Ti Pudpudno a Pateg ti Dara

“Amin a tattao iti lubong adda maymaysa a pagtataudan ti biagda: ti dara. Dayta ti puersa ti biag ti amin a tattao, aniaman ti kolor, puli wenno relihionda.” —Presidente ti General Assembly ti United Nations.

AWAN duadua nga adda kinapudno dagita a naadaw a sasao. Napateg ti dara iti amin a tattao. Napateg dayta a pluido. Ngem mamatika kadi a natalged dayta ken nainsiriban nga ited iti sabsabali tapno pagagasda?

Kas naammuantayon, saan nga agpapada dagiti pagannurotan ti kinatalged iti intero a lubong, ket napegpeggad pay ti panangagas babaen iti dara ngem iti pagarupen ti adu. Agduduma met ti panangusar dagiti doktor iti dara gapu iti adal, kinalaing, ken panangmatmatda. Kaskasdi, umad-adu dagiti doktor a naannad unay maipapan iti panangyalison iti dara. Nakadkadlaw ken umad-adu ti bilang dagiti doktor a kaykayatdan ti mangagas a dida agusar iti dara.

Dayta ti mangipalagip kadatayo iti saludsod a nayimtuod iti pangrugian ti umuna nga artikulo daytoy a serye. Apay ngamin aya a nakapatpateg ti dara? No kumarkaro ti panagduadua iti panagusar iti dara kas agas, adda kadi sabali a panggep a pakausaran ti dara?

Ti Namarsua Kadatayo ken ti Dara

Idi kaaldawan ni Noe, a kapuonan ti amin a sangatauan, nangaramid ti Dios iti naisangsangayan a linteg. Nupay inikkanna dagiti tattao iti kalintegan a mangan iti lasag dagiti animal, imparitna kadakuada ti pannangan iti dara. (Genesis 9:4) Imbagana met kadakuada ti rasonna. Impadana ti dara iti kararua, wenno biag, ti maysa a parsua. Kinunana kalpasanna: “Ti kararua [wenno biag] adda iti dara.” Iti panangmatmat ti Namarsua, sagrado ti dara. Irepresentar dayta ti nakapatpateg a sagut a biag nga ik-ikutan ti tunggal sibibiag a kararua. Maulit-ulit nga imbaga ti Dios dayta a prinsipio.—Levitico 3:17; 17:10, 11, 14; Deuteronomio 12:16, 23.

Di nagbayag kalpasan a naipasdek ti Kristianidad agarup 2,000 a tawen ti napalabasen, naited kadagiti manamati ti nadiosan a bilin nga ‘umadayokayo iti dara.’ Saan a ti pannakaseknan iti salun-at ti nakaibasaran ti panangiparit, no di ket ti kinasagrado ti dara. (Aramid 15:19, 20, 29) Ikalintegan ti dadduma a daytoy a panangiparit ti Dios ket agaplikar laeng iti pannangan iti dara, ngem nalawag ti kaipapanan ti sao nga ‘umadayo.’ No imbaga ti doktor nga umadayotayo iti arak, sigurado a ditay panunoten a mabalintay nga iyineksion dayta iti urattayo.

Ilawlawag pay ti Biblia no apay a sagrado unay ti dara. Ti naibukbok a dara ni Jesu-Kristo, a mangiladawan iti natauan a biag nga intedna maigapu iti sangatauan, ti nakaibasaran ti Nakristianuan a namnama. Dayta ti nakaibasaran ti pannakapakawan dagiti basol ken ti namnama a biag nga agnanayon. No umadayo ti maysa a Kristiano iti dara, kayariganna nga ipakpakitana a patienna a ti laeng naibukbok a dara ni Jesu-Kristo ti pudno a makasubbot kenkuana ken makaispal iti biagna.—Efeso 1:7.

