Uppat a Banag a Rumbeng a Maammuam Maipapan iti Diborsio

Kalpasan a natingitingdan ti kakaro ti nadadael, adda pagpilian dagiti makimbalay—rakrakenda wenno tarimaanenda.

KASTA met kadi ti kasasaad ti panagasawayo? Nalabit dinadael ti asawam ti panagtalekmo kenkuana wenno saankan a naragsak iti dennana gapu iti masansan a panagapayo. No kasta, nalabit mapampanunotmo, ‘Napukawen ti panagayatmi iti maysa ken maysa’ wenno ‘Talaga a saankami nga agkabagay’ wenno ‘Dimi ammo ti nasnastrekmi idi nagkasarkami.’ Mabalin a pampanunotem pay ketdin, ‘Nasken siguro nga agsinakamin.’

Sakbay nga agdarasudoska a makidiborsio, agpanunotka. Ti diborsio dina kanayon a pagpatinggaen dagiti problemam iti biag. Imbes ketdi, masansan a masuktan laeng dagita kadagiti sabali pay a problema. Iti librona a The Good Enough Teen, namakdaar ni Dr. Brad Sachs: “Ar-arapaapen dagiti agsina nga agassawa ti nakasaysayaat a panagdiborsio—ti dagus ken permanente a panagpatingga ti nakalkaldaang ken kasla bagyo a problemada, ket mapasarandan ti natalna ken makaay-ayo a kasasaad. Ngem di pulos mapasamak ti kasta no kasano nga awan ti perpekto a panagasawa.” Nasken ngarud a naan-anay ti pannakaammom maipapan iti diborsio ken agbalinka a realistiko iti panangsangom iti dayta.

Ti Biblia ken ti Diborsio

Ti diborsio ket ibilang ti Biblia a serioso a banag. Kunana a kagura ni Jehova a Dios dayta ken ibilangna a pananggulib ti panangisina ti maysa iti asawana, nalabit tapno makiasawa iti sabali. (Malakias 2:13-16) Ti panagasawa ket permanente. (Mateo 19:6) Adu a panagasawa a narakrak gapu kadagiti narabaw a rason ti nasalbar koma no nagbalin laeng nga ad-adda a manangpakawan dagiti agassawa.—Mateo 18:21, 22.

Nupay kasta, ti Biblia ipalubosna ti panagdiborsio ken panagasawa manen ngem iti maysa laeng a rason—ti pannakikamalala. (Mateo 19:9) No ngarud naammuam a liniputannaka ti asawam, adda karbengam a makisina wenno makidiborsio. Saan koma nga ipapilit ti dadduma ti kapanunotanda kenka, ken saan met a panggep daytoy nga artikulo nga idiktar ti aramidem. Sikanto ti aglak-am kadagiti ibunga dayta; gapuna, sika ti rumbeng nga agdesision.—Galacia 6:5.

Ngem kinuna ti Biblia: “Daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna.” (Proverbio 14:15) Uray ngarud no adda nainkasuratan a rasonmo a makisina, nasayaat no panunotem a naimbag ti pagbanagan dayta. (1 Corinto 6:12) Kuna ni David a taga-Britania: “Pampanunoten ti dadduma a nasken nga agdesisionda a dagus. Ngem gapu ta napadasakon ti nakidiborsio, makunak a masapul a tutorem a panunoten ti bambanag.”a

Usigentayo ti uppat a napateg nga isyu a nasken a panunotem a naimbag. Bayat nga ar-aramidentayo dayta, tandaanam nga awan kadagiti nadakamat a nakidiborsio ti agkuna a nagkamalida iti desisionda. Nupay kasta, ipakita dagiti komentoda ti dadduma kadagiti problema a masansan a tumaud sumagmamano a bulan wenno tawtawen pay ketdi kalpasan ti panagsinada.

1 Problema iti Kuarta

Ni Daniella idiay Italia ket 12 a tawenen a kasado idi naduktalanna nga adda relasion ni lakayna iti maysa a katrabahuanna. “Idi naammuak,” kuna ni Daniella, “innem a bulanen a masikog ti babaina.”

Kalpasan a nakisina, inkeddeng ni Daniella ti makidiborsio. Kunana: “Inkagumaak a salbaren ti panagasawami, ngem intultuloy ni lakayko ti nagbabai.” Para ken Daniella, umiso ti inaramidna a desision. Ngem kaskasdi a kinunana: “Di nagbayag kalpasan a nagsinakami, rimmigat ti panagbiagko. Adda pay tiempo nga uminumak lattan iti sangabaso a gatas ta awan pangrabiik.”

