Pudno Kadi ti Ebolusion?

“AGPAYSO ti ebolusion a kas iti kinaagpayso ti bara ti init,” inkalintegan ni Propesor Richard Dawkins, maysa a nalatak a sientista a mangsupsuportar iti ebolusion. Siempre, sigun kadagiti eksperimento ken direkta a panagpaliiw, talaga a nabara ti init. Ngem mapaneknekan kadi kadagiti eksperimento ken direkta a panangpaliiw a di mabalusingsing ti kinaagpayso ti pannursuro nga ebolusion?

Sakbay a sungbatanmi dayta a saludsod, adda pay masapul a malawlawagan. Nadlaw ti adu a sientista nga iti panaglabas ti panawen, mabalin a medio agbalbaliw dagiti kaputotan ti sibibiag a bambanag. Sigun ken Charles Darwin, dayta a proseso ket maawagan iti “apagapaman a panagbalbaliw ti itatanor manipud iti kapuonan.” Dagita a panagbalbaliw ket direkta a napaliiw, nairekord kadagiti eksperimento, ken sisisigo nga inusar dagiti agpapaadu iti mulmula ken animal.a Maibilang nga agpayso dagitoy a panagbalbaliw. Nupay kasta, inaig dagiti sientista kadagita a medio panagbalbaliw ti termino a “microevolution.” Uray dayta a termino ipasimudaagna ti ikalkalintegan ti adu a sientista—a dagitoy nagbabassit a panagbalbaliw ti mangpaneknek iti naiduma unay a pasamak, daydiay saan pay a napaliiw, nga aw-awaganda iti macroevolution.

Nalawag nga aglablabes ti panangmatmat idi ni Darwin kadagita a mapaliiw a panagbalbaliw. Kastoy ti insuratna iti nalatak a librona a The Origin of Species: “Para kaniak, saan a naisalsalumina ti amin a parsua, no di ket direkta a kaputotan ida ti sumagmamano a sibibiag nga organismo.” Imbaga ni Darwin nga iti napalabas a nabayagen a tiempo, in-inut a nagbalbaliw dagitoy orihinal a “sumagmamano a sibibiag nga organismo,” wenno maaw-awagan iti simple a kita ti biag. Napasamak dayta babaen iti “nagbabassit a panagbalbaliw” sada nagbalin a minilion nga agduduma a kita ti biag ditoy daga. Isursuro dagiti ebolusionista a nagtitipon dagitoy babassit a panagbalbaliw sada nangpataud kadagiti dadakkel a kasapulan a panagbalbaliw. Iti kasta, dagiti ikan wenno lames ket nagbalin nga amphibian (animal nga agbiag iti danum ken namaga a daga) sa nagbalin a bakes, ken idi agangay, nagbalinda a tattao. Macroevolution ti naipanagan kadagitoy naisingasing a dadakkel a panagbalbaliw. Para iti adu, kasla nainkalintegan daytoy maikadua a paniriganda. Pampanunotenda a no mabalin a mapasamak dagiti babassit a panagbalbaliw iti nadumaduma a kita (species iti Ingles), apay ngarud a ti ebolusion ket saan pay a makapataud kadagiti dadakkel a panagbalbaliw iti nabayagen a tiempo?b

Tallo a kangrunaan a pagarup ti nakaibasaran ti pannursuro a macroevolution:

1. Dagiti mutation (matawid a panagbalbaliw iti pakabuklan dagiti gene) ti mangipaay kadagiti natural a materiales a kasapulan tapno maparsua dagiti baro a kita ti organismo.c

2. Tumaud dagiti baro a kita ti organismo gapu iti natural selection (a kaipapananna met ti proseso a dagiti laeng kapigsaan ti matda).

3. Dagiti fossil (timmangkenen a tedda dagiti nagkauna a mula ken animal) ti mangpaneknek iti dadakkel a panagbalbaliw kadagiti mula ken animal.

Napigsa kadi unay ti ebidensia maipapan kadagiti dadakkel a panagbalbaliw tapno maibilang nga agpayso dayta?