Nalatak dagiti Saksi ni Jehova iti nainget a panangannurotda kadagitoy a bilin ti Biblia. Saanda nga awaten ti amin a panangyalison a pakausaran ti puro a dara wenno ti uppat a kangrunaan a paset ti dara—dagiti nalabaga a selula, plasma, puraw a selula, ken platelet. No maipapan iti nadumaduma a paset a naggapu kadagitoy a kangrunaan a paset—ken dagiti produkto nga adda kadagita a paset—awan ti ibaga ti Biblia maipapan kadagitoy. No kasta, tunggal Saksi ti mangaramid iti bukodna a desision maipapan kadagita a banag. Kaipapanan kadi daytoy a takder dagiti Saksi a dida agpaagas wenno tagtagilag-anenda ti salun-at wenno biagda? Pulos a saan!—Kitaem ti kahon a “Dagiti Saksi ni Jehova ken ti Salun-at.”

Kadagiti nabiit pay a tawen, adu a doktor ti nakaamiris a nabenepisiaran dagiti Saksi ni Jehova iti panagpaagasda gapu iti panangannurotda iti pagalagadan ti Biblia. Kas pagarigan, nabiit pay nga imbaga ti maysa a siruhano iti duri nga ad-adda a pilienna dagiti alternatibo ti panangyalison iti dara. Kinunana: “Dayta ti naan-anay a katalgedan nga aramiden, saan laeng a para kadagiti Saksi ni Jehova, no di ket para iti amin.”

Makapadanag unay dagiti napapateg a desision maipapan iti salun-at ken masansan a narigat ti agdesision. No maipapan iti kadawyanen a panangyalison iti dara, amirisem ti imbaga ti maysa a respirologist, wenno espesialista iti panangagas iti bara, ken direktor medikal a ni Dr. Dave Williams: “Masapul a raementayo ti pagayatan dagiti tattao, . . . ken nasken nga agan-annadtayo maipapan iti ipastrektayo iti bagitayo.” Agpayso dagita a sasao—ket nangnangruna iti kaaldawantayo.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 11]

Ania Dagiti “Hemoglobin-Based Oxygen Carrier”?

Iti tunggal nalabaga a selula ti dara, adda agarup 300 a milion a molekula ti hemoglobin. Hemoglobin ti mangbukel iti agarup kakatlo iti kaadu dagiti nataengan a nalabaga a selula. Tunggal molekula ket addaan iti protina a globin ken kolor a maawagan iti heme—a pakairamanan ti maysa nga atomo ti iron. No lumasat ti nalabaga a selula ti dara kadagiti bara, dagiti molekula ti oksihena ket sumrek iti selula sada kumpet kadagiti molekula ti hemoglobin. Sumagmamano a kanito kalpasanna, mairuar ti oksihena kadagiti tisyu ti bagi, a mangbibiag kadagiti selula.

Dadduma nga agpatpataud iti produkto prosesuenda itan ti hemoglobin. Isinada dayta manipud kadagiti nalabaga a selula ti dara ti tao wenno baka. Kalpasanna, masagat ti nairuar a hemoglobin tapno maikkat ti rugitna, mabalbaliwan ken madalusan babaen kadagiti kemikal, malaokan iti solution, sa mayempake. Ti produkto a mapataud—saan pay a naaprobaran a mausar iti kaaduan a pagilian—ket maawagan iti hemoglobin-based oxygen carrier (para awit iti oksihena a nagtaud iti hemoglobin), wenno HBOC. Ti maysa a yunit ti HBOC ti kaasping la unay ti maysa a yunit dagiti nalabaga a selula ti dara, a kangrunaan a paset a nakaalaanna, tangay ti heme ti makagapu a nakalablabaga ti kolor ti dara.

