Ti Book of Martyrs ni Jean Crespin

IDI 1546, 14 a lallaki idiay Meaux, France ti nasentensiaan a nakabasol iti panangkontra kadagiti sursuro ti simbaan, ket nakondenarda a mapuoran a sibibiag. Ania a krimen ti inaramid dagita a lallaki? Nagtataripnongda kadagiti pribado a pagtaengan, nagkararagda, nagkantada kadagiti salmo, sinelebraranda ti Pangrabii ti Apo, ken imbagada a dida pulos maakseptar ti “idolatria dagiti Katoliko.”

Idi aldaw ti pannakapapatayda, ti Romano Katoliko a maestro a ni François Picard kinaritna dagiti nasentensiaan a lallaki maipapan kadagiti patpatienda mainaig iti Pangrabii ti Apo. Kas sungbat, kinuestionda ti sursuro ti Iglesia Katolika a ti tinapay ken arak ket milagro nga agbalin nga aktual a lasag ken dara ni Jesus kabayatan ti selebrasion. Insaludsodda: ‘Kasla kadi karne ti raman ti tinapay? Ken kas met kadi dara ti raman ti arak?’

Nupay di nasungbatan dagiti saludsodda, ti 14 a lallaki ket naigalut kadagiti poste ken napuoran a sibibiag. Dagidiay saan a naputed ti dilada ket nagkanta kadagiti salmo. Inkagumaan dagiti padi a nakatakder iti aglawlawda nga artapan ida babaen ti panagkantada iti napigpigsa. Kabigatanna, iti isu met la a lugar, indeklara ni Picard a ti 14 a lallaki ket agnanayonen a madusa idiay impierno.

Idi maika-16 a siglo, napeggad ti Europa para kadagiti kumonkontra iti simbaan. Adu kadagiti nangkuestion kadagiti doktrina ti simbaan ti nagsagaba iti nakaro kadagiti ima dagiti relihioso a manangidadanes. Ti maysa a reperensia maipapan kadagita ket ti Le Livre des martyrs (Book of Martyrs) nga insurat ni Jean Crespin, ken naipablaak idiay Geneva, Switzerland idi 1554. Pagaammo met dayta kas ti Histoire des martyrs.a

Abogado a Nakikadua iti Repormasion

Naipasngay ni Jean Crespin idi 1520 idiay Arras, iti pagaammo itan a makin-amianan a France. Nagadal met iti abogasia idiay Louvain, Belgium. Nalabit sadiay ti damo a nakaammuanna kadagiti ideya ti Repormasion. Idi 1541, nagtrabaho idiay Paris kas sekretario ti nalatak a hurado. Agarup iti dayta met la a tiempo a naimatanganna idiay Place Maubert, Paris, ti pannakapuor ni Claude Le Painctre, a nasentensiaan kas erehe. Inapresiar unay ni Crespin ti pammati dayta nga agkabannuag a mammanday iti balitok, a napapatay gapu iti, kas kinuna ni Crespin, “panangipakaammona iti kinapudno kadagiti nagannak ken gagayyemna.”

Agarup iti dayta a tiempo, ni Crespin ket abogadon idiay Arras. Ngem di nagbayag, naakusar kas erehe gapu kadagiti kabbaro a patpatienna. Tapno maliklikanna ti pannakaidadanes, napan idiay Strasbourg, France, ken idi agangay, nagnaed idiay Geneva, Switzerland. Sadiay a nakikadua kadagiti sumupsuporta iti Repormasion. Insardengna ti kinaabogadona ket nangrugin nga agimprenta.

Impablaakna dagiti narelihiosuan a surat dagiti Repormador a kas kada John Calvin, Martin Luther, John Knox, ken Theodore Beza. Inyimprentana ti Griego a paset ti Biblia a kadawyan a maaw-awagan iti Baro a Tulag ken ti Biblia—iti man intero wenno iti sumagmamano a pasetna—iti English, French, Italian, Latin, ken Spanish. Ngem limmatak ni Crespin iti librona a Book of Martyrs a nangilanadanna iti pakasaritaan ti adu a napapatay gapu iti kinaerehe idi 1415 agingga iti 1554.

No Apay a Naisurat ti Pakasaritaan Dagiti Martir

Kaaduan kadagiti literatura dagiti Repormador ket mangkonkondenar iti kinaulpit dagiti panguluen ti Iglesia Katolika. Pinaregtada ti tattao babaen ti panangipakitada iti “kinabanuar” dagiti Protestante a martir kas katuloyan ti panagsagaba dagiti agserserbi iti Dios idi un-unana, agraman dagiti Kristiano idi umuna a siglo. Tapno maipaayan dagiti padana a Protestante iti pagwadan, nagaramid ni Crespin iti listaan dagiti nagsagaba iti ipapatay gapu iti pammatida.b

Ti linaon ti libro ni Crespin ket naurnong a rekord ti pannakabista, naulpit a pannakapalutpot, ken salaysay dagiti nakaimatang, kasta met ti testimonia nga insurat dagiti akusado bayat a nakabaludda. Nairaman met dagiti surat a pammaregta kadagiti nakabalud, a dadduma kadagita ket napno iti teksto manipud Biblia. Patien ni Crespin a “rumbeng a di pulos malipatan” ti pammati dagiti nagsurat kadagiti testimonia.

Kaaduan kadagiti doktrina a nailanad iti libro ni Crespin ket maipapan kadagiti pagaammo a pagriririan dagiti Katoliko ken Protestante. Kas pagarigan, nagdidiskutiran dagiti manangidadanes ken naidadanes dagiti isyu kas iti purgatorio, panagusar kadagiti imahen iti panagdaydayaw, panangikararag kadagiti natay, pannakaulit ti sakripisio ni Jesus bayat ti Misa dagiti Katoliko, ken no ti papa ket pannakabagi ti Dios.

Ti Book of Martyrs ket pammaneknek iti kontrobersia ken diskriminasion nga agraraira kadagidi a nariribuk a tiempo. Nupay impamaysa ni Crespin ti atensionna iti panangidadanes dagiti Katoliko kadagiti Protestante, ditay koma liplipatan nga adda met dagiti tiempo a siuulpit nga indadanes dagiti Protestante dagiti Katoliko.

Iti intero a pakasaritaan, ti palso a relihion ket nakabasol iti panangibukbok iti “dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto ken dagidiay amin a napapatay ditoy daga.” Sigurado nga um-umkis iti hustisia ti dara dagidiay bigbigen ti Dios a nagbalin a matalek a martir gapu kenkuana. (Apocalipsis 6:9, 10; 18:24) Posible a ti dadduma kadagiti nagsagaba ken natay gapu iti pammatida idi panawen ni Jean Crespin ket sipapasnek unay nga agbirbirok iti narelihiosuan a kinapudno.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 12]

Panid ti paulo iti “Book of Martyrs” ni Crespin (1564 nga Edision)

[Ladawan iti panid 13]

Pannakapapatay dagiti Protestante iti imatang ni Ari Henry II ti Francia ken dagiti opisialna

[Picture Credit Line iti panid 13]

Dagiti ladawan iti panid 12 ken 13: © Société de l’Histoire du Protestantisme Français, Paris