Dagiti Kadi Mutation ti Mangpataud Kadagiti Baro a Kita ti Organismo?

Maammuan ti adu a detalye ti maysa a mula wenno animal babaen kadagiti instruksion nga adda iti genetic code-na, dagiti plano nga adda iti uneg ti nukleo, wenno pannakapundasion, ti tunggal selula.d Natakuatan dagiti managsukimat a dagiti mutation—wenno di agpapada a panagbalbaliw—iti genetic code ket mabalin a makapataud kadagiti panagbalbaliw iti adu a kaputotan dagiti mula ken animal. Idi 1946, kastoy ti kinuna ni Hermann J. Muller a premiado iti Nobel Prize ken nangirugi iti panangadal iti mutation genetics (panagbalbaliw iti pakabuklan dagiti gene): “Saan laeng a daytoy panagtitipon ti adu a manmano ken nagbabassit a panagbalbaliw ti kangrunaan a pamay-an ti artipisial a panangpasayaat iti kalidad dagiti animal ken mula. Ad-adda pay ketdi a dayta ti pamay-an ti itataud ti natural nga ebolusion, gapu iti natural selection.”

Kinapudnona, ti panangisuro iti macroevolution ket naibasar iti panagrasrason a dagiti mutation ket saan laeng a makapataud kadagiti baro a kita no di ket makapataud met kadagiti interamente a baro a pamilia dagiti mula ken animal. Adda kadi aniaman a pamay-an a pangsukimat tapno mapaneknekan no agpayso daytoy a panangipapati? Bueno, usigem ti natakuatan ti 100 a tawenen a panagadal iti tay-ak ti panagsukimat kadagiti gene.

Idi arinunos ti dekada 1930, dagiti sientista naragsakanda unay a namati iti ideya a no natural selection ti agresulta iti itataud dagiti baro a kita ti mula manipud iti di agpapada a panagbalbaliw, naan-annayas ngarud no maaramid dayta iti artipisial a wagas, wenno panangpili a mismo ti tao kadagiti matawid a panagbalbaliw iti pakabuklan dagiti gene. “Kasta unay idi ti ragsak ken gagar ti kaaduan a biologo, geneticist, ken nangnangruna dagiti agpapaadu kadagiti mula ken animal,” kinuna ni Wolf-Ekkehard Lönnig, maysa a sientista manipud iti Max Planck Institute for Plant Breeding Research idiay Alemania idi ininterbiu ti Agriingkayo! Apay a kasta unay ti ragsak ken gagarda? Ni Lönnig nga agarup 28 a tawenen a mangad-adal iti panagbalbaliw iti pakabuklan dagiti gene ti mulmula kastoy ti kinunana: “Impagarup dagitoy a managsukimat a panawenen tapno mabaliwanda ti kadawyan a pamay-an ti panangpaadu kadagiti mula ken animal. Impagarupda a babaen iti pananggutugot ken panangpilida kadagiti maitutop a mutation, makapataudda kadagiti baro ken nasaysayaat a mula ken animal.”e

Dagiti sientista idiay Estados Unidos, Asia, ken Europa nangirugida kadagiti programa ti panagsukimat a nakagun-od iti adu a pondo ken donasion. Nagusarda kadagiti pamay-an a mangpapartak kano iti ebolusion dagiti mula ken animal. Ania dagiti imbunga ti nasurok nga 40 a tawen ti napinget a panagsukimat? “Nupay nagdakkel ti nagastos,” kinuna ti managsukimat a ni Peter von Sengbusch, “napaneknekan a saan nga epektibo ti gandat a mangpaadu iti nadumaduma a kita babaen iti proseso nga irradiation (panangipasidong iti adu a radiasion).” Kinuna ni Lönnig: “Idi dekada 1980, natungday ti namnama, ti kasta unay a gagar, ken ragsak dagiti sientista iti intero a lubong. Kadagiti pagilian iti Laud, insardengdan ti agpaadu babaen iti mutation kas naiduma a paset ti panagsukimat. ‘Di makaay-ayo ti kalidad’ a makita iti dandani amin a mutant (dagiti animal wenno mula a naiduma ti langada). Kayatna a sawen, natay wenno nakapkapuyda ngem kadagiti atap a kitada.”f

