Manipud Kayo Agingga iti Botelia—Ti Pakasaritaan ti Cork
Adda ukis ti kayo a nagpateg iti panangaramid kadagiti makina, bola ti cricket, baseball, ken champagne. Rinibun a tawen nga us-usaren dayta dagiti mangngalap, naardiod a babbai, ken nausar payen iti law-ang. Magun-odan amin dagita uray saan a mapukan ti kayo! Ammom kadi no ania dayta?
TI CORK ket ukis ti kayo a cork oak. Ngem naisangsangayan dayta. Nalag-an, narigat a mauram, ken kasla goma.
Kanayon nga agpatpataud ti cork oak iti nalagda nga ukisna. No di magargaraw, pumuskol ti ukisna agingga iti 10 a pulgada. Dayta a nangbalkut iti kayo ket nagpateg a proteksion manipud iti pudot, lamiis, ken puor iti kabakiran. No maukisan ti cork oak, in-inut manen nga agtubo ti sabali nga ukis iti las-ud ti 10 a tawen.
Iti intero a lubong, idiay Portugal ti paggapuan ti agarup 55% nga ukis ti cork, agarup 30% idiay Espania, ken iti dadduma a pagilian (a pakairamanan ti Algeria, Francia, Italia, Morocco, ken Tunisia) ti nabatbati a 15%.a
Adut’ Usarna
Nadiskobre dagiti Romano ken Griego a ti cork ket nagsayaat a patapaw kadagiti pagkalap nga iket ken komportable a suelas dagiti sandalia. Nalawag nga inusarda met ti cork a pangkalub kadagiti garapon. Yantangay di maan-ano ti cork uray iti nakapudpudot a temperatura, nagsayaat dayta a gasket ti makina. Napateg met dayta a paset dagiti heat shield iti dadduma nga spaceship.
Immadu ti nagusar kadagiti cork tile a pangdekorasion kadagiti diding ken suelo agsipud ta magustuan ti adu nga addaan iti balay. Napintas ngamin ken mausar pay kas insulasion. Para kadagiti agar-aramid kadagiti aruaten iti isport, napateg ti cork a pangpatangken iti uneg ti bola ti baseball wenno iti pagiggaman ti banniit. Siempre, nalabit ti kalatakan nga usar ti cork ket kas sullat wenno tapon kadagiti botelia ti arak wenno champagne.—Kitaem ti kahon a “Nagsayaat a Pullat.”
Di Makadangran iti Aglawlaw
Ti naimbag ti pannakaaywanna a kabakiran ti cork ket pammaneknek a kabaelan met ti tao nga aywanan ti nakaparsuaan—a pagap-apitanna iti dayta ngem dina daddadaelen. Dagiti lakayen a kayo ti cork ti mangpapintas kadagiti away, manglinong ken mangipaay iti taraon kadagiti baka nga agar-arab iti sirokda, ken mangpalamiis iti bara ti kalgaw.
Ti dadduma a tumatayab nga agpegpeggad a maungaw—a pakairamanan ti agila, buitre, ken kannaway—ket agumok kadagiti dadakkel a cork oak. Uray ti agpegpeggad nga Iberian lynx ket agkamkamang iti kabakiran dagitoy a cork oak. Itay nabiit, kinuna ti World Wildlife Fund a ti masakbayan dagita a kita ti lynx ket agpannuray iti narang-ay nga industria ti cork idiay Espania ken Portugal.
Isu nga inton sumaganad nga ikkatem ti tapon ti sangabotelia nga arak, iwayaam nga apresiaren dayta. Ig-iggamam ti maysa a banag a natural ti itataudna ken marunaw. Saan met a makadangran iti aglawlaw. Adda pay kadi sapulem iti kayo?
[Footnote]
a Agtubo ti cork oak iti dadduma a paset ti lubong, ngem ti kangrunaan a manginegnegosio iti dayta ket ti rehion ti Mediteraneo nga aduan iti kasta.
[Kahon/Ladawan iti panid 20]
“Nagsayaat a Pullat”
Ni Miguel Elena a direktor ti Institute for Cork, Wood and Charcoal, idiay Extremadura, Espania, adu pay ti ilawlawagna maipapan iti usar ti cork kas pullat.
Kasano kasayaat ti cork kas pullat?
Nakakitaakon kadagiti tapon a naikkat kadagiti botelia a nasurok a 100 ti tawendan, ket nagmayat ti pannakapreserba ti arak! Ti cork ket nagsayaat a pullat.
Mano ti tawen ti cork oak sakbay a mabalin nga alaen ti ukisna kas pullat?
Tapno nasayaat ti kalidad ti tapon, masapul a di kumurang a 50 ti tawen ti kayo, nupay mabalinen nga alaen ti ukisna kalpasan ti 25 a tawen manipud pannakaimula ti bukelna. Siempre, manmano laeng ti nakasagana nga agpuonan iti mula a panguartaanto laeng kalpasan ti 50 a tawen. Kinapudnona, awan ti mapanunotko nga industria a makauray iti kasta kabayag sakbay nga agganansia.
Kasano kapaut ti biag ti maysa a cork oak?
Makapagbiag dayta iti agarup 200 a tawen, ken adayo a napapaut ti dadduma a kita. Maapit ti cork kada siam a tawen.
Ania ti maar-aramid tapno agtultuloy ti produksion ti cork?
Ti European Union ken dagiti lokal a gobierno ket mangipapaay iti pinansial a tulong tapno maiparegta ti panagmula kadagiti cork oak. Isu nga iti napalabas a tawtawen, adu nga ektaria a baro a kabakiran ti minulaanmi iti cork ken ad-adda nga ay-aywananmi dagiti datin nga adda.
Ania dagiti baro a nagrang-ayan ti produksion ti cork?
Iti napalabas a 20 a tawen, inggaedmi ti nagsirarak tapno maammuanmi dagiti kasayaatan a klase ti bukel ti cork oak. Nakitinnulongkami met iti dadduma pay a pagilian nga agmulmula iti cork oak tapno mapasayaat ti produkto. Iti ginasut a tawen, wasay ti naus-usar a pangukis iti kayo. Ngem ita, agus-usarkamin iti bassit a ragadi tapno naan-annayas ti panangala kadagiti ukis.
[Ladawan iti panid 19]
Kalpasan a maukisan ti kayo, agtubo manen dayta
[Ladawan iti panid 19]
Dagiti eksperto a trabahador siaannad nga ukisanda ti oak
[Ladawan iti panid 19]
Napagtutuon nga ukis a nakasagana para iti sumaruno a proseso
[Ladawan iti panid 19]
Manomano pay laeng a maaramid dagiti de kalidad a tapon
[Ladawan iti panid 18, 19]
Dagiti nagragadian ket maurnong sa maaramid a tapon ken dadduma pay a produkto