Agimtuod Dagiti Agtutubo
Apay a Dakes ti Panagsao iti Dakes?
“Ti ammok a rason no apay a nasursurok ti agsao ti dakes ket gapu ta diak kayat a naidumdumaak kadagiti kaeskuelaak.”—Melanie.a
“Para kaniak, awan ti pagdaksanna ti panagsao iti dakes. Kanayon a mangngegko dagita idiay eskuelaan ken idiay balaymi.”—David.
APAY nga awan aniamanna no dagiti nataengan ti agsao iti dakes, idinto ta makaparurod no dagiti agtutubo ti mangaramid iti dayta? Ti kadi edad ti pagibasaran no maiparbeng ti agsao iti dakes? Yantangay adu ti agsasao iti dakes—ken idinto ta mabalin dayta kadagiti nataengan ngem saan a maiparbeng kadagiti agtutubo—nalabit mayimtuodmo iti bagim, “Apay a dakes ti panagsao iti dakes?”
No Kasano a Masursuro Dayta
Saan a mailibak a nagadu ti agsasao iti dakes. Kinapudnona, kunaen ti dadduma nga agtutubo a no matangdananda laeng iti tunggal dakes a sao a mangngegda iti eskuelaan, saandan a kasapulan ti agtrabaho ken mabalin nga agretiron dagiti nagannakda. Kuna ti agtawen iti 15 a ni Eve: “Kadagiti gagangay a saritaan, tunggal adda ibaga dagiti kaeskuelaak, adda latta sumagmamano a dakes a sasao a maisawangda. No inaldaw a kasta ti mangmangngegmo, sigurado la ketdi a matuladmo dayta.”
Kasta met aya ti kasasaadmo? Nayugalim met kadin ti agsao iti dakes?b No wen, panunotem biit no apay nga ar-aramidem dayta. Apaman a napanunotmo ti makagapu, nalaklakamton a maisardeng dayta.
Tapno maamirismo no apay a makapagsaoka iti dakes, padasem a sungbatan ti sumaganad a salsaludsod.
Iti kaaduan a kasasaad, apay a makapagsaoka iti dakes?
□ Tapno mayebkasko ti pungtotko wenno pannakadismayak
□ Tapno maalak ti atension dagiti tattao
□ Tapno awatendak dagiti kapatadak
□ Tapno agparang a naturayak
□ Tapno karitek dagiti addaan iti autoridad
□ Dadduma pay ․․․․․
Kaano a posible unay a makapagsaoka iti dakes?
□ No addaak idiay eskuelaan
□ No addaak iti pagtrabahuan
□ No agipatulodak iti e-mail, instant message, wenno text message
□ No agmaymaysaak
Ania ti pagpambarmo iti panagsaom iti dakes?
□ Ar-aramiden dayta dagiti kapatadak
□ Ar-aramiden dayta dagiti nagannakko
□ Ar-aramiden dayta dagiti mannursurok
□ Gagangay a mangmangngeg dayta kadagiti adda iti tay-ak ti paglinglingayan
□ Awan pagdaksanna yantangay sasao laeng dagita
□ Sawek laeng dayta kadagidiay saan a masair iti dayta
□ Dadduma pay ․․․․․
Apay a nasken nga ikkatem dayta nga ugali? Talaga kadi nga adda pagdaksan ti agsao iti dakes? Usigem ti sumaganad.
Saan laeng a sasao dagita. Kinuna ni Jesus: “Dagiti ibagbagam ipakitana no ania ti adda iti pusom.” (Lucas 6:45, Contemporary English Version) Usigem ta ti ibagbagatayo ket saan laeng a mangyanninaw iti kinatao a kayattayo a pagbalinan—iyanninawna met ti agdaman a kinataotayo. Uray no agsaoka iti dakes gapu laeng ta kasta ti ar-aramiden ti dadduma, kaipapananna a ‘sumursurotka iti bunggoy’ ken awan bukodmo a prinsipio.—Exodo 23:2.
Ngem saan la a dayta. Kinuna ti eksperto iti lenguahe a ni James V. O’Connor: “Dagiti managsao iti dakes ket masansan a kumontra, mangkritikar, agsuspetsa, agunget, makiapa, ken agreklamo.” Kas pagarigan, dagidiay agsao iti dakes tunggal adda mapasamak a di makaay-ayo, ipaspasimudaagda nga amin a banag ket rumbeng a maitunos koma iti ekspektarenda. Kasla dida maakseptar dagiti kamali. Iti sabali a bangir, kinuna ni O’Connor a dagidiay saan nga agsasao iti dakes “ket masansan a kalmado, . . . nataengan ti panagpampanunotda isu a kabaelanda a daeran dagiti pakarurodan iti inaldaw.” Ania a kinatao ti kayatmo a pagbalinan?
Makadadael iti reputasionmo ti panagsaom iti dakes. Kas iti kaaduan nga agtutubo, nalabit a maseknanka iti langam. Nalabit kayatmo a maatrakar kenka ti sabsabali. Ngem ammom kadi a ti panagsasaom ket dakdakkel ti epektona iti sabsabali ngem iti langam? Kinapudnona, agpannuray iti panagsasaom dagiti banag a kas iti
◼ No siasino dagiti mayat a makigayyem kenka.
◼ No maawatka met laeng iti maysa a trabaho wenno saan.
◼ No kasano kadakkel ti respeto ti tao kenka.
Kinapudnona, ti damo a panangmatmat kadatayo dagiti tattao ket masansan nga agbaliw apaman a rugiantayon ti agsao. Kinuna ni O’Connor: “Dimo la ammo no kasano kaadu a gagayyem ti mapukawmo wenno kasano kasansan a mapaguram ti dadduma ken mapukawmo ti panagraemda kenka gapu iti naalas a panagsasaom.” Ania ti masursurom a leksion? No agsasaoka iti dakes, daddadaelem laeng ti dignidadmo.
