Agsagsagaba ti Iglesia iti Latin-America​—Apay a Riniwriw Dagiti Pumampanaw?

MANIPUD iti amianan a beddeng ti Mexico agingga iti abagatan nga ungto ti Chile, tunggal siudad wenno purok iti Latin-America adda ipagpannakkelna a simbaan ti Katolika Romana iti kangrunaan a plasana. Nupay kasta, “maar-aramid ti dakkel a panagbalbaliw idiay Latin America,” aminen ni Joseph E. Davis, direktor iti programa ti maysa nga institusion a mangitantandudo kadagiti aramid ti Katoliko. Inaminna met a ti Latin America, maysa a rehion nga adda iti sidong ti panangimpluensia ti Iglesia Katolika Romana iti nasurok a tallo a siglo, ket agngangabit itan iti dakkel a panagbalbaliw.

Di mailibak a napardas a kumapkapsut ti kinaturay ti Iglesia Katolika. Iti nabiit pay, napattapatta a 15 porsiento laeng iti dagup a populasion idiay Latin America ti bilang dagiti aktibo a Katoliko. Impadamag ti 1991 Britannica Book of the Year: “Madandanagan dagiti Obispo ken ti papa a mismo ti Katolika Romana ta taltallikudan dagiti Katoliko idiay Latin America ti nariinganda a pammati.” Apay a mapaspasamak daytoy? Apay a nakaad-adut’ pumampanaw iti kina-Katoliko? Aniat’ napasamak kadagidiay simmiasi?

Panangduktal iti Makagapu

Ipabasol dagiti pangulo ti Katoliko dagiti parikutda iti napardas a panagadu “dagiti sekta.” Nagreklamo ti maysa a padi nga Europeo nga agtartrabaho idiay Bolivia: “Ti iglesia ket kas iti maysa a kayo a ti tibkerna in-inut a pakpakapsuten dagiti arig ruot a sekta.”

Idiay Argentina, naireport nga adda 140 a baro a relihion iti kada tawen, a mabalin a makagapu iti pannakakissay dagiti kameng ti Iglesia Katolika manipud 90 porsiento inggat’ 60 wenno 70 porsiento sipud pay idi ngalay ti dekada 1970. Idiay Tijuana, Mexico, 10 porsiento kadagiti dua a milion nga agnaed ti immakar kadagiti 327 a di-Katoliko a relihion sadiay. Impadamag ti magasin a Time: “Makapasiddaaw ta gistay ad-adu dagiti Brasilenio a Protestante idiay simbaan no iti Domingo ngem dagiti Katoliko.” Di pakasdaawan a, kas impadamag ti maysa a diario, idi “nakisinnarak dagiti cardinal a taga Latin America iti papa idiay Siudad ti Vatican tapno pagsasaritaanda dagiti dua a suheto a napateg unay iti simbaan itatta,” ti maysa kadakuada ket “ti parikut kadagiti sekta.”

Iti pannakitaripnongna kadagiti obispo iti Mexico, kinuna ti papa a ti kinaballigi dagiti adu a baro relihion “ket gapu iti kinabaaw ken kinaaleng-aleng dagiti annak ti iglesia a saan a makapudno iti misionda a panagebanghelio.” Apay nga aleng-aleng “dagiti annak ti iglesia” a mangpennek kadagiti naespirituan a kasapulan dagiti Latin Americano idinto ta nakaad-adu kadagitoy ti mangraraem iti Biblia? Ti editorial iti Última Hora, iti La Paz, Bolivia, ilawlawagna: “Kasta unay ti pannakibiang ti simbaan iti lubong ta agparang a tunggal aldaw ad-adda a mabaybay-anna ti lugar a maiparbeng kenkuana. Ditay koma masdaaw a makakita, kas iti pudno a mapaspasamak, a dagiti padi ad-adda a sosiologo, ekonomista, periodista, wenno politiko imbes a klero ti nagbalinandan.”

Ad-adda a Mabigbigbig a Politiko Imbes a Manangaskasaba?

Di pagduaduaan a ti pannakinamin ti simbaan iti politika bayat iti dekada ’70 ken ’80 ti maysa a makagapu a kagura itan dagiti adu a Latin Americano ti Katolisismo. Ipaay ti maysa a panagadal a naipablaak idi 1985 ti sumaganad a kapaliiwan maipapan iti Maryknoll, ti Catholic Foreign Mission Society of America, agraman ti adu a mision daytoy idiay Latin America: “Sibaballigi a naisaknap ti Maryknoll ti Marxista-Leninista nga ideolohia ti naranggas nga iyaalsa nga inawat met ti publiko nalabit gapu ta napalubosan dayta nga agtignay kas maysa nga instrumento ti Iglesia Katolika. Saan laeng a ti gagangay a mannakimisa ti nakaammo iti ideolohiana, no di ket uray dagiti kangrunaan nga Americano a mammanday linteg.”