Nupay kasta, ti pangkaaduan nga impormasion a naurnongen manipud iti agarup 100 a tawen a panagsukimat iti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene ken 70 a tawen a panagpaadu iti agsasabali ti gene-da a mula ken animal ti kangrunaan a makagapu a nagtengan dagiti sientista dagiti konklusion maipapan iti abilidad dagiti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene nga agpataud kadagiti kabbaro a kita. Kalpasan a nausigna ti ebidensia, kastoy ti konklusion ni Lönnig: “Dagiti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene saanda a kabaelan a pagbalinen dagiti orihinal a kita [ti mula wenno animal] nga interamente a baro a kita. Maitunos dayta a konklusion kadagiti amin a kapadasan ken resulta dagiti panagsukimat maipapan iti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene a naaramid iti maika-20 a siglo, agraman dagiti linteg ti probabilidad. Gapuna, ti linteg ti maulit-ulit a panagbaliwbaliw ipasimudaagna a talaga nga adda limitasion dagiti animal ken mula a naiduma ti gene-da no idilig iti sabsabali. Saan a maikkat wenno manayonan dayta babaen ti naiparna a matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene.”

Panunotem ti ipasimudaag dagiti nadakamat nga impormasion. No dagiti aduan kapadasanen a sientista ket saan a makapataud kadagiti baro a kita ti mula ken animal babaen iti artipisial a panangaramid ken panangpili kadagiti makaay-ayo a matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene, nasaysayaat ngata ti maaramidan ti di nainsiriban a proseso? No ipakpakita ti panagsukimat a dagiti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene ket dida mapagbalin dagiti orihinal a kita ti mula ken animal kas interamente a kabbaro a kita, kasano ngarud a maaramidan dayta ti dadakkel a panagbalbaliw?

Ti Kadi Natural Selection Agresulta iti Pannakaparsua Dagiti Kabbaro a Kita ti Organismo?

Patien idi ni Darwin a ti proseso nga inawaganna a natural selection ket pagimbagan dagidiay organismo a kabaelanda ti makibagay iti aglawlawda, idinto ta maungaw inton agangay dagiti saanda a kabaelan ti makibagay. Dagiti moderno nga ebolusionista isursuroda a bayat a nagwaras ken naiputputong ti nadumaduma a kita ti organismo, ti natural selection pinilina dagiti nasabalian dagiti gene-da tapno maibagayda unay iti baro a lugarda. Nagbanaganna, ibagbaga dagiti ebolusionista a dagitoy naiputputong a grupo ti nagbalin idi agangay kas interamente a naiduma a kita ti organismo.

Kas nadakamaten, ti ebidensia manipud iti panagsukimat ti natibker a pammaneknek a dagiti mutation ket saan a makapataud kadagiti interamente a kabbaro a kakikita ti organismo. Nupay kasta, ania nga ebidensia ti maipaay dagiti ebolusionista tapno mapatalgedan ti panagrasrasonda a gapu iti natural selection, mapili dagiti makagunggona a mutation tapno mapataud dagiti kabbaro a kita ti organismo? Kastoy ti nailanad iti broshur nga impablaak idi 1999 ti National Academy of Sciences (NAS) idiay Estados Unidos: “Ti nangnangruna a makakombinsir a pagarigan ti speciation [ti ebolusion dagiti kabbaro a kita] ket ti 13 a kita dagiti tumatayab a napanaganan iti finch nga inadal ni Darwin idiay Galápagos Islands. Dagita ket napanaganan itan iti Darwin’s finch.”