Umasping met iti dayta ti napadasan ni Maria idiay Espania. Kunana: “Dinakamin sussustentuan ti dati a lakayko, ken nasken nga igaedko ti agtrabaho tapno mabayadak dagiti utangna. Napilitanak met a pimmanaw iti komportable a balaymi sa nagnaedak iti bassit nga apartment iti saan a natalged a lugar.”

Kas ipakita dagitoy a kapadasan, ti panagsina ket masansan nga agresulta iti panagproblema ti babai maipapan iti kuarta. Kinapudnona, sigun iti pito a tawen a panagadal idiay Europa, nupay umadu iti 11% ti mateggedan ti lallaki kalpasan ti panagdiborsio, bumaba iti 17% ti mateggedan ti babbai. “Narigat dayta para iti dadduma a babbai,” kuna ni Mieke Jansen a nangidaulo iti panagadal, “ta masapul nga aywananda dagiti ubbing ken agsapulda iti trabaho bayat nga ib-ibturanda ti nasaem nga epekto ti diborsio.” Impadamag ti Daily Telegraph ti London a sigun iti dadduma nga abogado, dagita ti makagapu nga “agpanunot a naimbag dagiti tattao no makidiborsioda wenno saan.”

Ti mabalin a mapasamak: No makidiborsioka, mabalin a bumassit ti mateggedam. Mabalin met a mapilitanka nga umakar iti pagnaedan. No sika ti pakaipoderan ti annakyo, mabalin a marigatanka a mangsuporta iti bagim ken marigatanka pay a mangipaay kadagiti kasapulan ti annakyo.—1 Timoteo 5:8.

“TI KANGRUNAAN A KALINTEGAN TI TUNGGAL ANAK”

“Idi lima ti tawenko, apagbiit a nakikamalala ni Tatang iti sekretariana isu a nagdiborsioda ken Nanang. Maipapan iti panangaywanda kaniak, inaramidda ti amin a ‘nalinteg’ maitunos iti ammoda idi nga umiso. Impanamnamada kaniak a nupay didan agin-innayat, kaskasdi nga ay-ayatendak. Kalpasan a nagnaed ni Tatang nga agsolsolo iti apartmentna iti sabali nga ili, intultuloyda ken Nanang nga impaay dagiti material a kasapulak.

“Dua a tawen kalpasanna, nakiasawa manen ni Nanang isu nga immakarkami iti sabali a pagilian. Sipud idin, agkitakami laengen ken Tatang kalpasan ti sumagmamano a tawen. Naminsan la a nagkitakami iti napalabas a siam a tawen. Dina nakita ti kaaduan a tawen ti idadakkelko ken dina am-ammo ti tallo nga annakko—dagiti appokona—malaksid kadagiti impatulodko kenkuana a surat ken retrato. Saan nga am-ammo dagiti annakko ni lelongda.

“Kas anak ti nagdiborsio a nagannak, dimmakkelak nga awanan iti aniaman a makita a piglat. Ngem iti kaunggak, lablabanak ti nakaro a pungtotko, depresion, ken ti diak maawatan a kinaawan panagtalekko iti bagik. Diak pulos idi agtalek kadagiti lallaki. Saak la nagbalbaliw idi agtawenakon iti nasurok a 30 ta adda nataengan a gayyem a nangipaamiris kaniak kadagiti puon ken gapu ti napalaus a gurak isu nga inkagumaak nga iwaksi dayta.

“Gapu iti panagdiborsio ti nagannakko, napaidamanak iti kangrunaan a kalintegan ti tunggal anak—ti pannakariknana nga isu ket natalged ken masalsalakniban. Ti lubong ket saan a manangisakit ken nakabutbuteng, ngem para kaniak, ti pamilia ket pagkamangan nga addaan iti mangsalaknib a pader. Sadiay a marikna ti anak nga isu ket maay-aywanan ken maipatpateg. No marakrak ti pamilia, arigna a marba met ti mangsalaknib a pader.”—Diane.

