Ania ti Mapaspasamak Kadagiti Relihion?

ADU ti pagpapadaan ti kultura dagiti umili ti Latin America, manipud Mexico iti amianan agingga iti Chile iti abagatan. Dagiti nataenganen nga umili ti Latin America malagipda ti tiempo idi maymaysa pay laeng ti relihionda nga isu ti kina-Romano Katoliko. Idi maika-16 a siglo, dagiti Espaniol a konkistador pinuersada dagiti umili nga agbalin a Katoliko. Ti Brazil ket adda iti sidong ti kolonia a turay ti Portugal, a maysa a Romano Katoliko. Iti unos ti 400 a tawen, sinuportaran ti Iglesia Katolika dagiti gobierno ngem iti kondision nga ikkanda iti pinansial a tulong ken bigbigenda dayta kas ti opisial a relihion.

Ngem idi dekada 1960, naamiris ti dadduma a Katoliko a papadi a mapukpukawdan ti suporta dagiti umili gapu iti pannakidasigda kadagiti agturay. Inrugida ti kampania a pabor kadagiti napanglaw, nangruna babaen ti panangitandudoda iti liberation theology (gannuat a mangiparparegta iti panagtignay ti simbaan tapno maparmek ti sosial, napolitikaan, ken ekonomiko a panangirurumen). Nangrugi dayta a gannuat idiay Latin America kas maysa a protesta maibusor iti kinapanglaw a mapaspasaran ti adu a Katoliko.

Nupay nagreggetan dagiti klero ti makiraman kadagiti nalatak a partido politika, minilion ti nangtallikud iti Katoliko a relihionda tapno padasenda ti sabali a relihion. Dimmakkel ken nagbiit nga immadu dagiti relihion a mangang-angay kadagiti gimong a naparayray babaen ti panagpapalakpak ken naganaygay a panagkanta iti himno wenno daydiay umasping iti konsierto a rock. “Ti Ebanghelikal nga organisasion iti Latin America ket nabingay iti adu nga independiente nga Iglesia,” kinuna ni Duncan Green, iti librona a Faces of Latin America. “Dagitoy ti masansan a sakup ti aktibidad ti maysa a pastor. No dumakkel ti maysa a kongregasion, masansan a mabingay dayta kadagiti baro nga Iglesia.”

Dagiti Taga-Europa Inyaleng-alengda Dagiti Relihion

Iti nasurok 1,600 a tawenen, kaaduan iti Europa ket inturayan dagiti gobierno nga agkunkuna a Kristiano. Bumilbileg kadi ita ti relihion iti Europa bayat nga agpatpatuloy ti maika-21 a siglo? Maipapan iti Britania, kastoy ti kinuna idi 2002 ti sosiolohista a ni Steve Bruce, iti librona a God is Dead—Secularization in the West: “Idi maika-19 a siglo, dandani amin a kasar ket narelihiosuan a seremonia.” Ngem idi agarup 1971, 60 a porsiento laengen kadagiti kasar dagiti taga-England ti maangay iti simbaan. Idi tawen 2000, 31 laengen a porsiento.

Iti panangkomentona iti dayta a panagbalbaliw, kastoy ti insurat ti maysa a reporter ti Daily Telegraph iti London nga agipadpadamag kadagiti pasamak a nainaig iti relihion: “Kumapkapuy ti nabayagen nga impluensia dagiti kangrunaan a denominasion, manipud iti Church of England ken kadagiti Romano Katoliko agingga iti Metodista ken iti United Reformed Churches.” Kastoy ti nasaona maipapan iti maysa a panagadal: “Inton agarup tawen 2040, agngangabiten a mapukaw dagiti relihion iti Britania, a dua a porsiento laengen kadagiti umili ti makimisa iti Domingo.” Kasta met laeng ti mapaspasamak idiay Netherlands.