No agsaoka iti dakes, ipakpakitam a saanmo a raraemen ti Namarsua a nangipaay iti abilidadtayo nga agsao. Ipapantayon nga adda gayyemmo a rinegaluam iti bado. Ania ti riknam no nakitam nga inaramidna dayta a nisnis wenno pagpigadan? Umasping iti dayta, ania ngata ti marikna ti Namarsua kadatayo no saan nga umiso ti panangusartayo iti sagutna a panagsao? Di pakasdaawan a kuna ti Sao ti Dios: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao agraman ti isuamin a kinadakes.”—Efeso 4:31.
Kas nailawlawagen, adda dagiti nasayaat a rason a liklikam ti agsao iti dakes. Ngem no nakairuamamon, kasanom a maisardeng dayta?
Umuna: Akseptarem a nasken nga agbalbaliwka. Mabalin a sakanto la agsardeng inton maawatamon ti pagimbagan ti panangbalbaliwmo iti panagsasaom. Ania kadagiti sumaganad ti mangtignay kenka a mangisardeng iti panagsaom iti dakes?
□ Maparagsakko ti nangted kaniak iti abilidad nga agsao
□ Ad-adda a raemendak dagiti sabsabali
□ Mapalawak ti bokabulariok
□ Mapasayaatko ti kinataok
Maikadua: Ammuem no apay nga agannayaska nga agsao iti dakes. Kinuna ni Melanie: “No agsaoak iti dakes, mariknak a naturturayak. Diak ngamin kayat ti matagibassit. Kayatko a naturturayak tapno mababalawko dagiti tattao a kas iti ar-aramiden ti amin a gagayyemko.”
Sika ngay? Napateg a tarusam no apay nga agsaoka iti dakes tapno maammuam no kasanom a maisardeng dayta. Kas pagarigan, no agsaoka iti dakes gapu la ta kasta ti ar-aramiden ti kaaduan, nasken a sursuruem a pabilgen ti panagtalekmo kadagiti bukodmo a nasayaat a galad. Ti panagporsegi a mangaramid iti patiem nga umiso ket paset ti panagmataengan—ken dakkel ti maitulongna tapno maisardengmo ti agsao iti dakes.
Maikatlo: Ammuem ti dadduma a pamay-an ti panangyebkas iti kapanunotam wenno riknam. Saanmo la a basta kontrolen ta dilam. Ti naan-anay a panangisardeng iti dayta nga ugali ket ramanenna ti panangisuot iti “baro a personalidad.” (Efeso 4:22-24) Dayta ti makatulong kenka nga ad-adda nga agteppel ken maaddaan iti dakdakkel a panagraem iti bagim—agraman iti panagraemmo iti sabsabali.
Dagiti sumaganad a teksto ti makatulong kenka a mangisuot ken mangtaginayon iti baro a personalidad.
Colosas 3:2: “Pagtalinaedenyo a naipamaysa dagiti panunotyo iti bambanag sadi ngato.”
Leksion: Kanayon a panunotem ti kinapateg dagiti banag a nalinteg. Ti panagpampanunotmo impluensiaanna ti panagsasaom.
Proverbio 13:20: “Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib, ngem daydiay addaan kadagiti pannakilangen kadagidiay maag nakadakdakesto ti pagtungpalanna.”
Leksion: Matuladmo la ketdi ti panagsasao dagiti kakaduam.
Salmo 19:14: “Dagiti sasao ti ngiwatko ken ti panagmennamenna ti pusok agbalinda koma a makaparagsak iti sanguanam, O Jehova.”
Leksion: Palpaliiwen ni Jehova no kasano ti panangusartayo iti sagut a panagsao.
Kasapulam kadi ti kanayonan a tulong? Apay a dimo usaren ti tsart iti ngato tapno mapaliiwmo ti irarang-aymo babaen ti panangisuratmo no namin-anoka a nagsao iti dakes? Mabalin a masdaawkanto no kasano kabiit a mapasayaatmo ti panagsasaom!
Ad-adu pay nga artikulo manipud iti serye nga “Agimtuod Dagiti Agtutubo” ti makita iti Web site a www.watchtower.org/ype
[Footnotes]
a Nabaliwan dagiti nagan.
b Adda nabileg a rason no apay a saan nga agsao iti dakes dagiti Kristiano. Kuna ti Biblia: “Saan koma a rummuar iti ngiwatyo ti rinuker a sasao.” “Ti panagsaoyo kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur, natemplaan iti asin.”—Efeso 4:29; Colosas 4:6.
UTOBEM DAGITOY
Kasano a ti panagsaom iti dakes ket makaapektar
◼ no asino dagiti agbalin a gagayyemmo?
◼ no maawatka met laeng iti maysa a trabaho?
◼ iti panangmatmat kenka dagiti sabsabali?
[Tsart iti panid 21]
PALIIWEM TI IRARANG-AYMO
Lunes Martes Mierkoles Huebes Biernes Sabado Domingo
Lawas 1 ․․․․․․ ․․․․․․․ ․․․․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․
Lawas 2 ․․․․․․ ․․․․․․․ ․․․․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․
Lawas 3 ․․․․․․ ․․․․․․․ ․․․․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․
Lawas 4 ․․․․․․ ․․․․․․․ ․․․․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․ ․․․․․․․․ ․․․․․․
[Ladawan iti panid 20]
Saanmo la ketdi a dadaelen ti maysa a napateg a sagut. Apay koma ngarud nga agsaoka iti dakes?