No Apay nga Awanen ti Makalapan — Watchtower ONLINE A LIBRARIA

No Apay nga Awanen ti Makalapan

“Adda idi dagiti tawen a nagadu ti makalapmi ket adda met dagiti tawen a bassit laeng, ngem ita pay la a nakitak nga adda krisis iti ikan,” kinuna ti 65 anyos a ni George, nga agkalkalap iti makin-amianan a daya a kosta ti England. “Rimmasayen ti amin—dagiti whitefish, salmon, bakalaw, udang—amin.”

SAAN laeng a ni George ti maringgoran; nagadu ti umasping a makapadanag a damag maipapan iti amin a taaw ti lubong. Idiay Peru, kastoy ti kinuna ni Agustín a kapitan ti maysa a 350-tonelada a pagkalap a bapor: “Agarup 12 a tawenen a rimmasay ti makalapan a sardinas. Ditoy Peru, makatawen nga aglaplapusanan idi dagiti ikan. Ngem ita, masansan nga awan ti makalapmi iti sumagmamano a bulan. No agkalapkami idi, dikami pulos makaadayo iti agingga 25 a kilometro, ngem ita kasapulan nga aglayagkami iti agingga 300 a kilometro tapno adda makalapmi.”

Idiay Galicia, Espania, kastoy met ti kinuna ni Antonio: “Nasurok a 20 a tawenen nga agkalkalapak ket nadlawko ti in-inut nga irarasay dagiti makalapan iti baybay. Naparpartak ngamin ti panagkalaptayo ngem iti iyaadu dagiti ikan.”

Saan a kas iti kabakiran a mabalin a retratuen tapno maipakita ti pannakaibus dagiti kaykayo, saan a kaskarina a makita iti retrato ti pannakaibus dagiti ikan iti baybay a maigapu iti nalabes a panagkalap. Kaskasdi nga agpada ti makadidigra nga epektoda kadagiti tattao. Kinuna ti nabiit pay a pakdaar ti United Nations Food and Agriculture Organization maipapan iti aglablabes a panagkalap: “Nakaro ken makapadanag unayen ti situasion yantangay agarup 75 a porsiento kadagiti pagkalapan iti lubong ti naan-anay ken aglablabes a nakalapan, wenno nagbassiten ti makalap kadagita.”

Dagiti ikan ti kangrunaan a pagtataudan ti protina ti animal a kasapulan ti kakalima iti sangatauan. Gapuna, agpegpeggad a maibus ti maysa kadagiti kapatgan a taraontayo. Saan nga agpapada ti kaadu dagiti ikan iti amin a paset ti baybay. Kinapudnona, ti nawayang a paset ti taaw ket kas iti desierto a manmano dagiti sibibiag a parsua. Dagiti pasetna nga ayan ti kaaduan nga ikan ket asideg kadagiti kosta ken lugar a pumsuakan ti danum nga aduan iti sustansia. Dagita a sustansia ket pagtaraon dagiti nagbabassit a mula a maawagan iti phytoplankton. Agserbi dagitoy a taraon dagiti babassit nga ikan a pagtaraon met dagiti daddadakkel nga ikan. Kasano a daddadaelen dagiti mangngalap dagiti mismo a pagkalkalapanda iti pagbiagda? Adda sumagmamano a sungbat a makitatayo iti pakasaritaan ti maysa a partikular a pagkalapan.

Ti Grand Banks—Nangrugian ti Aglablabes a Panagkalap

Idi a ti ababaw a paspaset ti taaw ti Canada, a maawagan iti Grand Banks, ket nadiskobre ti Italiano a lumalayag ken eksplorador a ni John Cabota kalpasan a binallasiwna ti Atlantico manipud England, nagadu metten ti napan nagkalap iti dayta a lugar. Lima la a tawen idi ti napalabas kalpasan ti agdinamag a panaglayag ni Christopher Columbus idi 1492. Di nagbayag, ginasut a mangngalap ti aglaylayagen iti Atlantico tapno agkalapda idiay Grand Banks. Daydi pay la ti damo a nakakita dagiti taga-Europa iti baybay nga aglaplapusanan iti bakalaw.

Kunam la no balitok idi ti kangina ti bakalaw. Gapu ta maipatpateg ti puraw ken ti dandani awanan iti taba a lasagna, paborito pay la dayta dagiti tattao iti intero a lubong. Ti bakalaw iti Atlantico ket agtimbang iti 1.4 agingga iti 9 a kilo, ngem ti dadduma iti Grand Banks ket kas iti tao ti kadakkelda. Kadagiti simmaruno a siglo, ad-adu ti maala dagiti mangngalap gapu iti panagusarda kadagiti dadakkel a kitang a naisaruag iti kinilkilometro.

