Dagiti Makan nga Insekto—Taraon a Diminto Malipatan
SUMAGMAMANO a gagayyem ti nangawis kadakami nga agassawa a makipangan kadakuada iti maysa a natalna a komunidad iti Bangui a kabesera ti Central African Republic.
“Dumanonkayo! Ammomi a mabisinkayon!” kinunada kadakami idi simmangpetkami. Sakbay pay a sumrekkami, agadiwaran ti makapabisin nga ayamuom ti lasona, bawang, ken dadduma a rekado. Mangngegmi metten ti naragsak a panagtutongtong dagiti gagayyem. Inestoriaannakami ti nangsangaili kadakami a ni Ella maipapan iti dandanin maidasar a putahe.
“Para iti adu ditoy Central Africa, napateg dagiti insekto a gubuayan iti protina,” kuna ni Ella. “Ngem dimi kanen dagita gapu laeng ta kasapulanmi, no di ket gapu ta nakaim-imasda.” Innayonna, “Ti sidaentayo ita ket makongo wenno igges (caterpillar).”
Saankami koman a masdaaw iti imbagana ta nupay saan nga amin ket agsidsida iti insekto, im-imasen ti nasurok a 100 a pagilian ti dadduma a kita ti insekto.
Adu ti Makan iti Kabakiran
Nadumaduma nga insekto ti makmakan iti Central African Republic. No panagtutudo, dagiti simotsimot a maawagan iti bobo ket agkakarayam kadagiti buntonda wenno arakenda dagiti nakasindi a silaw kadagiti siudad. Kalpasan ti napigsa a tudo iti rabii, agtataray dagiti ubbing tapno makaurnongda iti binasket a bobo. Masansan a maay-ayatanda a mangisubo kadagita. Makan dagita kalpasan a maibilag, maikirog iti asin, marekaduan iti sili, wenno maigisa wenno mailaok iti bolabola.
No kalgaw, agsangpet dagiti kindagozo wenno kambuaw (berde a dudon). No naikkaten dagiti saka ken payakda, maikirog wenno maipaburek dagita.
Iti intero a pagilian, adda met dagiti kita ti arabas a masida. Indasarandakami iti tateg ti imbrasia. Iti kayo ti sapelli ti pagitlogan ti maysa a kita ti kayumanggi nga insekto a kasla kulibangbang. No napessaanen, alaen dagita dagiti bumario sada bugguan. Kalpasanna, ipaburekda a nalaokan iti kamatis, sibuyas, ken dadduma pay a ramen depende iti panangluto ti pamilia. Maipindang wenno masuoban ti dadduma tapno agpaut iti tallo a bulan.
Natalged ken Nasustansia Para iti Tattao
Nupay saan a makan ti amin nga insekto, adu ti natalged a kanen no maala dagita kadagiti lugar a di naabunuan ken di naispreyan iti pestisidio ken no nasayaat ti pannakaisaganada. Ngem kas pakdaar, dagiti allergic iti tirem wenno pasayan ket saan koma a mangan kadagiti insekto yantangay agpapada dagita nga arthropod. Dagiti agrupsa a banag ti kanen ti kaaduan a pasayan wenno tirem. Ngem nadalus a bulbulong ken mulmula a di kabaelan a runawen ti bituka ti tao ti kanen laeng dagiti insekto.
Nakaskasdaaw ti kaadu ti sustansia dagitoy a babassit a kita ti masida nga igges. Sigun iti Food and Agriculture Organization of the United Nations, no idilig iti karne ti baka, ad-adu nga amang ti protina dagiti nabilag nga igges. Dagiti insekto ket ad-adalen manen dagiti eksperto iti taraon tapno manayonan ti taraon dagiti umili kadagiti napanglaw a pagilian.
Depende iti kita ti nakan nga igges, ti 100 a gramo ket makaipaayen iti kaaduan a paset ti inaldaw a kasapulan ti tao a napateg a mineral kas iti calcium, iron, magnesium, phosphorus, potassium, ken zinc, agraman ti adu a bitamina. Ti met arina manipud iti nagiling nga igges ket mabalin nga inayon iti taraon a para kadagiti malnoris nga ubbing.
Malaksid iti sustansiada, adda pay sabali a pagimbagan ti pannangan kadagiti insekto. Makatulong dayta iti pannakasalaknib ti aglawlaw. Saan a nagastar iti danum ken bassit laeng ti mairuar a greenhouse gas a makadadael iti atmospera. Ti panagala kadagiti makan nga insekto ket natural met a pamay-an a pangkontrol kadagiti peste nga insekto.
Kangrunaan a Putahe
Bayat nga ur-urayenmi daytoy karkarna a taraon, nalagipmi ti Linteg ti tulag a naited iti nagkauna a nasion ti Israel a nangideklara a nadalus dagiti dudon. Dagiti agserserbi iti pudno a Dios, kas ken Juan a Mammautisar, ket nangan kadagita. (Levitico 11:22; Mateo 3:4; Marcos 1:6) Mabalin nga iti damo, maalumiimtayo a mangan iti ditay nakairuaman.
Nagsubli ni Ella manipud iti kosina nga awitna ti umas-asuk a putahe a segseggaan ti amin. Idi naidasaren ti dua a dadakkel a malukong a napno iti igges, inggat’ lapayag ti isem ti walo a kaduami a taga-Central Africa. Gapu ta bisitakami, dakami ti immuna nga inggaoanda ket nagadu ti inkabilda iti platomi.
Daytoy ti makunami: “No maidasaranka iti kasta a nalaka, naimas, ken nasustansia a taraon, dikan agpangadua! Dimonto pulos malipatan dayta.”
[Ladawan iti panid 27]
Di pay naluto a “makongo”—igges
[Ladawan iti panid 27]
Naluton a “kindagozo”—dudon