis ti panagreklamo daydiay nanumo.” (Proverbio 21:13) Mabalin a saan a dagus a naitured ti gayyemmo nga ipeksa kenka dagiti parikutna. Nalaglag-an ti riknana a makisarita kenka no sidadaanka nga umimdeng. “Masansan a palubosak latta nga agsao,” kinuna ti maysa nga agtutubo nga agnagan iti Hiram. “Palubosak nga ibagana ti pakaburiboranna sa ikagumaak ti makipagrikna.” Umasping iti dayta ti kinuna ni Vincent: “No dadduma, kayat laeng dagiti tattao nga adda makasaritada.”

Isu a mabalin a di namnamaen ti gayyemmo a risutem dagiti parikutna. Mabalin a kayatna laeng nga adda dumngeg kenkuana. Isu a dumngegka! Saanka koma a masinga iti kasasaad ti aglawlawmo wenno sumampitaw no di maitutop. Mabalin a dakkel ti maitulong ti basta kaaddam sadiay ken panagimdengmo. Dayta ti mangipakita a talaga a maseknanka.

Kaipapanan kadi daytoy nga awanen a pulos ti ibagam? Depende iti parikutna. Kaaduanna a maitutop ti makipagrikna ken naasi a sungbat. (Proverbio 25:11) Kas pagarigan, no adda trahedia a napasamak iti maysa nga am-ammom, mabalin a ti kasayaatan ket ibagam a makipagriknaka. (Roma 12:15) Kuna ti Proverbio 12:25: “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta, ngem ti naimbag a sao isu ti mamagrag-o iti dayta.” Nalabit a ti laeng kasapulan ket paregtaem. Ibagam nga agtalekka a madaerannanto ti parikutna inton agangay. Dagiti sasao a kas iti “Maawatak no apay a kasta ti riknam” wenno “Ladingitek a napasaram ti kasta,” ket mabalin a mangiparikna iti am-ammom a napasnekka ken kayatmo a tulongan.

Nupay kasta, mamakdaar ti Proverbio 12:18: “Adda daydiay agsasao a siaaleng-aleng a kas kadagiti panangsugat ti kampilan.” Rumbeng a liklikam ti sasao a kas iti “Saan unay a nakaro dayta,” “Baybay-amon,” wenno “Saan a kasta ti rumbeng a mariknam.” Agannadka met a dimo ikagumaan a palag-anen ti parikutna babaen ti panagpakatawam. Mabalin a pagarupento ti gayyemmo a saanmo nga ikabkabilangan ti riknana.​—Proverbio 25:20.

Ngem kasano ngay no saanka a makapanunot iti maitutop nga ibagam? Agbalinka laeng a napudno. Ibagam iti gayyemmo a talaga a saanmo nga ammo no ania ti ibagam ngem kayatmo a tulongan. Damagem no ania ti maitulongmo. Wen, mabalin nga adda dadduma a praktikal a maaramidam tapno mabang-aran.​—Galacia 6:2.

Nainggayyeman a Panangbalakad

Kasano ngay no kasapulan ti gayyemmo ti pammagbaga? Siempre, kas maysa nga agtutubo, medio awan pay kapadasam. (Proverbio 1:4) Isu a mabalin a saanka a kualipikado a mangted iti balakad iti tunggal parikut. Nupay kasta, kinuna ti Salmo 19:7: “Ti pammalagip ni Jehova mapagpiaran, mamagsirib iti daydiay awanan kapadasan.” Wen, nupay ‘awan pay kapadasam,’ mabalin nga adu ti ammom kadagiti prinsipio ti Biblia tapno makatulongka iti gayyemmo. (Proverbio 27:9) Nupay di masapul a sermonam, apay a saanmo nga iranud ti dadduma a punto iti Biblia? No saanka a sigurado no ania a prinsipio ti Biblia ti agaplikar, agsirarakka. Adun a tawen a nakaipablaak ti “Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .” a paset daytoy a magasin iti nagadu a balakad a naibasar iti Biblia maipapan iti nadumaduma a suheto. Ti sabali pay a gubuayan ti impormasion ket ti libro a Dagiti Saludsod nga Iyimtuod ti Agtutubo​—Dagiti Sungbat nga Epektibo.a

Nalabit epektibo no iranudmo dagiti kapadasam. Nalabit adda pay dadduma a praktikal a maisingasingmo. Nupay saanmo nga ipilit dagiti kapanunotam, mabalin nga ilawlawagmo no ania dagiti nakatulong kenka. (Proverbio 27:17) Ngem laglagipem a nagduduma ti tunggal kasasaad. Nalabit saan nga agkurri iti amin ti nagkurri kenka.