2 Problema iti Panangaywan Kadagiti Annak

“Diak pulos ninamnama nga agbabai ni lakayko,” kuna ni Jane a taga-Britania. “Nasakit met unay ti nakemko ta dakami payen ti pinanawanna.” Indiborsio ni Jane ni lakayna. Agingga ita, isu ket kombinsido nga umiso ti inaramidna, ngem admitirenna: “Ti maysa a pakarigatak idi ket ti panagbalin nga ina ken ama kadagiti annakmi. Kapilitan a sisiak idi ti agaramid kadagiti desision.”

Umasping iti dayta ti kasasaad ti diborsiada a ni Graciela idiay Espania. Kunana: “Siak ti nakaipoderan ti baritok nga agtawen iti 16. Ngem narigat ti agaywan iti agtutubo, ken diak nakasagana nga agmaymaysa a mangpadakkel kenkuana. Inaldaw ken rinabii nga agsangsangitak. Panagriknak ket kurang ti maar-aramidak kas maysa nga ina.”

Adda pay sabali a problema a maipasango kadagidiay agsinnublat nga agaywan iti annak—masapul a makisaritada iti dati nga asawada maipapan kadagiti sensitibo a banag a kas iti urnos ti panangsarungkar, panangsustento, ken panangdisiplina iti annak. Kinuna ni Christine a diborsiada idiay Estados Unidos: “Saan a nalaka ti makitinnunos iti dati nga asawam. Agduduma ti mabalin a mariknam, ket no saanka a naannad, posible nga usarem ti anakyo tapno laeng masurot ti kayatmo.”

Ti mabalin a mapasamak: Mabalin a saanmo a kayat ti desision ti korte maipapan iti pannakaaywan ti anakyo. No agsinnublatkayo nga agaywan, mabalin nga iti panangmatmatmo, ti dati nga asawam ket saan a rasonable no maipapan kadagiti nadakamaten a banag kas iti panangsarungkar, panangsustento, ken dadduma pay.

3 Ti Epekto Kenka ti Diborsio

Saan la a namnaminsan a nakilalaki ti asawa ni Mark a taga-Britania. “Idi inulitna dayta,” kinunana, “diakon matukod a panunoten nga aramidennanto manen ti kasta.” Indiborsio ni Mark ni baketna, ngem kaskasdi nga adda pay laeng riknana kenkuana. “Ipagarup dagiti tattao a makatulongda kaniak no agibagada kadagiti saan a nasayaat maipapan iti dati nga asawak; ngem saan a kasta ti epektona,” kunana. “Saan a kaskarina nga agkupas ni ayat.”

Napalaus met ti ladingit ni David a nadakamat itay idi naammuanna a nakilalaki ni baketna. “Diak pulos ipagarup a maaramidna dayta,” kinunana. “Kayatko koma nga agkatakunaynaykami inggat’ tungpal biag a kadua dagiti annakmi.” Inkeddeng ni David nga idiborsio ni baketna, ngem agduadua maipapan iti masanguananna gapu iti dayta. Kinunana: “Pinampanunotko no addanto pay ngata pudno a mangipateg kaniak wenno amangan ta maulitto ti napasamak no mangasawaak manen. Naksayanen ti panagtalekko iti bagik.”

No nakidiborsiokan, gagangay laeng nga agkakanat dagiti mariknam. Ngamin, nalabit ay-ayatem pay laeng daydiay nga iti naminsan, nagbalin a kaparparagpagmo. (Genesis 2:24) Iti kasumbangirna, nalabit sakiten unay ti nakemmo ti napasamak. “Uray adun a tawen ti naglabas,” kuna ni Graciela a nadakamaten, “kaskasdi a mariribukanka, mariknam a naibabainka, ken nakapimpimanka. Sumiplot ita panunotmo dagidi naragsak a kanito ti panagasawayo, ken malagipmo: ‘Sangkaibagana idi a saan nga agbiag no awanak. Loklokuennak la kadi idi? Apay a napasamak daytoy?’”

Ti mabalin a mapasamak: Nalabit makapungtotka ken nasakit pay la ti nakemmo iti panangmaltrato kenka ti asawam. Mabalin nga adda dagiti kanito a malapunoska iti liday.—Proverbio 14:29; 18:1.