Idi dekada 1970, dagitoy a finch ti rinugian nga inadal ti grupo dagiti managsukimat nga indauluan ni Peter ken Rosemary Grant. Natakuatanda a kalpasan ti makatawen a tikag, dagiti finch a medio daddadakkel ti sippitda ti ad-adda nga agbiag ngem dagidiay babbabassit ti sippitda. Yantangay ti kadakkel ken sukog dagiti sippit ti maysa kadagiti kangrunaan a pakabigbigan ti 13 a kita ti finch, maipagarup a naisangsangayan dagitoy a takuat. Kastoy ti intuloy a kinuna ti broshur: “Natingiting ti agassawa a Grant a no agtikag iti agarup maminsan iti tunggal 10 a tawen kadagita nga isla, adda tumaud a baro a kita ti finch iti agarup 200 laeng a tawen.”

Nupay kasta, ti broshur ti NAS dina nadakamat ti dadduma a naisangsangayan ngem nakababain a kinapudno. Kadagiti simmaganad a tawen kalpasan ti tikag, ad-adu manen a finch ti addaan iti babbabassit a sippit ngem kadagiti addaan iti daddadakkel a sippit. Isu a ni Peter Grant ken ti estudiante a mangal-ala iti masteral degree a ni Lisle Gibbs insuratda iti nasientipikuan a pagiwarnak a Nature idi 1987 a nakitada “a baliktad ti nagbanagan dagiti natda a kapigsaan a parsua.” Idi 1991, insurat ni Grant a kada agbaliwbaliw ti paniempo, “agbaliwbaliw ti kaadu dagiti finch, a naipasidong iti natural selection.” Nadlaw met dagiti managsukisok nga agiinnasawa ti dadduma kadagiti naiduma a “kita” ti finch sa napigpigsa ti resistensia dagiti sibongda ngem kadagiti dadakkelda. Kinuna da Peter ken Rosemary Grant a no agtultuloy ti panagasawa ti nadumaduma a kita, nalabit maymaysanton a kita ti pagbalinan dagiti mestiso a finch iti las-ud ti 200 a tawen.

Idi 1966, kastoy ti insurat ti biologo a mangsupsuportar iti ebolusion a ni George Christopher Williams: “Maldaanganak ta idi damo, napartuat ti teoria a natural selection tapno ilawlawag ti panagbalbaliw babaen iti ebolusion. Ngem napatpateg gayam dayta kas maysa a panangilawlawag iti panagbalbaliw ti maysa nga organismo tapno ad-adda a makibagay iti aglawlawna.” Ti mammutar kadagiti teoria a nainaig iti ebolusion a ni Jeffrey Schwartz insuratna idi 1999 a no husto dagiti nabukel ni Williams a konklusion, ti natural selection ti mabalin a makatulong iti nadumaduma a kita ti organismo tapno makibagayda iti nadumaduma a kasasaad iti panagbiagda. Nupay kasta, “saan a gapu iti [dayta a] maparsua ti aniaman a baro a kita.”

Kinapudnona, dagiti Darwin’s finch ket saan a nagbalin nga “aniaman a baro a kita.” Nagtalinaedda latta a finch. Ket yantangay agiinnasawada, mapagduaduaan dagiti pamay-an ti dadduma nga ebolusionista iti panangdepinarda iti makuna a kita. Kanayonanna, ibutbutaktakda ti kinapudno nga uray dagiti mararaem a nasientipikuan nga akademia mabalin met a dida ipadpadamag ti agpayso nga ebidensia.

Paneknekan Kadi Dagiti Fossil a Napasamak Dagiti Dadakkel a Panagbalbaliw?

Ti nadakamat a broshur ti NAS ti pamkuatan ti agbasbasa tapno pagarupenna a dagiti fossil, wenno timmangkenen a tedda ti sibibiag idi a bambanag, a nasarakan dagiti sientista, ti umdas a mangpaneknek a napasamak dagiti dadakkel a panagbalbaliw. Kastoy ti nailanad iti dayta: “Nagadu a kita ti organismo ti natakuatan iti nagbabaetan dagiti ikan, lames, ken amphibian, iti nagbaetan dagiti amphibian ken reptilia, iti nagbaetan dagiti reptilia ken mamalia, agraman ti kapuonan dagiti mamalia. Masansan ngamin a narigat nga ilasin a naan-anay no kaano a napasamak ti panagbalbaliw manipud iti maysa agingga iti sabali a partikular a kitada.”