“Kadagiti kallabes a dekada, agparang nga inkeddengen ti pagiliantayo nga ad-adda a din agpaimpluensia iti relihion,” sigun iti impadamag ti Dutch Social and Cultural Planning Office. “Manamnama nga inton 2020, 72% kadagiti amin nga umili ti saanton a pulos a makitimpuyog iti aniaman a relihion.” Kastoy met ti kinuna ti maysa a gubuayan ti damag idiay Alemania: “Umad-adu nga Aleman ti agpampannuray iti panagkulam ken iti okulto tapno magun-odanda ti bang-ar a dati nga ipapaay dagiti relihion, trabaho, ken pamiliada. . . . Mapilitan nga agserra dagiti simbaan iti intero a pagilian gapu iti kaawanen dagiti makimisa.”

Nupay adda pay laeng dagiti mannakimisa idiay Europa, kaaduanna a saan a gapu ta kayatda nga ammuen no ania dagiti kalikaguman ti Dios kadakuada. Kuna ti maysa a report manipud Italia: “Dagiti Italiano itunosda ti relihionda sigun iti estilo ti biagda.” Kastoy met ti imbaga ti maysa a sosiologo sadiay: “Kadagiti ibagbaga ti papa, dagiti laeng magustuanmi ti awatenmi.” Umasping iti dayta ti kasasaad dagiti Katoliko idiay Espania, a ti kinarelihioso ket nasukatanen iti kinamaterialistiko ken panagsapul iti insigida a kinasaliwanwan ti panagbiag.

Dagitoy a pasamak ket maisupadi unay iti wagas ti panagserbi iti Dios nga insuro ken inalagad ni Kristo ken dagiti pasurotna. Saan nga intukon ni Jesus ti maysa a relihion, a dagiti laeng kayatmo ti mabalinmo nga akseptaren ken ipueram dagiti saanmo a kayat a kas no manganka iti cafeteria wenno iti maysa a buffet. Kinunana: “No ti asinoman kayatna ti sumurot kaniak, paglikudanna koma ti bagina ket bagkatenna ti kayona a pagtutuokan iti inaldaw-aldaw ket agtultuloy a surotennak.” Insuro ni Jesus kadagiti tattao a ti Nakristianuan a wagas ti panagbiag ket maysa a personal a panagsakripisio ken panagregget.—Lucas 9:23.

Adbertismen ti Relihion iti Amianan nga America

Saan a kas idiay Canada—a managduadua dagiti tattao sadiay no maipapan iti relihion, sigun kadagiti managsirarak—dagiti tattao iti Estados Unidos ket serioso ti panangmatmatda iti relihion. Sigun iti dadduma a dadakkel nga institusion nga agsirsirarak iti kapanunotan, di kumurang nga 40 a porsiento kadagiti napagsaludsodan ti nangibaga a linawas a makimismisada, nupay agarup 20 a porsiento laeng ti kaaduda sigun iti aktual a bilang dagiti makimismisa. Nasurok nga 60 a porsiento ti mangibaga a patienda a ti Biblia ket Sao ti Dios. Ngem mabalin a saan nga agpaut ti kinaregtada iti maysa a relihion. Adu a mannakimisa idiay Estados Unidos ti nagbiit a mangbaliw iti relihionda. No saanen a nalatak ti maysa a manangaskasaba wenno mapukawna ti karismana, nagbiit a mapukawna ti kongregasionna—ken masansan nga uray met ti dakkel a sapulna!

Ad-adalen ti dadduma a relihion dagiti pamay-an iti panagnegosio tapno lumatak ti “adbertismen” dagiti narelihiosuan a serbisioda. Rinibu a doliar ti ibaybayad dagiti kamengda kadagiti ahensia a mamalbalakad mainaig iti relihion. “Nagdakkel dayta a puonan,” kinuna ti maysa a maragragsakan a pastor, sigun iti maysa a report maipapan kadagita nga ahensia. Dagiti nagdadakkel a relihion, a rinibu dagiti kamengna, ket naballigida iti pinansial isu a makadlaw dagiti komersial a publikasion, kas iti The Wall Street Journal ken The Economist. Ipadamag dagitoy nga amin dagiti dadakkel a relihion mangituktukonda iti “serbisio agpadpada para iti pisikal ken naespirituan a kasapulan.” Dagiti pasilidad ti maysa a simbaan mabalin nga iramanna dagiti restawran, café, beauty salon, sauna, ken lugar agpaay iti isport. Dagiti pagsinean, isasarungkar dagiti nalatak a tattao, ken moderno a musika ti karaman kadagiti pangallukoyda. Ngem ania ngay ti isursuro dagiti manangaskasaba?