Panunotenyo met ti maaw-awagan a narugit a gubat nga iti dayta, nakaskasdaaw ta, manipud 10,000 inggat’ 30,000 nga Argentino ti naitalaw ken napapatay a di man la nabista idi arinunos ti dekada ’70. Ti editorial iti National Catholic Reporter, a napauluan “Namantsaan iti Dara ti Iglesia Idiay Argentina,” kinunana: “Ti kapadasan dagiti Argentino ket dandani umarngi unay iti inaramid ti iglesia Katolika idiay Alemania iti sidong ti turay a Nazi, patanoren manen daytoy ti saludsod no ti pannakabalin ket napatpateg iti simbaan ngem iti kinaganat ti Ebanghelio a mangpaneknek iti kinapudno.”

Ti panagtarigagay ti iglesia iti pannakabalin kadagiti gobierno iti lubong nabatad nga ipakitana a saan a gayyem ti Dios daytoy. Kuna ti Biblia: “Dikay ammo aya a ti pannakigayyem iti lubong isu ti pannakibusor iti Dios? Siasinoman a makigayyem iti lubong pagbalbalinenna ti bagina a kabusor ti Dios.” (Santiago 4:4, Jerusalem Bible ti Katoliko) Ngarud, di pakasdaawan, nga adun ti di mangnamnama iti Iglesia Katolika maipaay iti naespirituan a pannakaiwanwan. Ngem aniat’ napasamak kadagidiay nangpanaw iti kina-Katoliko?

Karnero nga Awanan iti Pastor

Umarngida la unay kadagiti tao a di inaywanan dagiti espiritual a pangulo ti Judaismo idi immuna a siglo. Kuna ti Biblia a “simnek ti asi [ni Jesus] kadakuada gapu ta mariribukanda ken nakakaasida, a kasda la karnero nga awanan iti pastor.” (Mateo 9:36, JB) Adut’ simmiasi manipud iti Iglesia Katolika ket dimmasigda iti maaw-awagan ebanghelistiko a relihion. Nasaysayaat aya ti panangaywan dagitoy kadagiti naiwawa a karnero? Itantandudo kadi dagiti Protestante ti kinuna ni Jesus maipapan kadagiti pudno a pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak saanak a paset ti lubong”?​—Juan 17:14.

Padpadasen dagiti adu a di-Katoliko a relihion ti agpammarang kas managtungpal iti Biblia imbes a manangannurot iti narelihiusuan a tradision. Masansan a parparawpaw laeng daytoy. Umarngi unay dagiti kangrunaan a sursuro dagiti Protestante nga organisasion kadagiti sursuro ti Iglesia Katolika ta adu a managpaliiw ti nalakada laeng a sawen ti pagsasao dagiti Andino: “Es la misma cholita con otra pollera” (Isu met laeng nga ubing a babai nga Indio nga addaan nadumaduma a palda).

Kas pangarigan, gistay amin dagiti grupo a Protestante isursuroda a ti Dios ket maysa a Trinidad, ngem saan nga isursuro ti Biblia daytoy. Ti The Encyclopedia of Religion aminenna: “Agtutunos dagiti manangilawlawag ken teologo itatta a ti Hebreo a Biblia saan a naglaon iti doktrina a Trinidad . . . Ti Baro a Tulag saan met a naglaon iti nalawag a doktrina a Trinidad.”a

Nalawag a naisinggalut dagiti Protestante itoy a lubong ken iti politika daytoy a kas met kadagiti Katoliko. Ti Encyclopedia of Latin America kunana: “Nakinamin metten ti Protestantismo idiay Latin America iti . . . politika dagiti umili. Dagiti lokal a pastor ket masansan nga agbalin a kliente dagiti politiko ken mangipaayda iti botos kas subad dagiti pabor ti gobierno kadagiti iglesiada.” Ti Latin American Research Review kunana: “Naisinggalut ti Protestantismo iti politika idiay Guatemala sipud pay damo a simmangpet iti pagilian,” innayonna pay a daytoy “ket maysa a pamay-an iti panangisaknap ti napolitikaan ken sosial a kababalin kas maysa a kita ti relihion.”