Talaga a makapasiddaaw daytoy kasla sigurado a sasao. Apay? Idi 2004, ti National Geographic dineskribirna dagiti fossil a mayarigda iti “pelikula ti ebolusion a ti 999 iti kada 1,000 a ladawanna ket naikkat wenno naibelleng.” Dagiti aya nabatbati a maysa iti tunggal sangaribu a “ladawan” ti talaga a mangpaneknek iti proseso a dadakkel a panagbalbaliw? Ania ti aktual nga ipakita dagiti fossil? Ni Niles Eldredge, maysa a napeklan nga ebolusionista, admitirenna a paneknekan ti rekord a nabayagen a “bassit wenno awan pay ketdi ti napasamak nga ebolusionario a panagbalbaliw iti kaaduan a kita ti organismo.”

Agingga ita, agarup 200 a milion a dadakkel a fossil ken binilion a nagbabassit a kita dagitoy ti nakali ken nailistan dagiti sientista iti intero a lubong. Adu a managsukimat ti umanamong a daytoy nagadu ken detalyado a rekord ti ebidensia ipakitada nga amin a dadakkel a grupo dagiti animal ket pagammuan la a timmaud ken dandani saanda a pulos a nagbalbaliw. Adu met ti nadumaduma a kita a nagbiit a naungaw a kas iti kabiit ti itataudda. Kalpasan a rinepasona dagiti ebidensia ti fossil, kastoy ti insurat ti biologo a ni Jonathan Wells: “No maipapan kadagiti pagarian dagiti sibibiag a parsua, dagiti kangrunaan a nakaibilanganda a kategoria, ken ti klaseda, ti siensia saanna a napaneknekan a nagtaud dagiti organismo iti maymaysa nga inapo bayat a napasaranda ti sumagmamano a panagbalbaliw gapu iti nadumaduma a kasasaad ti aglawlawda. Uray pay no sukimatentayo dagiti fossil ken molekula, dida latta mapasingkedan dayta a teoria.”

Ebolusion—Pudno Wenno Parbo?

Apay nga adu a nalatak nga ebolusionista ti mangipapilit nga agpayso dagiti dadakkel a panagbalbaliw iti ebolusion? Kalpasan nga inumsina ti dadduma a panagrasrason ni Richard Dawkins, insurat ti nalatak nga ebolusionista a ni Richard Lewontin nga adu a sientista ti insigida a mamati kadagiti nasientipikuan a panagrasrason a saan a maitunos iti sentido komon, “ngamin, adda immun-unan a nakaikumitanmi. Naikumitkami iti materialismo.”g Di pay ketdi kayat ti adu a sientista a panunoten a posible nga adda masirib a Diseniador. Ngamin, kas iti insurat ni Lewontin, “saanmi nga akseptaren ti posibilidad nga adda Namarsua.”

Maipapan iti dayta, kastoy ti naadaw iti Scientific American nga imbaga ti sosiologo a ni Rodney Stark: “Dua gasut a tawenen a maitantandudo ti ideya a no kayatmo ti agbalin a nasientipikuan ti panagpampanunotna a tao, masapul a saanka nga agpaimpluensia iti relihion.” Imbagana pay a kadagiti unibersidad a pakaar-aramidan dagiti panagsukimat, “dagiti narelihiosuan a tattao saanda a mabalin ti agsao maipapan iti Dios,” idinto ta “dagiti saan a relihioso idaddadumada dagiti relihioso.” Sigun ken Stark, “adda pagimbagan ti saan a relihioso no iti grupo dagiti nangato ti saadda iti kagimongan.”