Di pakasdaawan, nalatak ti sasao a ‘ti ebanghelio ti kinarang-ay.’ Naibaga kadagiti manamati a bumaknang ken sumalun-atda no naparaburda iti simbaanda. No maipapan iti moralidad, masansan a mailadawan ti Dios kas napanuynoy. Kinuna ti maysa a sosiologo: “Makapabang-ar dagiti relihion iti America, saan a manangbabalaw.” Dagiti dadakkel a relihion kaaduanna a naipamaysada iti panangipaay kadagiti singasing a mamagballigi iti biag. Umad-adu dagidiay kaykayatda dagiti relihion nga awan ti dasdasiganda a denominasion, a di pulos madakamat dagiti doktrina a maibilang a mamagsisinasina. Ngem masansan a nalawag ken espesipiko a mausig dagiti napolitikaan nga isyu. Dadduma a klero ti naibabainen gapu iti nabiit pay a pannakinamin dagitoy a relihion iti politika.

Bimmileg kadi manen ti impluensia ti relihion iti Amianan nga America? Idi 2005, impadamag ti magasin a Newsweek ti maipapan iti popularidad dagiti narelihiosuan a serbisio a pakairamanan ti “panagikkis, pannakatalimudaw, ken panagdadalagudog,” agraman ti dadduma pay a narelihiosan nga aktibidad, ngem impaganetgetna: “Aniaman ti mapaspasamak ditoy, dina kaipapanan ti kellaat ken nakadkadlaw nga iyaadu dagiti makimisa.” Sigun kadagiti surbey, dimmakkel unay ti porsiento ti bilang dagiti tattao a mangibagbaga nga awan ti nakaitimpuyoganda a relihion. Adda dagiti kongregasion a dumakdakkel gapu laeng ta immakar kadakuada dagiti kameng ti dadduma a kongregasion. Nagadu a tattao ti mangpampanaw kadagiti tradisional a relihion agraman kadagiti seremonia, musika a mapatokar babaen ti organ, ken klero a nakaabito.

Babaen daytoy nga ababa a panangusigtayo, naammuantayo a dagiti relihion iti Latin America ket mabingbingayen kadagiti babassit a grupo, mapukpukaw dagiti kongregasionda iti Europa, ket iti Estados Unidos, tagtaginayonenda ti suporta kadakuada babaen ti panangitukonda iti panaglinglingay ken makapagagar a bambanag. Siempre, adu dagiti saan a makapaspasar iti daytoy a pangkaaduan a pasamak, ngem kaaduanna, talaga nga ikagkagumaan ita dagiti relihion a taginayonen ti popularidadda. Kaipapanan kadi daytoy a kumapkapuyen ti Kristianidad?

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

“TI NAGANETGET UNAY A PANNAKAIPATALASTAS TI RELIHION”

Kastoy ti naadaw nga imbaga ti direktor ti National Vocation Service of the French Catholic Church: “Makitkitatayo ti naganetget unay a pannakaipatalastas ti relihion. Aprobetsaren dagiti tattao ti serbisio ti relihionda ngem mapanda iti sabali no saanda a masarakan iti dayta ti sapsapulenda.” Iti maysa a panagadal maipapan kadagiti relihion iti Europa, kinuna ni Propesora Grace Davie ti Exeter University ti Britania: “Dagiti tattao basta mangpilida lattan iti nadumaduma a tukon. Kas iti adu a dadduma a banag, ti relihion ket nagbalinen a maysa a banag a siwayawaya a pilien dagiti tattao sigun iti kayatda ken estilo ti panagbiagda.”

[Ladawan iti panid 4, 5]

Dagiti surat iti diding iti pagserkan ti simbaan, Naples, Italia

[Credit Line]

©Doug Scott/age fotostock

[Ladawan iti panid 4, 5]

Idiay Mexico, adun ti nangtallikud iti Kinakatolikoda