Ti King James Version—No Kasano a Limmatak

ADU a selebrasion ti naangay idiay England ita a tawen kas pananglaglagip iti maika-400 nga anibersario ti King James a bersion ti Biblia a pagaammo kas ti Authorized Version. Karaman kadagita dagiti espesial a dokumentario iti TV ken radio, kasta met dagiti komperensia, lekteur, ken seminar maipapan iti dayta.

Indauluan ni Prince Charles ti anibersario ti nasional a gameng a naipasurot iti nagan ni King James I ti England. Ti King James Version ket naipablaak idi Mayo 1611. Ngem kasano a nagbalin dayta a nakapatpateg a gameng kadagiti Ingles ti pagsasaona?

Immadu Dagiti Agipatpatarus

Idi katengngaan ti maika-16 a siglo, napartak a simmaknap idiay Europa ti panaginteres iti pannakaammo maipapan iti isursuro ti Biblia. Agarup 200 a tawen sakbay dayta, idi 1382, nagutugot ni John Wycliffe ti interes dagiti Ingles babaen ti Biblia nga impatarusna manipud iti Latin. Iti simmaganad a 200 a tawen, dagiti pasurotna a maawagan Lollards ket nagiwaras iti intero a pagilian kadagiti insuratda a kopia ti Biblia.

Nagpateg met iti historia ti New Testament nga inaramid ni William Tyndale. Idi 1525, ti orihinal a Griego ket naipatarus iti Ingles. Di nagbayag kalpasanna, nairingpas ni Miles Coverdale ti kompleto nga Ingles a Biblia idi 1535. Makatawen sakbay dayta, simmina ni Henry VIII iti Iglesia Katolika ken adda pay nagpateg nga inaramidna. Tapno nabilbileg ti turayna kas panguluen ti Church of England, inautorisaranna ti pannakaipatarus ti Biblia iti Ingles. Pagaammo dayta kas ti Great Bible. Nayimprenta idi 1539 kas dakkel a tomo ken napuskol dagiti Gothic a letrana.

Idiay Geneva, Switzerland a nagnaed dagiti Puritano ken dadduma pay a destiero a Protestante manipud iti intero a Europa. Napataud idi 1560 ti Geneva Bible, ti kaunaan nga Ingles a Biblia a nalaka a basaen dagiti letrana. Dagiti kapitulona ket nabingaybingay kadagiti bersikulo. Manipud iti kangrunaan a kontinente ti Europa, naipan dayta idiay England ket dagus a limmatak. Idi 1576, nayimprenta metten idiay England ti Geneva Bible. Nakatulong dagiti mapa ken impormasion iti pingir dagiti panidna tapno nalaka a maawatan dagiti teksto. Ngem gapu kadagita a notasion, naluksaw ti dadduma nga agbasbasa ta maikontra dagita iti autoridad ti papa.

Panangsango iti Karit

Gapu ta saan a nagustuan ti kaaduan ti Great Bible ken naglaon ti Geneva Bible kadagiti kontrobersial a footnote, naikeddeng a marebisar ti Biblia. Ti Great Bible ti napili a pagibasaran. Ti panangrebisar ket naitalek kadagiti obispo ti Church of England. Idi 1568, naipablaak ti Bishops’ Bible. Dakkel a tomo dayta nga aduan iti ladawan. Ngem dagiti Calvinista, a masimron kadagiti narelihiosuan a titulo, dida nagustuan ti pannakausar ti sao a “bishops [obispo].” Gapu iti dayta, ti Bishops’ Bible ket saan a nagustuan ti kaaduan idiay England.

Kalpasan a naitrono ni King James I idiay England idi 1603,a inaprobaranna ti pannakaaramid ti baro a patarus ti Biblia. Imbilinna a masapul a maikkat ti aniaman a makasair a notasion wenno komento tapno makaay-ayo iti publiko.

Sinuportaran ni King James ti proyekto. Idi agangay, dagiti paset ti teksto ket insagana ti 47 nga eskolar iti innem a nagsisina a grupo iti nadumaduma a paset ti pagilian. Dagita nga eskolar ti Biblia ti nangrebisar iti Bishops’ Bible. Imbasarda ti rebisionda kadagiti patarus da Tyndale ken Coverdale ngem nagkonsultada met iti Geneva Bible ken iti Rheims New Testament dagiti Romano Katoliko a nairuar idi 1582.

Ni James a mismo ket mararaem nga eskolar ti Biblia. Kas panangbigbig iti panangsuportana iti pannakaipatarus ti Biblia, naisurat iti pakauna a panid ti sasao a para “iti kangatuan ken mannakabalin a prinsipe a ni James.” Kas panguluen ti Church of England, ti panagreggetna a maipatarus ti Biblia ket imbilang dagiti umili kas pamay-an tapno mapagkaykaysana ti pagilian.

Obra Maestra iti Literario

Naragsakan dagiti klero nga immawat manipud iti mismo nga arida iti Biblia a “nairanta a maibasa kadagiti Simbaan.” Ngem ti saludsod latta ket, Akseptaren ngata ti nasion daytoy baro a patarus ti Biblia?

Iti orihinal a kanayonan a pakauna a sasao ti Biblia, madlaw nga agduadua dagiti nagipatarus no akseptaren ti nasion dayta a baro a patarus. Ngem adu ti nayat iti King James Version, nupay agarup 30 pay a tawen ti limmabas sakbay a naringbawanna ti Geneva Bible iti puso dagiti umili.