4 Ti Epekto ti Diborsio Kadagiti Annak

“Nakalkaldaang,” kuna ti diborsiado a ni José idiay Espania. “Ti kasaeman ket idi naduktalak a ti gayam kayongko, nga asawa ni adingko, ti lalaki ni baketko. Kayatko idin ti matay.” Narikna ni José a ti dua nga annakda a lallaki nga agtawen iti dua ken uppat ket naapektaran met iti inaramid ni nanangda. Kinunana, “Dida maaw-awatan ti kasasaad. Dida ammo no apay a ni metten ulitegda ti kabbalay ni nanangda ken no apay a napankami nakikabbalay nga agaama iti ayan da Nanang ken ti adingko a babai. No adda papanak, damagenda, ‘Kaanokayo nga agawid?’ wenno kunaenda, ‘Tatang, dinakam pampanawan!’”

Dagiti ubbing ti masansan a di maikabkabilangan a biktima ti diborsio. Ngem kasanon no talaga a di agkatunosan dagiti nagannak? Iti kasta a kasasaad, talaga kadi a ti diborsio ket “nasaysayaat para kadagiti annak”? Kadagiti kallabes a tawen, adu ti kumonkontra iti dayta a kapanunotan—nangruna no saan met a nakaro dagiti problema ti agassawa. Kuna ti libro a The Unexpected Legacy of Divorce: “Adu nga adulto a nakalidliday ti panagasawada ti maklaat no maammuanda a kontenton dagiti annakda. Awan aniamanna kadakuada no agduma ti kuarto da nanang ken tatangda basta la ketdi agkakaduada a sangapamiliaan.”

Di mailibak, masansan a madlaw dagiti annak no di agkatunosan ti nagannakda, ken dakes ti epekto ti kasta a kasasaad iti naganus a panunot ken sensitibo pay laeng a pusoda. Nupay kasta, biddut ti panangipapan nga automatiko a pagsayaatan dagiti annakda ti panagdiborsio. “Ti urnos ti panagasawa ket makatulong kadagiti nagannak a mangtaginayon iti kalkalainganna ken di agbaliwbaliw a disiplina nga ipangag dagiti annak, uray no ti panagasawada ket saan unay a kas iti tartarigagayanda,” sigun kada Linda J. Waite ken Maggie Gallagher iti libroda a The Case for Marriage.

Ti mabalin a mapasamak: Nakalkaldaang ti epekto ti diborsio kadagiti annakyo, nangruna no dimo ida paregtaen a maaddaan iti nasayaat a relasion iti dati nga asawam.—Kitaem ti kahon a “Maip-ipit.”

Insalaysay daytoy nga artikulo ti uppat a banag a nasken nga usigem a naimbag no pampanunotem ti makidiborsio. Kas nadakamaten, no saan a nagmatalek ti asawam, adda kenkan a mangngeddeng. Aniaman ti desisionmo, masapul a panunotem dagiti ibungana. Ammuem dagiti karit a pakaipasanguam, ken agsaganaka a mangdaer kadagita.

Kalpasan ti panangusigmo, nalabit maamirismo a mas nainsiriban no ikagumaanyo a pasayaaten ti relasionyo nga agassawa. Ngem talaga kadi a posible dayta?

a Nabaliwan dagiti nagan iti daytoy nga artikulo.

“MAIP-IPIT”

“Nagdiborsio ti nagannakko idi agtawenak iti 12. Adda met ketdi naitulong dayta. Nataltalnan idiay balay ta awanen ti mangmangngegko nga agkaraapa. Kaskasdi nga agduduma ti mariknak.

“Kalpasan ti diborsio, kayatko a nasayaat ti relasionko kadagiti nagannakko isu nga inkagumaak unay nga ipakita nga awan ti idumdumak kadakuada no mabalbalin. Ngem uray no ania ti aramidek, mariknak a kasla kanayonak a maip-ipit. Imbaga kaniak ni Tatang a pagarupna no sursuruannak ni Nanang a manggura kenkuana. Isu a kanayon nga impanamnamak kenkuana a saan a kasta ti isursuro kaniak ni Nanang. Madanagan met unay ni Nanang. Kinunana a maamak di la ket ta mamatiak kadagiti di nasayaat nga ibagbaga ni Tatang maipapan kenkuana. Dimteng ti tiempo a kasla diak kayat ti makisarita kadagiti nagannakko maipapan iti marikriknak ta diak kayat a masaktanda. Isu a sipud idi agtawenak iti 12, diakon impekpeksa ti kaririknak maipapan iti panagdiborsioda.”—Sandra.