Ti pannakiraman ti Protestante iti politika ket masansan a nangituggod iti pannakiraman ti Protestante iti gubat. Daydi Harry Emerson Fosdick, naibilang a maysa kadagiti kapigsaan ti impluensiana a klero a Protestante iti historia ti America, inaminna: “Ti historiami iti deppaar ti Laud ket maipapan iti agsasagadsad a gubat. Nangpatanorkam kadagiti lallaki maipaay iti gubat, nangsanay kadagiti lallaki maipaay iti gubat; indaydayawmi ti gubat; pinagbalinmi dagiti mannakigubat a banuarmi ken uray kadagiti simbaanmi inkabilmi dagiti bandera ti gubat . . . Iti maysa a suli ti ngiwatmi indayawmi ti Prinsipe ti Kappia ket iti sabali a suli indayawmi met ti gubat.”

Aniat’ Rumbeng nga Aramidenyo?

Kalpasan ti panangiladawanna iti ulbod a relihion kas simboliko a balangkantis a nakikamalala kadagiti gobierno iti daga, ti libro ti Biblia nga Apocalipsis kunana: “Rummuarkay kenkuana, dakayo a tattaok, tapno dikay mairaman kadagiti basolna ken awaten dagiti saplitna.”​—Apocalipsis 18:4, JB.

Ammo dagiti adu nga adda nakaro a kinarinuker iti iglesia, ngem agkedkedda pay laeng a pumanaw gapu ta addaan ti Iglesia Romana iti naunday a pakasaritaan. Nupay kasta, laglagipenyo a ti sistema ti panagdayaw dagiti Judio ket daan unayen; kaskasdi linaksid ti Dios dagiti Judio kas ili a pinilina idi nagapostasiada manipud kadagiti pudno a sursurona. Pinanawan dagiti matalek nga adipen ti Dios ti Judaismo idi naammuanda nga us-usarenen ti Dios ti kongregasion Kristiano. Kasanoyo a mailasin ti pudno a kongregasion Kristiano itatta?

Agarup maysa a milion a Latin Americano ti nagbalin a Saksi ni Jehova kadagiti dua a naglabas a dekada. Apay a nagaramidda iti kastoy a panagbalbaliw? Ti maysa a diario iti Martínez de la Torre, Mexico, inusigna daytoy a saludsod. Kinunana: “Dagitoy nga estudiante ti Biblia ket buklen ti agarup 100 porsiento kadagiti dati nga aktibista dagiti nadumaduma a relihion, kaaduanna dagiti Katoliko, a nakapaliiw iti panangkanunong ti relihion iti politika ken ti panangawat ken pananganamongna kadagiti di naimbibliaan nga ar-aramid kas kadagiti panagkakappon ti pammati, imoralidad, ken kinaranggas. Addaandat’ pannakapnek a mangan-annurot kadagiti Nainkasuratan a prinsipio iti kababalin a dida agpannuray iti idolatria wenno kadagiti tradision a nalibeg ti nagtaudanna. Daytoy ti nangipaay kadakuada iti nadayaw a panagkaykaysa iti pammati nga isu ti mangilasin a naidumada sadinoman ti ayanda.”

Kastoy ti kuna ti sabali pay a diario iti Latin-America: “Dagiti Saksi ni Jehova ket nagaget, mapagtalkan, managbuteng-Dios a tattao. Konserbatibo ken manangsalimetmet iti tradisionda ket ti relihionda naibatay kadagiti sursuro iti Biblia.” Awisendakayo a makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova sadinoman ti pagnaedanyo. Maadalyonto a ti namnamada ken ti intero a wagas ti panagbiagda ket naibatay iti Biblia. Wen, maadalyonto no kasano ti panangdayaw iti Dios “iti espiritu ken kinapudno.”​—Juan 4:23, 24.

[Footnote]

[Tsart iti panid 21]

Pagilian Agibumbunannag Agibumbunannag

Argentina 20,750 96,780

Bolivia 1,276 8,868

Brazil 72,269 335,039

Chile 8,231 44,067

Colombia 8,275 55,215

Costa Rica 3,271 14,018

Dominican Republic 4,106 15,418

Ecuador 3,323 22,763

El Salvador 2,181 20,374

Guadeloupe 1,705 6,830

Guatemala 2,604 13,479

Honduras 1,432 6,583

Mexico 54,384 354,023

Panama 2,013 7,732

Paraguay 901 4,115

Peru 5,384 43,429

Puerto Rico 8,511 25,315

Uruguay 3,370 8,683

Venezuela 8,170 60,444

DAGUP 212,156 1,143,175