Ti Epekto ti Komersial a Panagkalap

Idi maika-19 a siglo, mangrugin a madanagan ti dadduma a taga-Europa gapu ta bumasbassiten ti makalapda, nangruna ti tamban. Nupay kasta, ti presidente ti British Royal Society a ni Propesor Thomas Huxley, indeklarana iti International Fisheries Exhibition idiay London idi 1883: “Nakaad-adu dagiti ikan ket nagbassit laeng ti makalkalaptayo . . . Isu a mamatiak a ti pagkalapantayo iti bakalaw . . . ken nalabit ti amin a dadakkel a pagkalapan iti baybay ket saan a maibusan.”

Manmano ti nagduadua iti panangmatmat ni Huxley uray pay idi maus-usaren ti komersial a panagkalap idiay Grand Banks babaen iti bapor a paandaren ti steam wenno sengngaw. Immadu dagiti mayat nga agsida iti bakalaw, nangruna kalpasan ti 1925 idi a naimbento ni Clarence Birdseye a taga-Massachusetts, E.U.A., ti nadaras a panangelado kadagiti ikan. Lallalo nga immadu ti nakalap babaen kadagiti de krudo a bapor nga agkitkitang. Ngem saan pay nga aglablabes ti panagkalap idi.

Idi 1951, simmangpet ti karkarna ti langana a barko a naggapu idiay Britania tapno agkalap idiay Grand Banks. Ti kaatiddog dayta ket 85 a metro ken makalaon iti 2,600 a tonelada. Dayta ti kaunaan iti lubong nga agkitkitang a barko nga insigida a mangelado ken mangipakete kadagiti kakalkalap nga ikan. Addaan dayta iti rampa iti kutitna nga ayan met dagiti makina a mangguyod iti nagdakkel nga iketna, ket iti makimbaba a kubierta, addaan iti agsasaruno a makina nga automatiko a mangikkat kadagiti siit ken insigida a mangelado kadagiti ikan. Babaen ti panagusarna kadagiti radar, fish-finder, ken echolocator, matunton ti barko ti pinangen nga ikan iti aldaw ken rabii iti adu a lawas.

Nakita ti dadduma a nasion a dayta a barko ket epektibo a panguartaan isu nga idi agangay, ginasuten a kakasta a barko ti agkitkitang iti baybay, a makakalap iti agingga 200 a tonelada nga ikan iti kada oras. Dadduma a barko ket makalaon iti 8,000 a tonelada ken addaan kadagiti iket a mabalin a mangbalkut iti nagdakkelan nga eroplano.

Ultimo a Didigra

Kuna ti libro nga Ocean’s End: “Idi arinunos ti dekada 1970, patien pay laeng ti kaaduan a tattao a di maibus dagiti ikan iti taaw.” Lallalo nga immadu dagiti nagdadakkel a bapor nga agkitkitang iti Grand Banks idi dekada 1980. Namakdaar dagiti sientista a dandanin maibus dagiti bakalaw. Ngem pinullo a ribun ti agpampannuray iti panagkalap iti kasta nga ikan kas pagbiaganda, ket saan a kayat dagiti politiko ti mangaramid iti pangngeddeng a di anamongan ti kaaduan nga umili. Kamaudiananna, idi 1992, impakita dagiti sientista nga iti 30 a tawen, ti populasion dagiti bakalaw ket nakissayanen iti makaklaat a 98.9 a porsiento. Gapuna, naiparit ti panagkalap iti bakalaw idiay Grand Banks. Ngem naladawen ti amin. Naibusen dagiti ikan iti dayta a lugar, 500 a tawen kalpasan a nadiskobre dayta kas maysa kadagiti kawadwadan a pagkalapan iti lubong.

Ninamnama dagiti mangngalap nga agsubli met laeng ti kaadu dagiti bakalaw. Ngem agbiag ti bakalaw iti nasurok a 20 a tawen ken nabannayat nga agmataengan. Kadagiti tawen sipud idi 1992, saan pay laeng a napasamak ti ninamnama ti adu a tattao nga iyaadu manen dagiti bakalaw.