Sigun iti libro a The Bible and the Anglo-Saxon People, ti King James Version ket nagbalin nga Authorized Version ken nagustuan ti kaaduan gapu iti “nangato a kalidadna.” Kastoy ti konklusion ti The Cambridge History of the Bible: “Naibilang dagiti tekstona a sagrado a kasla nagtaud iti Dios a mismo. Para iti adu nga Ingles a Kristiano, kurangna laengen nga ibilangda a panagtabbaaw ti panangbaliw wenno panangkritikar iti sasao ti King James Version.”

Iti Amin a Suli ti Daga

Ti Geneva Bible ket intugot dagiti nagkauna nga umili ti England nga immakar idiay North America. Ngem idi agangay, immadun idiay America ti nangayat iti King James Version. Bayat a lumawlawa ti sakup ti British Empire iti intero a lubong, insaknap met dagiti misionero a Protestante ti pannakausar dayta. Adu kadagiti nagipatarus iti Biblia kadagiti lokal a pagsasaoda ket di pamiliar iti Biblia a Hebreo ken Griego. Gapuna, imbasarda iti Ingles a King James Version dagiti lokal a patarusda.

Ita, sigun iti British Library, “Ti King James wenno Authorised Version ti kasaknapan ti pannakaipablaakna a teksto iti Ingles.” Sigun iti dadduma a pattapatta, nasuroken a maysa a bilion ti nayimprenta a kopia ti King James Version iti intero a lubong!

Panawen ti Panagbalbaliw

Iti ginasut a tawen, adu ti mamati a ti King James Version ti kakaisuna a “pudno” a Biblia. Idi 1870, nangrugi ti naan-anay a pannakarebisar dayta idiay England. Idi agangay, ti nagbalin nga English Revised Version ket narebisar bassit idiay America sa naipablaak kas ti American Standard Version.b Iti nabibiit pay a rebisionna idi 1982, kuna ti pakauna ti Revised Authorised Version a naikagumaan a “mapagtalinaed ti maapresiar unay nga agkakapintas ken naindaniwan a sasao iti Authorised Version” a nairuar idi 1611.

Nupay ti Biblia ti kaaduan a mailaklako a libro iti lubong—ken ti King James Version ti kalatakan—kinuna ni Propesor Richard G. Moulton: “Inaramidtayon ti dandani amin a pamuspusan kadagitoy a Hebreo ken Griego a sursurat. . . . Impatarus ken rinebisartayon dagiti naipatarus . . . Ti laengen nabatbati nga aramidentayo iti Biblia ket: basaentayo dayta.”

Awan duadua a ti King James Version ket obra maestra iti literario a maap-apresiar ken maipatpateg gapu iti awan kaasping a kinapintas ken sasaona. Ti ngay met kinapateg ti mensahena? Ti naipaltiing a linaon ti Biblia ipakaammona ti manayon a solusion dagiti problema iti napeggad a panawentayo. Aniaman a bersion wenno patarus ti kayatmo nga usaren, maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kenka iti panagadalmo iti Biblia.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 23]

TI AMERICAN STANDARD VERSION

Naipablaak idi 1901 ti American Standard Version. Naibasar dayta iti teksto ti King James Version. Kuna ti pakaunana: “Ammomi no apay a magusgustuan ti tattao ti Authorized [King James] Version, gapu dayta iti kinapintas ken kinapuersa ti estilo ti pannakaisuratna.” Kaskasdi, adda latta napateg a nabaliwan iti American Standard Version.

Ilawlawag ti pakaunana: “Kalpasan ti naannad a panangusig dagiti nangrebisar iti American Standard, nagnunumuanda a ti di umiso a patpatien dagiti Judio a sagrado unay a baliksen ti Nagan ti Dios ket rumbeng a saanen nga agaplikar iti Ingles wenno aniaman pay a bersion ti Daan a Tulag, no kasano a saanen a nasurot dayta iti adu a bersion nga inaramid dagiti misionero iti kaaldawantayo.”

Mabasa met ketdi ti Jehova a nagan ti Dios iti King James Version ngem iti uppat la a teksto: Exodo 6:3; Salmo 83:18; Isaias 12:2; 26:4. Nupay kasta, ti nagan ti Dios ket insubli ti American Standard Version (1901) iti agarup 7,000 a maitutop a lugar dayta iti Biblia.

[Ladawan]

1901

[Kahon/Ladawan iti panid 24]

PANANGSOLBAR ITI NAISANGSANGAYAN A PANAGKASAPULAN

Idi 1907, naipablaak ti Bible Students Edition ti King James Version idiay Estados Unidos ti America para iti Watch Tower Bible and Tract Society. Karaman iti dayta ti nagsayaat nga apendise a naawagan iti “Berean Bible Teachers’ Manual.” Idi agangay, inyimprenta dagiti Saksi ni Jehova ti King James Version kadagiti bukodda a pagimprentaan. Idi 1992, nakaaramiden dagiti Saksi iti 1,858,368 a kopia.

[Ladawan]

1907

[Kahon/Ladawan iti panid 24]

NAGPATEG A MODERNO A PATARUS

Iti kallabes a 50 a tawen, naaramid ti adu a patarus ti Biblia (ti dadduma kadagita ket nayimprenta iti adu a lenguahe). Adu ti mangipatpateg iti New World Translation of the Holy Scriptures. Iti 100 a lenguahe, nasurok a 170 milion a kopia ti naiwarasen iti intero wenno iti dadduma man a pasetna. Dagiti mapa, alpabetiko nga indise, ken apendisena ket tumultulong kadagiti agbasbasa tapno nalawlawag a maawatanda ti mensahe ti Biblia para iti kaaldawantayo.

[Ladawan]

1961

[Ladawan iti panid 22]

1611

[Picture Credit Line iti panid 22]

Art Resource, NY