Emperador a Pangaldaw

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ZAMBIA

SAAN a kayat ti dadduma ti mangan kadagiti igges. Ngem adu ti mayat a mangan kadagitoy a naidumduma a taraon. Iti dadduma a paset ti Africa, maysa kadagiti paboritoda a taraon isu ti igges ti simotsimot. Sadiay, pagaammo daytoy nga igges kas mopane. Naalana ti naganna manipud iti kayo a kaykayatna a pagnaedan, ti mopane tree. Kadagiti away, pagay-ayat dagiti tattao ti agala kadagitoy nga agkuyamkuyam ken nasustansia nga igges. “Dagitoy ti nasayaat a gubuayan iti protina,” kuna ni Keith Leggett manipud iti Kalahari Conservation Society. Dakkel met ti paset dagitoy nga igges iti pannakabalanse ti nakaparsuaan iti masansan a natikag ken saan unay a nadam-eg a kapanagan.

Aktibo manen ti makin-abagatan nga Africa no agtudo kabayatan ti nasapa a paset ti Nobiembre. Minilion nga igges ti nagbalinton a makaay-ayo a simotsimot. Iti sumagmamano laeng a lawas, agbalin nga igges dagiti babassit nga itlogda, nga agbalinto met a namaris ken nalukmeg a “longganisa.”

Kadagiti lugar a gagangay ti taraon a nabaknang iti karbohidrato a kas iti kahoy ken mais, mamatmatan nga espesial a taraon dagitoy nga igges. Nupay saan a dagitoy ti paborito ti adu kadatayo, napategda a taraon gapu iti linaonda a nasurok nga 60 a porsiento a protina, nangnangruna no panawen a nangina wenno manmano dagiti suplay a pagtaudan dagiti de kalidad a protina. Ti kasustansia dagitoy nga igges ket kas iti kasustansia dagiti karne wenno ikan, yantangay makaipaayda iti agarup tallo a kakapat a protina, bitamina, ken mineral nga inaldaw a kasapulan ti maysa nga adulto. Wen, nasustansia dagitoy a babassit a parsua!

Saan a maawatan dagiti mangmangan kadagitoy nga igges no apay nga adda dagiti mannalon nga agusar kadagiti nangina a kemikal tapno paksiatenda dagitoy a nasustansia nga insekto. Babaen ti pannangan dagitoy a minilion nga insekto kadagiti bulbulong a kaaduanna ket saan a makan ken makasabidong, makapataudda kadagiti agkakapateg a taraon. Maaramidda dayta a dida masapul ti agusar kadagiti agkakangina a kagawaan iti panagtalon ken agbayad kadagiti beterinario! Saan a narigat ti agala kadagitoy a nasustansia nga igges gapu ta mapidpidutda laeng.

Dakkel ti maitultulong dagiti igges a mopane no iti panangpadam-eg iti daga ken panangbalanse iti nakaparsuaan. Nupay nakaskasdaaw ti kadakkel ken pampannangan ti elepante ti Africa, awan kaimudingan ti abilidadna a manggiling iti taraonna no idilig iti igges a mopane. Iti las-ud ti innem laeng a lawas a panagbiagda, ibusen dagiti nakaad-adu nga igges ti agarup sangapulo a daras a kaadu ti mula ken mangpataudda iti dandani uppat a daras a kaadu ti ibleng no idilig kadagiti elepante nga adda iti isu met laeng a kalawa ti pagaraban. Saan a pakasdaawan a dumakkel ti bagi ti igges iti 4,000 a daras! Isu a no saan a limitaran ti panangala kadagitoy nga igges, dakkel ti epektona iti kinadam-eg ti daga ken iti panangbalanse iti nakaparsuaan.

Kasano ti panagala kadagitoy nga igges? Tunggal matutudo, agkakadua dagiti babbai iti away para iti umuna kadagiti mamindua iti kada tawen a panagala kadagiti igges a mopane. Iti sumagmamano a lawas, mangalada kadagiti igges, ikkatenda dagiti nagunegda, angerenda, sada ipamaga. Ngem agkalikagum iti kanayonan a panagannad ti panagala ken panangisagana kadagiti dadduma a kita dagiti makan nga igges. Masapul a maikkat dagiti buok wenno budo ti dadduma a kita dagiti igges. Kasapulan met ti panagannad iti panangisagana gapu ta mangan kadagiti makasabidong a mula ti dadduma a kita ti igges. Kalpasan a naproseso, mabalinen a meriendaen dagiti nasarangsang nga igges. Ngem kaaduanna a madiguan wenno maigisa dagitoy iti kamatis ken lasona.

Ti pannangan kadagiti igges ket mabalin a mangpagagar wenno mamagbakuar kenka. Nalabit a piliem ti saan laengen a mangan kadagitoy a naidumduma a taraon. Ngem laglagipem a dagitoy ti taraon a nabaknang iti protina ken pamastrekan ti adu a pamilia idiay Africa.

[Ladawan iti panid 26]

Napateg a taraon ti igges a mopane gapu ta nabaknang daytoy iti protina

[Ladawan iti panid 27]

Iti las-ud ti innem laeng a lawas a panagbiagna, dumakkel ti mopane iti 4,000 a daras