No patiem nga agpayso ti pannursuro a napasamak dagiti dadakkel a panagbalbaliw iti proseso ti ebolusion, masapul a patiem a dagiti agnostiko wenno ateistiko a sientista dida ipalubos a dagiti bukodda a kapanunotan ti mangimpluensia kadagiti nasientipikuan a nasukimatda. Masapul a patiem a dagiti matawid a panagbalbaliw ti pakabuklan dagiti gene ken ti proseso a dagiti laeng kapigsaan ti matda ti makagapu a timmaud ti amin a komplikado a kita ti organismo, nupay paneknekan ti sangagasut a tawenen a panagsukimat, ti panangadal iti binilion a mutation, a saan a nabalbaliwan dagiti mutation ti uray maysa la koma a kita ti organismo tapno agbalin a kabbaro a kita. Masapul a patiem nga in-inut a nagbalbaliw ti amin a parsua manipud iti maymaysa nga inapona, agpapan pay iti kinapudno a sigun iti natibker nga ebidensia manipud kadagiti fossil, dagiti kangrunaan a kakikita ti mulmula ken animal ket kellaat a timmaud ken saan a timmaud manipud iti dadduma pay a kakikita, iti panaglabas ti din mabilang a tawtawen. Nainkalintegan kadi ti kasta a kita ti pammati a kas man la naibasar dayta iti kinapudno wenno naibasar laeng iti parbo?

[Footnotes]

[Blurb iti panid 15]

“Dagiti mutation dida mabalbaliwan dagiti orihinal a kita [ti mula wenno animal] kas naan-anay a naiduma a kita”

[Blurb iti panid 16]

Ti katibkeran nga ebidensia a maadaltayo kadagiti Darwin’s finch ket kabaelanda ti makibagay iti agbaliwbaliw a paniempo

[Blurb iti panid 17]

Sigun iti ebidensia manipud kadagiti fossil, amin a kangrunaan a grupo dagiti animal ti kellaat a nagparang ken nagtalinaed a dandani saan a nagbalbaliw

[Tsart iti panid 14]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

TI PANNAKAKLASIPIKAR DAGITI ORGANISMO

Dagiti organismo ket naklasipikar iti umad-adu ken nalawa ti saklawenda a grupo, manipud kadagiti espesipiko a kita agingga kadagiti pagarian.h Kas pagarigan, pagdiligem ti nailista iti baba a klasipikasion ti tattao ken dagiti insekto nga agkaan iti prutas.

TATTAO DAGITI INSEKTO NGA AGKAAN ITI PRUTAS

Kita sapiens melanogaster

Grupo Homo Drosophila

Pamilia Dagiti Hominid Dagiti Drosophilid

Kategoria Dagiti Primate Dagiti Dipteron

Klase Dagiti Mamalia Dagiti Insekto

Dibision Dagiti Chordate Dagiti Arthropod

Pagarian Dagiti Animal Dagiti Animal

[Footnote]

[Credit Line]

Tsart a naibasar iti libro nga Icons of Evolution—Science or Myth? Why Much of What We Teach About Evolution Is Wrong, ni Jonathan Wells

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Nupay nabalbaliwan ti pakabuklan ti gene daytoy nga insekto nga agkaan iti prutas (ngato), daytat’ insekto latta nga agkaan iti prutas

[Credit Line]

© Dr. Jeremy Burgess/Photo Researchers, Inc.

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Kadagiti eksperimento iti panagbalbaliw dagiti mula, namin-adun a natakuatan a kanayon a bumasbassit ti bilang dagiti kabbaro a mula, idinto ta kanayon a tumaud ti isu met la a kita dagiti mula (Daddadakkel ti sabong daytoy a mula a nabaliwan ti pakabuklan dagiti gene-na)

[Picture Credit Line iti panid 13]

Manipud iti rinetrato ni Mrs. J. M. Cameron/ Retrato a kukua ti U.S. National Archives

[Picture Credit Line iti panid 16]

Ulo dagiti finch: © Dr. Jeremy Burgess/ Photo Researchers, Inc.

[Picture Credit Lines iti panid 17]

Dinosaur: © Pat Canova/Index Stock Imagery; dagiti fossil: GOH CHAI HIN/AFP/Getty Images