Sangalubongan a Krisis iti Ikan

Ti napasamak iti Grand Banks ket maysa a makapadanag a pagarigan ti sangalubongan a parikut iti industria ti panagkalap. Idi 2002, kinuna ti opisial a mangtartarawidwid iti aglawlaw ti Britania nga “aglablabes unayen ti maar-aramid a panagkalap iti 60 a porsiento kadagiti lugar iti lubong a mabalin a pagkalapan.” Dagiti tuna, tiwantiwan, pating, ken lapulapu ket karaman iti adu a kita nga agpegpeggad a maibus.

Gapu ta naibusandan iti bukodda a pagkalapan, adu a nababaknang a pagilian ti agbirbirok itan iti pagkalapanda kadagiti adayo a lugar. Kas pagarigan, dagiti kosta ti Africa ti ayan ti dadduma kadagiti kawadwadan a pagkalapan. Adu nga agtuturay iti Africa ti di makapagkedked a mangipaay iti lisensia iti panagkalap. Ti kuarta a pagbayad ngamin dagita a pagilian ti kangrunaan a pagtaudan ti pondo ti gobiernoda. Di pakasdaawan a makaunget dagiti umili gapu ta narasayen ti makalkalapda kas resulta dayta.

Apay nga Agtultuloy ti Aglablabes a Panagkalap?

Iti maysa a di makaammo iti kasasaad, kasla nalaka laeng ti solusion—pasardengen ti aglablabes a panagkalap. Ngem saan a kasta ti kasimplena. Ti komersial a panagkalap kalikagumanna ti nagdakkel a gatad ti kuarta agpaay iti alikamen. Gapuna, inanamaen ti tunggal mangngalap nga isardeng ti dadduma ti agkalap tapno maitultuloyna ti panagkalapna. Ngem kadawyanna nga awan ti sumardeng nga agkalap. Kanayonanna, dagiti gobierno ti masansan a kadakkelan nga agpupuonan iti panagkalap, isu nga adda pasetda iti itataud ti parikut. Kuna ti magasin nga Issues in Science and Technology: “Dagiti kalat [ti UN] agpaay iti pannakasalaknib dagiti pagkalapan ket masansan nga ibilang dagiti nasion kas nagsayaat a pagannurotan a rumbeng a suroten ti dadduma a pagilian ngem isuda a mismo ket dida kayat a suroten dayta.”

Adda met basol dagidiay pagpalpaliwaanda ti panagkalap. Iti panangipadamagna iti panagadal nga inaramid ti Estados Unidos, kinuna ti pagiwarnak a New Scientist: “Dagidiay pagpalpaliwaanda ti agkalap ket nakaala iti 64 a porsiento kadagiti ikan a naipadamag a maib-ibusen iti igid ti Gulpo ti Mexico.” Yantangay ti panagkalap kas pagpalpaliwaan ken ti komersial a panagkalap ket agpadpada nga addaan iti nabileg nga impluensia, agannayas dagiti politiko a mangaramid kadagiti pagannurotan a mangpalatak kadakuada imbes a kadagiti pagannurotan a mangsalaknib kadagiti ikan.

Mabalin kadi a salakniban dagiti pagkalapan iti lubong? Kinuna ni Boyce Thorne-Miller iti librona a The Living Ocean: “Awan ti espesipiko a makasalbar iti nadumaduma a kita ti ikan malaksid no interamente nga agbalbaliw ti kababalin dagiti tattao.” Makaparagsak ta ti Namarsua a ni Jehova a Dios ket nangipasdek iti Pagarian a mangipasigurado a natalgedton ti intero a daga iti masanguanan.—Daniel 2:44; Mateo 6:10.

[Footnote]

a Ni John Cabot ket naipasngay idiay Italia. Iti dayta a pagilian, isu ket maawagan iti Giovanni Cabot. Isu ket immakar idiay Bristol, England, idi dekada ti 1480 ken pimmanaw sadiay iti panaglayagna idi 1497.

[Blurb iti panid 21]

Kas kadagiti kabakiran a naibusan iti kaykayo, dagiti baybay ket maib-ibusanen iti ikan

[Blurb iti panid 22]

“Agarup 75 a porsiento kadagiti pagkalapan iti lubong ti naan-anay ken aglablabes a nakalapan, wenno nagbassiten ti makalap kadagita.”—United Nations Food and Agriculture Organization

[Blurb iti panid 23]

Dagiti ikan ti kangrunaan a pagtataudan ti protina ti animal a kasapulan ti kakalima iti sangatauan

[Ladawan iti panid 23]

Cambodia

[Ladawan iti panid 23]

Komersial a panagkalap idiay Alaska

[Ladawan iti panid 23]

Democratic Republic of Congo

[Picture Credit Line iti panid 20]

[Picture Credit Lines iti panid 22]