Saan a kas kadagiti nalabaga a selula ti dara, a masapul a maipalamiis ken maibelleng kalpasan ti sumagmamano a lawas, mabalin a maidulin ti HBOC iti kadawyan a temperatura sa mausar kalpasan ti sumagmamano a bulan. Ken gapu ta awanen ti kulapot ti selula agraman dagiti naisangsangayan nga antigen dayta, awanen ti dakes nga epektona gapu iti saan a panagpada dagiti tipo ti dara. Nupay kasta, no idilig iti dadduma a paset ti dara, ti HBOC ti mangpataud iti ad-adu a parikut kadagiti napasnek a Kristiano, a mayat a mangannurot iti linteg ti Dios maipapan iti dara. Apay? Tangay naggapu iti dara ti HBOC, adda dua a rason a tumaud a mabalin a pagkedkedanda. Ti maysa, ti HBOC aramidenna ti napateg a trabaho ti kangrunaan a paset ti dara, dagiti nalabaga a selula. Maikadua, ti hemoglobin, a nagtaudan ti HBOC, ti mangbukel iti adu a paset ti nalabaga a selula. No maipapan ngarud iti daytoy ken dagiti kaaspingna a produkto, maipasango dagiti Kristiano iti nakapatpateg a desision. Masapul a siaannad ken sikakararag a panunotenda dagiti prinsipio ti Biblia maipapan iti kinasagrado ti dara. Gapu ta nasged ti tarigagayna a mangtaginayon iti naimbag a relasionna ken Jehova, tunggal maysa ngarud masapul a paidalan iti nasanay iti Biblia a konsiensiana.—Galacia 6:5.

[Ladawan]

MOLEKULA TI HEMOGLOBIN

[Kahon/Ladawan iti panid 12]

Nagsayaat a Pagpilian

“Umad-adu nga ospital ti mangituktukon iti maysa nga alternatibo: ti panagopera a ‘di agusar iti dara,’” impadamag ti The Wall Street Journal. “Idi damo, napataud dayta tapno maagasan dagiti Saksi ni Jehova,” kuna ti pagiwarnak. “Uso itan dayta a panangagas. Adun nga ospital ti mangituktukon kadagiti programada a panagopera a di mausar ti dara agpaay iti kaaduan a tattao.” Mataktakuatanen dagiti ospital iti intero a lubong ti nagadu a pagimbaganna, nangruna kadagiti pasiente, no mausar dagiti panangagas a manglimitar iti panangyalison iti dara. Itatta, rinibun a doktor ti mangag-agas kadagiti pasiente a didan mangyalison iti dara.

[Kahon/Ladawan iti panid 12]

Dagiti Saksi ni Jehova ken ti Salun-at

Iti intero a lubong, nalatak dagiti Saksi ni Jehova, a doktor ken nars ti dadduma kadakuada, gapu iti saanda a panagpayalison iti puro a dara wenno kadagiti kangrunaan a pasetna. Ti kadi nagkaykaysa a takderda a manglaksid iti kastoy a panangagas ket nagtaud iti doktrina ti tattao wenno iti kapanunotan a ti pammati ti maysa a tao ti mabalin a makaagas kadagiti sakit? Saan nga agpayso dayta.

Gapu ta ipatpateg dagiti Saksi ti biagda kas sagut ti Dios, ikagkagumaanda nga aramiden ti amin a kabaelanda nga agbiag a maitunos iti Biblia, a patienda nga “impaltiing ti Dios.” (2 Timoteo 3:16, 17; Apocalipsis 4:11) Dayta a libro parparegtaenna dagiti agdaydayaw iti Dios a liklikanda dagiti aramid ken ugali a mangdangran iti salun-at wenno mamagpeggad iti biag, kas iti nalabes a pannangan, panagsigarilio wenno panagmama, panangabuso iti arak, ken panagdroga kas pagpalpaliwaan.—Proverbio 23:20; 2 Corinto 7:1.

No taginayonentayo a nadalus ti bagi ken aglawlawtayo sa agehersisio tapno nasalun-attayo, agtigtignaytayo a maitunos kadagiti prinsipio ti Biblia. (Mateo 7:12; 1 Timoteo 4:8) No agsakit dagiti Saksi ni Jehova, ipakitada ti kinanainkalintegan babaen ti panagpaagasda ken panangawatda iti kaaduan a magun-odan a pamay-an ti panangagas. (Filipos 4:5) Agpayso a tungtungpalenda ti bilin ti Biblia nga ‘itultuloyda ti umadayo iti  . . . dara,’ ken ipapilitda ti panangagas a di mausar ti dara. (Aramid 15:29) Ket masansan a nasaysayaat a kalidad ti pannakaagas ti ibunga ti kastoy a panagpili.