Apay nga Agekonomia Imbes nga Aggasto?

ADU ti di mayat nga agekonomia. Kaykayatda ketdi ti aggatang kadagiti bado, gadyet, ken dadduma pay.

Apektadoka man wenno saan iti panagsuek ti ekonomia ti lubong, magunggonaanka no usigem no kasano ti agekonomia ken dagiti pamay-an ti nainsiriban a panaggasto. Usigem dagiti mapagpiaran a balakad ti maysa a libro a nakatulongen iti minilion tapno masolbarda dagiti problemada iti kuarta.

Tallo a Nagkauna a Pagsasao

Iti maysa kadagiti pangngarig ni Jesus a taga-Nazaret, insurona ti napateg a prinsipio maipapan iti kuarta. Iti dayta a pangngarig, kastoy ti imbalakad ti maysa nga amo iti adipenna: “Indepositom koma iti bangko ti intedko tapno ita ta simmangpetakon, isublim agraman ti interesna.” (Mateo 25:27, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Ti imbaga idi ni Jesus ket nangnangruna a napateg ita. Usigentayo no apay.

Iti nabiit pay a tiempo iti dadduma a pagilian, ti naibanko a kuarta iti 10 a tawen ket aginteres iti nasurok a 100%. Ngem manmano a banko ita ti mangitukon iti kasta kangato nga interes. Dagiti maganansia kadagiti kapital ket saan met a kanayon a kas iti kangato ti ninamnama dagiti negosiante. Kaskasdi a nainsiriban no adda naidulin a kuarta a mausar no adda emerhensia.

Kas ipaganetget ti Biblia: “Ti sirib agpaay a salaknib kas met laeng ti kuarta agpaay a salaknib.” (Eclesiastes 7:12) Ngem kasano a masalaknibannaka ti kuarta no awan met naurnongmo? Iparparegta ti Biblia: “Tunggal maysa kadakayo mangilasin koma iti bukodna a balay iti idulinna a banag a kas iti irarang-ayna.”—1 Corinto 16:2.

No Kasanoka a Makaekonomia

Umuna, sakbay a gumatangka iti nangina, panunotem no talaga a kasapulam dayta.

Maikadua, no adda kasapulam, agbirokka kadagiti nalaka a baro a tagilako wenno de kalidad a segunda mano. Ti agassawa a taga-Norway a da Espen ken Janne ket agkasapulan iti stroller para iti maladagada a ni Daniel. Gimmatangda iti de kalidad a segunda mano ket nakamenosda iti 50%. “Inton madakkelan ni Daniel,” kuna ni Espen, “sigurado a mailakominto iti kalkalainganna a presio.” Ngem kinunana: “Adu a tiempo ti kasapulan iti panagbirok kadagiti nalaka a tagilako.”a

Maikatlo, dika agdarasudos; itantanmo pay laeng. Ngem no talaga a kasapulam, padasem ti agbirok iti kasta kadagiti paggatangan iti menos presio wenno segunda mano. Masansan met a makamenoska no dika agduyos a gumatang kadagiti produkto a nalatak ti etiketada. Kanayonanna, imbes a gumatangka kadagiti uso ken nangina a bado ti ubbing, padasem nga ipausar dagiti nagalusan.

Mabalin met a lampin ti usaren ti ina para iti maladagana. Kuna ti libro ni Denise Chambers a Budgeting—Personal Spending and Money Management a Key to Weathering the Storm: “Iti 2 a tawen, agarup $2,000 wenno nasursurok pay ti magastom no diaper ti ipausarmo. No lampin, . . . agarup $300-500 iti kasta met la a tiempo.” Innayonna: “Adayo a nalaklaka nga usaren dagiti kabbaro a lampin ken saan pay a makadadael iti planetatayo!”

Maikapat, laglagipem a masansan a basbassit ti magasto iti panagluto ngem iti pannangan iti ruar. No ages-eskuela pay ti annakmo, suruam ida nga agisagana iti balonda imbes nga ikkam ida iti paggatangda iti nanginngina a taraon. Imbes a gumatang kadagiti nangina nga inumen, danum laengen. Mas makapasalun-at dayta ken nalaklaka pay.

