Kasanokami Ngatan no Awan Dagiti Asno?
BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ETIOPIA
KADAGITI kalsada ti Addis Ababa—ti kabesera a siudad ti Etiopia, ti maika-16 kadagiti kaaduan ti populasionna a pagilian iti lubong—ti asno ket nabayagen a napateg a kita ti transportasion. Kaaduan a tsuper dagiti de motor a lugan nasursurodan ti agusar kadagiti asno. Kaaduanna ngamin nga asno kabesadoda ti papananda ken talaga nga ikagumaanda ti makadanon. Kasapulan ti panagannad agsipud ta malaksid a saan a mabuteng dagiti asno iti adu a lugan, dida iginggina dagiti dadakkel nga awitda, ken dida taliawen ti sumarsaruno kadakuada. Isu a no dimo kayat ti maugingan, marugitan iti naganggangan nga ibleng ti baka, wenno aniaman a nailugan kadagiti asno, nasaysayaat no dika umap-apiring kadakuada!
Agarup lima a milion ti mapattapatta a populasion dagiti asno ditoy Etiopia, dandani 1 nga asno iti tunggal 12 a tattao. Minilion nga Etiope ti agnanaed iti naiputputong a tapaw dagiti turod iti baet dagiti nauuneg a rangkis. Adu a waig ti adda iti nagbabaetan dagiti paset ti dakkel a makintengnga a patad ti bantay ti pagilian. Dakkel a paggastuan ti aniaman a pagilian a kas iti Etiopia ti panagaramid kadagiti rangtay wenno uray man la koma saan a sementado a dalan agingga kadagitoy a lugar. Isu a dagiti asno ti kasayaatan a mausar iti panagdaliasat gapu ta naandur ken natibker dagiti sakada.
Ti asno mabagayanna ti dandani amin kadagiti adu a paniempo ti Etiopia—manipud kadagiti natikag ken nabara a tanap agingga iti kabambantayan. Maibagay met unay dayta iti naballigi a panagdaliasat kadagiti rangkis, akikid a desdes, napitak a dana, ken dadduma pay a lasonglasong a dalan. Makadanon dayta kadagiti lugar a di madanon ti kabalio wenno kamelio. Para iti minilion a tattao, ti asno ti kangrunaan a pangiluganan kadagiti tagilakoda, nangruna kadagiti siudad a ti kabalbalayan ket saan a madanon dagiti de motor a lugan.
Sibaballigi a makapagdaliasat dagiti asno iti agsikkosikko a daldalan ken uray kadagiti akikid a desdes a naaladan ti agsumbangirna. Dida agkasapulan iti nangina a pilid ken dida unay marigatan kadagiti nagalis a disso. Maawitda dagiti kargamento aniaman ti sukog ken kadakkel dagitoy, ken maidanonda pay ketdi dagita kadagiti mismo a pagtaengan iti dandani sadinoman a lugar. Nupay agkarabusina dagiti managpudpudot a tsuper dagiti lugan, laklakaen dagiti asno ti sumingit iti nakaro a trapiko. Awan polis a makaitured a mangmulta iti maysa nga asno no lumasat iti dalan a di mabalin ti agsinnabet manipud iti di mayanatup a pungto. Pulos a saan met a problema ti pagparadaan. Ti maysa nga asno ket mabalin a mailako iti agarup 50 a doliar (agarup ₱2,575.00), ngem no panunotem ti magastosmo iti de motor a lugan, awan kapadis ti maysa nga asno!
Dagiti Asno iti Kabesera
Iti agsapa, rinibu nga asno ti agdaliasat iti masansan a nasurok 25 a kilometro nga agturong iti Addis Ababa, nga addaan iti populasion a nasurok a 3,000,000. Adu kadakuada ti agdaliasat nangruna no Mierkoles ken Sabado ta dagitoy ket aldaw ti tienda. Mabalin nga agpaut iti tallo nga oras ti biahe isu a masapul nga agluasdan sakbay a pumarbangon. No dadduma, makigiddan kadakuada a magna dagiti amoda. Nupay kasta, masansan nga agtarayda iti likudan dagitoy nga asno tapno dagdagenda ida.
