Barangay—“Kasayaatan a Lugan” iti Canada
TI Pranses nga eksplorador a ni Samuel de Champlain binallasiwna ti Taaw Atlantico sa naglayag iti St. Lawrence River iti lugar a Canada itan. Di nagbayag, nagtengna ti kangrunaan a makalapped iti panaglayagna iti maawagan itan a Montreal: ti Lachine Rapids. Idi 1603, insuratna iti diary-na a kasanoman ti panangikagumaanna, saan pulos a makalasat dagiti baporna. Saan met a mabalin a pagpagnaen gapu ta naraber ti kabakiran. Kasano ngarud a naitultuloy ni Champlain ken dagiti tattaona ti agdaliasat?
Nakasursuroda kadagiti katutubo isu a nagusarda kadagiti barangay. Insurat ni Champlain, “Babaen kadagiti barangay, ti maysa ket nawaya ken alisto a makapagdaliasat iti intero a pagilian, agpadpada kadagiti nailet ken nalawa a karayan.”
Ti “Kasayaatan a Lugan”
Nagsasayaat a pagdaliasatan dagiti danaw ken karayan iti Canada, ket dagiti barangay ti maibilang a kasayaatan a lugan. Gapu kadagita, nabaelan dagiti Katutubo nga Americano ti nagsukisok, naganup, ken nagibiahe kadagiti produkto. Siempre, nadumaduma ti disenio ken pannakaaramid dagiti barangay depende iti pakausaranda ken dagiti adda a materiales. Kas pagarigan, dagiti umili iti makinlaud a kosta ti Canada agaramidda kadagiti barangay babaen ti panangkungkongda kadagiti nagdadakkel a nalabaga a sedro. Kargaanda dayta iti danum ken napudot a batbato tapno lumukneng ti kayo ket nalaklakanton a sukogen. Agarup 2,000 a kilo ti malaon ti dadduma kadagitoy a barangay. Napartak ken natalged dagitoy iti baybay no mausarda a pagkalap iti dadakkel a mamalia iti baybay, agraman kadagiti balyena.
Nalabit ti kalatakan a barangay iti Amianan nga America ket ti naaramid iti ukis ti kayo a birch. Gapu iti substansia a maawagan iti betulinol, ti ukis ti birch ket nalagda ken saan a saruten ti danum. Naisangsangayan met ti kinalap-it ken kinalagdana. Kastoy ti inlawlawag ni David Gidmark nga agar-aramid iti barangay: “Ti barangay a naaramid iti ukis ti birch ket makalasat kadagiti naapres a karayan a mangdadael iti barangay a naaramid iti kayo ken canvas.”
Ti dadduma pay a materiales para iti barangay a naaramid iti ukis ti birch ket kayo ti sedro ken birch, ramramut ti spruce, ken tutot ti kayo. Yantangay iti kabakiran ti paggapuan ti amin a materiales, nalaka laeng a tarimaanen dagita no maperdi. Medio nalag-an met dagita a barangay isu a nalaka a bagkaten tapno mailiklik kadagiti naapres unay a karayan ken dadduma pay a bangen. Saan met a makadangran iti aglawlaw ta natural dagiti nausar a materiales. No maibellengen dagita, marunotda lattan a kas iti napukan a kayo.
Nakaskasdaaw dagiti pamay-an ti pannakaaramidda. Dagiti katutubo “dida nagusar iti lansa ken tornilio ta nadait ken naigalut dagita,” kinuna ti maysa a nakaimatang idi maika-19 a siglo. Awan ti makunam iti kinasayaat, kinalagda, ken kinaartistiko ti panagsasaip, pannakadait, ken pannakagalutda.”
Idi awan pay ti tren, ti barangay ti kapartakan ken mapangnamnamaan unay a lugan iti kaaduan a paset ti Canada. Uray idi addan tren, saan a dagus a simmardeng ti pannakausar dagiti barangay ta masansan nga agtren ken agbarangay dagiti tattao.
Nakapatpateg idi dagiti barangay iti biag iti Amianan nga America ta inimpluensiaanda agpadpada ti kultura ken pammati dagiti katutubo. Kas pagarigan, sigun iti dadduma a sariugma, barangay kano, saan ket a ti daong a dinakamat ti Biblia, ti nagluganan dagiti nakalasat iti dakkel a layus.
Panagbarangay Ita
Ditoy Canada, nalatak pay laeng ti panagbarangay ngem kangrunaanna kas paglinglingayan laengen. Nakalkaldaang ta manmanon ti maitutop a kayo ti birch a paggapuan ti ukis a mausar iti panagaramid iti nasayaat a barangay. Ngem adda dagiti materiales a nalaka a magun-odan a kas iti kayo, aluminum, canvas, ken fiberglass.
Ni Bill Mason a nalatak a mannakilumba babaen iti barangay inlawlawagna ti sabali pay nga aspeto ti panagbarangay idi kinunana: “Ti panagbarangay kadagiti nabayagen a karayan ken danaw ket nagsayaat a pamay-an tapno maipategtayo manen ti nakaparsuaan ken ti Namarsua a nangaramid amin kadagita idi un-unana pay.” Adu ti sigurado nga umanamong iti dayta!
[Kahon/Ladawan iti panid 11]
TI KAYAK
Dagiti umili nga Inuit agnanaedda iti paset ti Canada nga awanan iti kabakiran. Ngem saan a nakalapped dayta kadakuada nga agaramid iti barangay. Inusarda a materiales dagiti lalat ti seal (dakkel a mamalia iti baybay) ken ugsa, kasta met ti tultulang ken dagiti nayanud a tarikayo a naisadsad kadagiti aplaya ti Arctic. Dagiti sebo ti animal ti inusarda tapno saan a masarut ti danum ti aramidenda a barangay a maawagan iti kayak.
Ti nakadkadlaw a nagdumaan ti kayak ken ti gagangay a barangay ket ti kalub ti kayak a makaipaay iti proteksion manipud iti angin ken tudo. Gapu iti kalub, bassit la a danum ti makastrek no mapattog. Dagiti moderno a kayak ket kadawyan a naaramid iti fiberglass ken dadduma pay a sintetiko a materiales.
[Picture Credit Line iti panid 10]
Library of Congress