Ti Kadi Panagasawa Masarkedanna ti Bagyo?

“Ti pinagsinnangol ti Dios saan koma a pagsinaen ti tao.”—MATEO 19:6.

DAGITI kasla nalagda a pagtaengan, naisinada kadagiti pamuonda isu a narakrak ti intero a pakabuklanda. Iti nabiit pay, idi a dinalapus dagiti napigsa a bagyo ti adu a lugar iti intero a lubong, naan-anay a nasubok ti kalidad ken kinalagda ti nagadu a pasdek.

Kadagitoy nga aldaw, ti panagasawa ket maipadis iti balay a ti pamuon ken intero a pakabuklanna ket marakrakrak gapu iti maysa a bagyo. “Aniaman ti mabalin a pagbanaganna, ti panagasawa ket saanen a napateg iti panagbiag ti maysa a tao ken kagimongan,” kuna ti eksperto a mangus-usig iti kasasaad dagiti pamilia a ni Stephanie Coontz.

Makitam kadi dagiti epekto ti kasta a pagannayasan? Panagkunam mapukpukawen ti nadayaw a saad ti panagasawa iti kagimongan? No kasta, apay a mapaspasamak daytoy? Ket ania ti namnama ti siasinoman tapno maaddaan wenno mataginayonna ti naragsak a panagasawa? Ngem sakbayna, ania ti mamagpeggad iti panagasawa?

Marakrakrak ti Panagasawa

Nabayagen a marakrakrak ti panagasawa; nangrugin sipud idi punganay ti pakasaritaan ti tao. Mapaspasarantayo ita ti rigat iti panagasawa gapu kadagiti kababalin ken ugali a pinatanor ti immuna a nagannak ti tao. Nagbasol da Adan ken Eva idi timmulokda iti inaagum a tarigagayda, isu a “simrek ti basol ditoy lubong.” (Roma 5:12) Sigun iti pakasaritaan a nailanad iti Biblia, kalpasan la unay a nagbasolda, “tunggal pagannayasan ti pampanunot ti puso [ti tao] dakes laeng iti amin a tiempo.”—Genesis 6:5.

Saan unay a nagbalbaliw ti kasasaad sipud idi. Ti di namedmedan a panangsurot iti inaagum a panangpennek kadagiti personal a tarigagay ti maysa kadagiti makadadael a pagannayasan a mangparparigat iti panagasawa. Kasla saanen nga uso ti panagasawa ken saanen a praktikal iti moderno a lubong a nakaro nga im-impluensiaan ti baro a moralidad. Ken gapu ta saanen a nainget dagiti linteg a manglapped koma iti panagsina ti agassawa, saanen a nakababain ti agdiborsio.

Dagiti di makaan-anus a tattao, a kayatda a dagus a mapennek ken matungpal ti kayatda, manmanon a panunotenda wenno dida pay ketdin pampanunoten dagiti pagbanagan ti diborsio. Gapu ta magargarida kadagiti makaallukoy a namnama a masagrapda ti wayawaya ken panagwaywayas, patienda a naragragsakda no makidiborsioda.

Dadduma ti agpatulong kadagiti nalaing a mammagbaga ken mamalbalakad maipapan iti panagasawa wenno agbasada kadagiti libro nga insurat dagitoy a tattao, no maipasangoda kadagiti narigat a parikut iti relasionda. Ngem nakalkaldaang ta dadduma a makuna nga “eksperto” iti moderno a panagasawa ad-adda nga anamonganda ti diborsio imbes a pabilgenda koma ti panagasawa. “Ngamin, iti intero a pakasaritaan ti tao, nalabit ita pay laeng a ti panagasawa a normal a tartarigagayan ti tao ket agtultuloy a marakrakrak ken nakaskasdaaw ti naballigi a pannakarakrakna. No dadduma, direkta ti pannakarakrakna ken maibatay iti naisangsangayan a kapanunotan dagiti makuna nga ‘eksperto’ a mamati a saan a praktikal wenno mangirurumen ti kari a kinamatalek inggat’ tungpal-biag,” kuna ti libro a The Case for Marriage.