Dagiti sinako a bukel, nateng, sungrod, semento, ken uging, agraman dagiti metal a bariles ken kinahon a nakabotelia nga inumen ti gagangay a mailugan kadakuada. Dadduma nga asno ket agawit iti 90 a kilo wenno nasursurok. Dagiti atiddog a karga, kas kadagiti kawayan wenno adigi a kayo a eucalyptus, ket maigalut iti agsumbangir a bakrangda sa maiparingguyod iti kalsada. Nalabit ti ad-adda a makapainteres kadagiti maipaawit kadakuada ket ti natuontuon a rineppet wenno nasedsed a garami, agsipud ta dandani dimo makitan ida gapu kadagitoy a kargada.
No agudongda iti agsapa, mabalin a medio agtaltag dagiti asno a napno kadagiti nadagsen a tagilako. Apaman a nailakon dagiti kargada, makaawiddan iti kapartak a kayatda, ken sumardengda pay ketdi tapno agarab iti igid ti dalan. Kadagiti aldaw a saanda nga agudong, mausar latta dagiti asno iti inaldaw a trabaho a panagsakdo iti danum ken panagbagkat iti kayo a pagsungrod. Mabalin met a maipabulod wenno maarkila dagitoy. Dadduma kadakuada ket mairaman iti pinangen a maus-usar a pagitulod kadagiti pangnegosio a kargamento! Iti dadduma a lugar, agparingguyod dagiti asno kadagiti karison wenno no dadduma, dua nga asno ti mangguyod iti karuahe a kalkalaingan ti kadakkelna.
Rumbeng nga Ikabilangan
Saan unay nga adu a tiempo ti kasapulan dagiti asno iti panangpakan ken panangaywan kadakuada. Isuda a mismo ti agbirok iti taraonda ken saanda a napili iti taraon. No nasayaat ti panangtrato dagiti amoda, agbalin a napasig dagitoy kadakuada. Nalalaingda ngem kadagiti kabalio. Nalakada met nga ikabesa dagiti dalan. Uray no awan ti mangkuyog kadakuada, makadanonda iti lugar a pagsakduan nupay nasurok a walo a kilometro ti kaadayo dayta. Masapul laeng nga adda ti mangikarga ken mangidiskarga iti awitda. Mabalin met a mabitinan dagitoy iti babassit a kampanilia tapno ammo dagiti tattao a mapatulodan kadagiti kargamento no sumungaden ti asno ket masabatda a dagus dagiti paw-it.
Nupay nagaget dagiti asno, agkedkedda a mangawit kadagiti nadagsen unay, ken ipadlawda no kayatda ti aginana. Kadagitoy a kasasaad, wenno no nasakit ti pannakaikabil ti awitda, mabalin a basta agiddada lattan. Kadagita a gundaway, mabalin a saan ida a maawatan ti amoda isu a pagsasawan wenno saktanna pay ketdi ida. Mabalin a malagipmo ti kasta a salaysay ti Biblia.—Numeros 22:20-31.
Maikari dagiti asno iti konsiderasion ken panangaywan. Nakapimpiman ti asno no agalus-os ti di unay natalged nga awitna, a pakaigapuan ti pannakatnagna iti banawang a pakapilayanna. Dagiti gaddil, nadumaduma a parasito, imbal a saka, pulmonia, ken dadduma pay a parikut ti mabalin a mangpakapuy kadagitoy naggagaget nga animal a pagtrabaho. Maigapu iti dayta, addan kabaruan a klinika dagiti asno a naibangon idiay Debre Zeyit, nga asideg iti Addis Ababa. Addaan dayta kadagiti computer, siled a mausar iti panangagas, ambulansia a mausar iti insigida a panangagas, ken napintas a siled a pagoperaan kadagiti asno. Isu nga idi 2002, agarup 40,000 nga asno ti naeksamen wenno naagasan iti nadumaduma a wagas.
Ni patriarka nga Abraham binallasiwna babaen ti asnona ti nadumaduma a dalan nga agturong idiay Bantay Moria. (Genesis 22:3) Iti intero a napaut a pakasaritaan ti nasion ti Israel, ti asno ket paset ti inaldaw a panagbiagda. Maysa met nga asno ti nagsakayan ni Jesu-Kristo iti naballigi nga iseserrekna idiay Jerusalem.—Mateo 21:1-9.
Uray ditoy Etiopia, nabayag metten a maus-usar ti asno. Ngem napateg latta dayta iti biag dagiti tattao. Nupay agbaliwbaliw ti modelo dagiti trak ken kotse iti panaglabas dagiti tawen, saan a nagbalbaliw ti itsura ti asno. Talaga a rumbeng laeng nga ikabilanganmi dayta!
[Picture Credit Line iti panid 26]
‘The Donkey Sanctuary’, Sidmouth, Devon, UK