Mapabasol Kadi ti Relihion?

IDI rugrugi ti maika-18 a siglo, insurat ti padi ken autor a ni Jonathan Swift: “Addaantayo iti umdas a relihion a manggutugot kadatayo a gumura, ngem di umdas a mangtignay kadatayo nga agiinnayat.” Adu ti agkuna nga iti kinapudnona, ti relihion ket mamagsisina imbes a mamagkaykaysa. Ngem adda dagiti di umanamong.

Kas pagarigan, usigem ti konklusion ti grupo dagiti managsirarak iti Department of Peace Studies idiay Bradford University iti United Kingdom. Dinutokan dayta ti British Broadcasting Corporation a mangipaay iti mapagpiaran a sungbat iti saludsod a mangus-usig no ti relihion ket mangitantandudo iti talna wenno gubat.

Iti naipablaak a report, kinuna dagiti nagsirarak: “Kalpasan a rinepasomi ti historia nga inusig ti nadumaduma nga eksperto, makunami nga iti napalabas a 100 a tawen, manmano dagiti gubat a relihion ti talaga a nakaigapuanna.” Inlawlawagda a ti sumagmamano a gubat ket “kadawyan a maipadpadamag iti media ken iti dadduma pay a lugar kas gubgubat a sinugsogan ti relihion, wenno gapu iti riri dagiti relihion. Ngem kinapudnona, dagita a gubat ket gapu iti nasionalismo, panangwayawaya iti dati a teritoria wenno panangdepensa iti bagi.”

Nupay kasta, adu met ti agkuna a gapu iti aramid ken panagulimek dagiti klero, nalawag a konkonsintiren ken aktibo a supsuportaranda ti adu nga armado a rinnupak. Ipakita dayta dagiti sumaganad:

● “Iti dandani amin a lugar, ti relihion ket mainanaig iti kinaranggas. . . . Iti kallabes a tawtawen, bimtak ti narelihiosuan a kinaranggas kadagiti konserbatibo a Kristiano idiay Estados Unidos, kadagiti agraranget a Muslim ken Judio idiay Makintengnga a Daya, kadagiti agaapa a Hindu ken Muslim iti Abagatan nga Asia, ken kadagiti relihion dagiti tribu idiay Africa ken Indonesia. . . . Dagidiay nairaman kadagitoy a kinaranggas ket nagpannuray iti relihion tapno lumatakda iti politika ken tapno maikalintegan dagiti managibales nga ideolohiada.”—Terror in the Mind of God—The Global Rise of Religious Violence.

● “Nakaskasdaaw ta kadagiti nasion a napeklan iti relihion ti masansan a pakapaspasamakan dagiti kakaruan a kinadakes. . . . Ti kinasaknap ti relihion ket saan a nakatulong iti napartak nga iyaadu ti krimen. . . . Nabataden ti ebidensia: No kayatmo ti natalged, disente, naurnos ken ‘sibilisado,’ a panagbiag, dika agnaed kadagiti lugar a relihioso unay dagiti umilina.”—Holy Hatred.

● “Ad-adda nga agdindinamag dagiti Baptist gapu iti pannakiranget ngem iti pannakikappia. . . . Gapu iti isyu maipapan iti panangtagabo [idiay America] ken dadduma pay a pasamak, nasinasina dagiti denominasion ken idi agangay ti nasion idi maika-19 a siglo. Dagiti Baptist iti Amianan ken Abagatan sinuportaranda ti gubat kas nalinteg a krusada ken impapanda nga adda ti Dios iti dasigda. Naikalam-it met dagiti Baptist iti pannakigubat ti nasion maibusor iti England (1812), Mexico (1845), ken Spain (1898). Inkalinteganda a ti ‘kangrunaan a rason’ a sinuportaranda ti dua a naudi a gubat ket ‘tapno adda narelihiosuan a wayawaya dagiti maikuskuspil ken malukatan dagiti baro a lugar para kadagiti misioneroda. Daytoy ket saan a gapu ta kaykayat dagiti Baptist ti gubat ngem iti talna. Imbes ketdi, kaaduanna a no addan aktual a gubat, suportaranda dayta ken makipasetda.”—Review and Expositor—A Baptist Theological Journal.

● “Natakuatan dagiti historiador nga iti kaaduan a tiempo ken iti gistay amin a nadumaduma a tattao ken kultura iti lubong, ti relihion ti manggutgutugot kadakuada a makirupak. Gagangay dayta iti agsumbangir a dasig iti aniaman a gubat. Ti kalkala pay nga ibagbagada nga ‘adda dagiti dios iti dasigtayo’ ket maysa kadagiti kaunaan ken kapigsaan a pangallukoy iti pannakigubat.”—The Age of Wars of Religion, 1000-1650—An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization.

● “Dagiti panguluen ti relihion . . . masapul nga ad-adda nga usigenda ti saan nga epektibo a panangidauloda ken ti dida panangannurot kadagiti kangrunaan a pagalagadan ti relihionda. . . . Agpayso a talna ti tartarigagayan ti amin a relihion ngem mapagduaduaan no maipatpatungpalda dayta.”—Violence in God’s Name—Religion in an Age of Conflict.

Iti intero a pakasaritaan ti tao, dagiti klero ti amin a kangrunaan a relihion ti Kakristianuan (Katoliko, Orthodox, ken Protestante) ket mangibabaon iti adu a padi ken chaplain. Isuda ti mangpapigsa iti pakinakem dagiti soldado ken mangikararag kadagiti natay ken dandanin matay iti agsumbangir a dasig iti aniaman a gubat. Babaen iti dayta a suporta, konkonsintirenda ti panangibukbok iti dara ken bembendisionanda ti amin a puersa militar.

Nalabit adda latta dagiti mangikalintegan a di mapabasol ti relihion kadagiti gubat. Ngem ti saludsod ket: Nagballigi kadi ti aniaman a panagregget ti relihion a mamagkaykaysa iti sangatauan?

[Kahon iti panid 5]

“Ni Rev. Dr. Charles A. Eaton, a pastor ti Madison Avenue Baptist Church, inyanunsiona idi kalman iti sermonna a ti balay dagiti parokia ti kapiliada ket agbalin a pagpalistaan dagiti mayat nga agsoldado.

“Isu ket maysa kadagiti nasurok a 10 a papadi iti siudad a mangipalpalawag maipapan iti gubat no mangmisada kada Domingo ti agsapa. Al-allukoyenda met dagiti lallaki ken babbai nga ipakitada ti kinasungdoda iti nasion ken demokrasia babaen ti insigida a panagserbida iti militar no maawaganda. Naarkosan ti adu a simbaan kadagiti bandera.”—“The New York Times,” Abril 16, 1917.