Dagiti Nagbalbaliw a Panangmatmat

Nagbalbaliw metten dagiti panangmatmat maipapan iti kasasaad ken panggep ti panagasawa. Nalabit napaliiwmo a saanen a maibilang a napateg ti kinamatalek ken panagtinnulong ti agassawa no di ket ad-addan a maipangpangruna ti panangpennek kadagiti bukodda a tarigagay, nupay masansan a makadangran dayta iti asawada. Ti itatanor daytoy agimbubukodan a panangmatmat iti panagasawa ket “nangrugi idi dekada 1960 ket kimmaro agingga idi dekada 1970,” kuna ti Journal of Marriage and Family. Kumapkapuyen dagiti kadawyan a panggep ti panagasawa—kas iti panagtarigagay iti ayat, kinasinged, kinamatalek, kalikagum a maaddaan iti annak ken pannakapnekda nga agpadpada.

Iti adu a pagilian, adda pay dadduma a kabbaro a banag a nangpakaro iti panagbalbaliw ti panagasawa. Umuna, iti adu a nasion, nagbalbaliwen dagiti kadawyan nga akem a mangged ti lalaki ken agtagibalay ti babai. Naisangsangayanen ti iyaadu dagiti sangakabbalayan a dua ti agtrabaho gapu ta manggeden dagiti babbai. Maikadua, saanen a nakababain ti aganak nupay di naikasar, isu nga umad-adu ti pamilia nga addaan iti agsolsolo a nagannak. Maikatlo, umad-adu ti agkabkabbalay a di nagkasar imbes nga agkasarda nga umuna. (Kitaem ti kahon a “Nalaklaka a Mawaswas Ngem Dagiti Nagkasar”) Maikapat, kadawyanen ti panagkabbalay dagiti agkasekso ken umad-adun ti umananong kadagiti organisado a panangikagumaan a mapagbalin a legal dayta. Dagitoy kadi a moderno a pagannayasan ti mangim-impluensia iti panangmatmatmo iti panagasawa?

Umad-adu ti Agdiborsio

Kitaentayo ti sumagmamano a pagilian tapno maawatantayo no apay nga ad-adda pay a marakrakrak ti panagasawa gapu iti kinalatak ti diborsio. Idiay Estados Unidos, sigun iti nabiit pay a report, “namimpat nga immadu ti bilang dagiti nagdiborsio idi nagbaetan ti 1970 ken 1996.” Ti panagasawa ti agarup 1 iti 5 nga adulto ket nagtungpal iti diborsio. Siasino dagiti kangrunaan nga agdiborsio? Ipakita dagiti naala a bilang nga agarup 60 a porsiento iti amin nga agdiborsio ket mapasamak iti las-ud ti umuna a sangapulo a tawen.

Immadu met dagiti agdiborsio iti dadduma a pagilian. Dimmanon iti 153,490 ti nagupgop a bilang dagiti nagdiborsio idiay England ken Wales idi 2004. Manamnama dagiti Australiano nga agarup 40 a porsiento ti agdiborsio kadakuada. Immadu met iti 21,800 dagiti nagdiborsio idiay Republika ti Korea iti maysa laeng a tawen—manipud 2002 agingga iti 2003—agdagupen iti 167,100 dagiti nagdiborsio. Ti Japan, a sadiay 1 iti kada 4 ti agdiborsio, dandani maabutannan ti Europa iti bilang dagiti agdiborsio. “Adda idi tiempo a dagiti laeng nariribuk unay a panagasawa ti agdiborsio,” kinuna ti maysa nga eksperto maipapan iti panagadal iti kasasaad ti pamilia idiay Japan Red Cross University. “Ita, maysa laengen dayta a simple nga estilo ti panagbiag.”

Iti adu a pagilian, dakkel ti naitulong dagiti nabayagen a narelihiosuan nga institusion ken tradision ti kagimongan tapno agbalin a natalged ti panagasawa. Nupay kasta, saandan a mapasardeng ti iyaadu ti tattao a mangak-akseptar iti diborsio. Kas pagarigan, usigem ti Iglesia Katolika Romana, a mangibilang a sagrado ti panagasawa. Idi 1983, pinalukayan ti simbaan dagiti pagannurotanna maipapan iti singgalut ti panagasawa isu a nalaklakan a waswasen dagiti Katoliko ti panagasawada. Gapuna, immadun ti nagwinnaswas sipud idi.