Iti napalabas, adda idi bukod a kanatengan dagiti pamilia. Apay a dimo padasen ti agmulamula? Adu ti addaan iti mabalin a pagmulaan, uray dagiti agnanaed kadagiti apartment wenno babassit a balay. Mabalin a masdaawkanto iti kaadu ti maapitmo iti sangkabassit la a disso!

Usigem pay: No kasapulam ti maaddaan iti selpon, mabalin ngata nga usarem laeng daytoy no adda emerhensia ken agusarka laengen iti prepaid load? No addaanka iti dryer iti lupot, mabalin ngata a limitaram ti panagusarmo iti dayta? Nalabit isalapaymo laengen ti dadduma a linabaam wenno, amin pay ketdin. Mabalin met a limitaram ti panagusarmo iti aircon, heater, ken dadduma pay nga alikamen a nagastar iti koriente. Sakbay a luktam dagita, isaludsodmo iti bagim, ‘Talaga kadi a kasapulak nga usaren?’ Mabalin met nga agdamagka iti sabsabali no kasano a makainutda iti koriente.

Makatulong met no manglukatka iti account-mo iti banko. Kastoy ti kinuna ni Hilton a boluntario nga agtartrabaho idiay South Africa: “Nainsiriban no saan a maymaysa ti pagidulinam iti kuartam. No dadduma, mabangkrap wenno malugi dagiti banko ken pinansial nga institusion. Napadasanmi daytan.” Nainsiriban ngarud a siguraduem a ti gatad ti depositom ket garantisaran ti gobierno a maisubli no bilang malugi wenno mabangkrap ti banko.

No Kasanoka a Makalung-aw iti Utang

Umuna, ikagumaam ti agbayad iti nasursurok ngem iti kababaan a binulan a rumbeng a bayadam para iti credit card wenno dadduma pay nga utang.

Maikadua, un-unaem a bayadan ti utang nga addaan iti kangatuan nga interes.

Maikatlo, kontrolem ti panaggastom. Nakapatpateg dayta.

Naengganyoka kadin kadagiti makaallukoy nga adbertismen? Napasamak dayta ken Danny a maysa nga ama idiay Sweden. Napigsa idi ti negosiona ngem napilitan a mangilako iti dayta tapno mabayadanna ti utangna iti credit card. Nakasursuro iti dayta isu nga ammonan a kontrolen ti panaggastona. Ibalakadna: “Dika agag-agum. Mapnekkan iti adda kenka ken agbiagka sigun iti kabaelam.”

Nainkalintegan a Panagutang

Manmano ti makabael a mangbayad iti intero a gatad ti balay wenno apartment. Isu nga adu ti umutang iti banko tapno adda pagbayadda. Ti binulan a bayadanda iti banko ket ibilangda nga abang ti balay. Ngem no naiwakasdan ti utangda, kukuadan ti balay!

Praktikal met iti adu ti umutang iti paggatangda iti lugan a nainut iti gasolina. No mabayadanda a dagus ti utangda, ti lugan ket agbalin a napateg a sanikua, ket maysa manen dayta a wagas ti panagekonomia.b Napaneknekan ti dadduma a nainsiriban ti gumatang iti segunda mano a lugan a mayat pay ti kondisionna ken bassit pay ti natarayna. Agekonomia met ti dadduma babaen ti panagbisikleta wenno panagsakayda iti pangpubliko a lugan.

Aniaman ti kasasaadmo, agbalinka a praktikal ken realistiko iti panaggatangmo, ken agpanunotka a naimbag sakbay nga agdesisionka. No gastadorka, mairuamka a kasta ket agproblemakanto. Ikagumaam ngarud ti agannad ken agmasirib iti panaggasto tapno naragsak ti biagmo.

Kanayonanna, tapno naragsakka nga agekonomia, masapul nga ammuem no kasano ti nainsiriban a panangusar iti kuartam. Dayta ti topiko ti sumaganad nga artikulo.

[Footnotes]

[Dagiti Ladawan iti panid 5]

TAPNO MAKAEKONOMIAKA

Agbirokka kadagiti nalaka a tagilako

Gumatangka iti bado a menos presio wenno segunda mano

Suruam ti annakmo nga agisagana iti balonda

[Ladawan iti panid 6]

Agmulaka iti natnateng tapno maksayan ti paggastuam. Makaekonomiaka met no ibilagmo dagiti linabaam