Pakdaar

Dimo busbosen ti adu a tiempo nga agimdeng kadagiti parikut dagiti agtutubo a saan nga agbuteng ken Jehova wenno di mangraraem kadagiti Nakristianuan a pagalagadan. Ti adu kadagiti parikutda ket mabalin a gapu kadagiti estilo ti panagbiag a maikontra iti Biblia. Mabalin a makapasuron ti panangikagumaan a tumulong kadagiti mangsalsalungasing iti balakad ti Biblia. (Proverbio 9:7) Mabalin met a makangngegka iti adu a minamaag wenno naalas a sasao. (Efeso 5:3) Isu a no saanen a nasayaat ti turongen ti maysa a saritaan, iturturedmo nga ibaga a saanmo a kabaelan ti tumulong wenno saanmo a kayat a pagsaritaanyo dayta a banag.

Agannadka no adda dimo kasekso a mangipeksa kenka kadagiti parikutna. Mamakdaar ti Biblia a mabalin a mangallilaw ti puso. (Jeremias 17:9) Ti nasinged a pannakikadua ket mabalin a mangabbukay iti romantiko a rikna ken mabalin a mangiturong iti seksual nga imoralidad.

Kanayonanna, dika agkari nga awan a pulos ti pangibagaam. Sipapakumbaba a bigbigem a mabalin nga ad-adu a tulong ti kasapulan ti kasarsaritam ngem iti maitulongmo.​—Proverbio 11:2.

No Kasapulan ti Tulong ti Sabsabali

Kaaduanna, ti kasayaatan ket agpatulongka. Kinuna ni Mira a nadakamat itay: “Talaga a diak ammo no kasanok a tulongan ti kaeskuelaak. Isu a nakisaritaak iti maysa a panglakayen iti kongregasion, ket nasayaat ti imbalakadna no kasanok a tulongan.” Wen, iti uneg ti kongregasion Kristiano, adda dagiti lallaki nga aduanen iti kapadasan a makatulong kenka. (Efeso 4:11, 12) Insingasing ti panglakayen a paregtaen ni Mira ti kaeskuelaanna tapno makisarita iti dadakkelna. Inyaplikar ti balasitang ni pammagbaga ni Mira. Kinuna ni Mira: “Simmayaat ti kasasaad. Ita, kayatnan a maammuan ti ad-adu pay maipapan iti Biblia.”

Kasano ngay no adda kompidensial nga ibaga kenka ti padam a Kristiano? Natural a kayatmo nga aramiden ti aniaman a nainkalintegan a maitulongmo. (Galacia 6:10) No pagarupem a sumsumiasin kadagiti moral a pagalagadan ni Jehova, dika bumdeng a ‘sawen ti kinapudno’ kenkuana. (Efeso 4:25) Agbalinka a napudno ngem saan nga aginlilinteg. Ti kinamasindadaanmo a makisarita kenkuana ket maysa a pagilasinan ti pudno a gayyem.​—Salmo 141:5; Proverbio 27:6.

Iti kasta a kasasaad, masapul met a paregtaem ti gayyemmo nga agpatulong​—kadagiti dadakkelna, iti maysa a panglakayen, wenno iti nataengan a Kristiano a raraemenna. No naglabasen ti kalkalainganna a tiempo ken awan pay ti kinasaritana, mabalin a makisaritaka iti sabali tapno isu ti makisaritanto kenkuana. (Santiago 5:13-15) Mabalin a masapul nga iturturedmo nga aramiden dayta, ngem dayta ti mangipakita a talaga a maseknanka ken kayatmo ti kasayaatan para iti gayyemmo.

Siempre, saan a namnamaen ni Jehova a risutem ti parikut ti amin a tattao. Ngem no adda mangipeksa kenka kadagiti parikutna, saanmo koma nga ipapan nga awan ti maaramidam. Iyaplikarmo ti Nakristianuan a pannakasanaymo, ket paneknekam a maysaka a “pudno a kadua.”​—Proverbio 17:17.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Iti dadduma a kasasaad, mabalin a rumbeng nga agpatulongka para iti gayyemmo nga addaan parikut