Nalawag a kumapkapuyen dagiti prinsipio a mamagtalinaed koma iti panagasawa. Ngem saan a madlaw ti amin a makagapu. Kinapudnona, malaksid iti pangkaaduan a pannakadadael ti kagimongan, adda maysa a di makita ti kaaduan a tattao a sabali pay a kangrunaan a pakaigapuan ti iyaadu dagiti narakrak a panagasawa.

Ti Di Makita a Pakaigapuan ti Bagyo

Ibaga kadatayo ti Biblia a ni Satanas a Diablo, ti kangrunaan a mangiladawan iti kinaagum, ket addaan iti di makita ken ad-adda a makadadael nga impluensia iti lubong. Apay a kasta? Naitapuak ngaminen iti kaparanget ti daga manipud langit isu a makapungtot unay. Kinapudnona, porsegido a mangpataud iti “ay-ay,” wenno riribuk, ket ti panagasawa nga urnos ti Dios ti maysa laeng kadagiti pagipapasan ni Satanas iti nakaro a pungtotna.—Apocalipsis 12:9, 12.

Kastoy ti kinuna ni Jesus idi dinakamatna ti tiempo kalpasan ti pannakaitapuak ni Satanas: “Gapu iti iyaadu ti kinakillo, ti ayat ti ad-adu lumamiisto.” (Mateo 24:12) Umasping iti dayta, kastoy ti insurat ni apostol Pablo: “Dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat [wenno, panangipateg iti pamilia], saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit gapu iti panagpannakkel, managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios.” (2 Timoteo 3:2-4) Adda idin dagitoy makarimon a kababalin, ngem umananong a dagus ti kaaduan a tattao a kimmaro dagitoy iti nabiit pay.

Gapu iti bagyo a mangrakrakrak iti panagasawa, ania ti maaramidantayo a mangsaluad iti bagitayo tapno masagraptayo ti pudno a naragsak ken manayon a panagasawa? Ti sumaganad nga artikulo usigenna daytoy a saludsod.

[Blurb iti panid 5]

“Iti kagimongan a nairuamen nga agibelleng kadagiti didan kayat, mabalin a kasta met laeng ti ugali ti tattao maipapan kadagiti relasion.”—SANDRA DAVIS, EKSPERTO ITI LINTEG MAIPAPAN KADAGITI AKEM KEN KALINTEGAN DAGITI MIEMBRO TI PAMILIA

[Kahon/Ladawan iti panid 4]

“Nalaklaka a Mawaswas Ngem Dagiti Nagkasar”

Adu nga agnobio ti agkabkabbalay a dida pay nagkasar. Ngem dagita a panagtipon ket “nalaklaka [ketdi] a mawaswas ngem dagiti nagkasar,” kuna ti report ti U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Dadduma kadagitoy ti agkabbalay sakbay nga agkasarda tapno maammuanda no agkatunosanda. Ti kadi kasta nga urnos maikkatna dagiti di panagkabagay ket pasayaatenna ti relasionda inton nagkasardan? Sigun iti Journal of Marriage and Family, saan a kasta ti mapasamak. “Kadagiti kasado, ti panagkabbalay sakbay ti kasar ad-adda a pakaruenna ti di pannakapnek iti panagasawa . . . , naipadamag nga ad-adu ti parikut iti panagasawa, ken . . . dakdakkel ti posibilidad nga agsinada,” kuna ti Journal.

[Kahon/Ladawan iti panid 5]

Kinapaut ti Biag ken ti Panagasawa

Napapaut itan ti biag ti tattao. Nupay makaparagsak dayta, pinakarona ti parikut iti panagasawa. Itatta, pagpatinggaen ti diborsio ti adu a panagasawa a pagpatinggaen laeng idi ni patay. Usigem ti karkarna a di makaay-ayo a kasasaad iti panagasawa a sagsagabaen dagiti nabayagen a kasado a babbai idiay Japan. Sigun iti The Washington Post, dayta ti awagan dagiti eksperto a “retired husband syndrome” wenno di makaay-ayo a kasasaad gapu kadagiti retirado nga assawa a lallaki. No lagipen ti maysa a baket a kasadon iti 40 a tawen ti panagretiro ni lakayna, imbagana a napanunotna idin ti kastoy: “Idiborsiokon. Marigatanak idi gapu ta kanayon a serbiak inton agawid manipud iti trabahona. Ngem ad-addan a diak maibturan agsipud ta kanayonen nga adda ditoy balaymi.”