OK Laeng Kadi ti Agkusit Tapno Makaalaka iti Nangato a Grado?
MAYSAKA kadi nga estudiante? No wen, mabalin nga adda dagiti am-ammom nga estudiante nga agkuskusit iti klase tapno makaalada iti nangato a grado. Kinapudnona, nagadu ti mangar-aramid iti kasta. Idi 2008, sinurbey ti Josephson Institute ti dandani 30,000 nga estudiante iti haiskul idiay United States. Inamin ti 64% a nagkusitda iti maysa nga eksamenasion iti dayta a tawen. Ngem ipagarup ti dadduma a nangatngato pay ketdi ti aktual a bilang—nasurok a 75%.
Uray idiay Europa, nakaro a problema ti panagkusit, nangruna ti plagiarism wenno panagkopia. “Dagiti website nga aglaklako kadagiti naaramiden nga student essay, master’s thesis ken doctoral dissertation ket baro ken kumarkaro a makapadanag a problema,” sigun iti maysa nga artikulo ti Digithum a mabasa iti Internet.
Apay a ti panagkusit ket nagbalinen a dakkel a problema? Talaga kadi a ti panagkusit ket pagsayaatan dagiti mangar-aramid iti dayta? Ti kadi panagbalin a napudno ti kasayaatan latta a prinsipio uray no kaipapanan dayta a nababbaba dagiti maala a grado?
Apay a Nakasaksaknap?
Bumabbaban dagiti prinsipio. “Kuna ti adu nga edukador a ti iyaadu dagiti agkuskusit ket gapu ta ti la bagbagida ti pampanunoten dagiti tattao isu a bumabbaban dagiti prinsipioda,” kuna ti American School Board Journal. No maipapan kadagidiay espesial a klase iti haiskul a mangikalikagum iti napaspasnek a panagadal, inamin ti maysa nga estudiante: “Aminkami . . . ket nagkusit; kasapulanmi ngamin dagiti grado a mangkualipikar kadakami kadagiti de kalidad nga eskuelaan. Nasingpetkami nga estudiante; saankami a kas kadagiti awan modona . . . Kasapulan la ngamin a makastrekkami kadagiti de kalidad nga unibersidad.” Uray ti dadduma a nagannak ket “naakaranen” iti dayta a panagpampanunot. Gapu ta kayatda nga “agballigi” ti annakda, konkonsintirenda ti panagkusit wenno dida lattan ikankano dayta isu nga ad-adda a bumaba dagiti prinsipio ti annakda.
Pannakapilit nga agballigi. Sigun ken Donald McCabe a nangbuangay iti International Center for Academic Integrity, patien dagiti agkuskusit nga estudiante a maatiwda no agbalinda a napudno no idilig kadagidiay agkusit a saan a maduktalan.
Tulong ti teknolohia. Gapu iti moderno a teknolohia, nalaklakan nga agkusit dagiti estudiante ken mas high-tech ti pamay-andan. Mabalindan ti ag-download iti Internet kadagiti term paper ken sungbat ti homework-da sada iranud dayta. Masansan a manmano ti matiliwan isu a tumurtured ti dadduma nga agkusit.
Dakes nga impluensia. Ti panagkusit ket nagbalinen a gagangay kadagiti adulto—kadagiti dadakkel a korporasion, politika, isports, ken uray iti pagtaengan yantangay kusiten dagiti nagannak ti income tax wenno insurance-da. “No agkuskusit dagiti addaan iti autoridad wenno dagidiay maibilang a mapagwadan,” kuna ni David Callahan nga autor ti The Cheating Culture, “panunoten dagiti agtutubo nga OK ti agkusit.” Ngem talaga kadi nga OK? Talaga kadi a nainkalintegan ti agkusit tapno makaalaka iti nangatngato a grado?
Apay a Rumbeng a Dika Agkusit?
Isaludsodmo iti bagim, ‘Ania aya ti panggep ti nasayaat nga edukasion?’ Saan kadi a tapno tulongan dagiti estudiante a mangibaklay iti adu a responsabilidad, kas iti pananganalisar ken panangsolbar kadagiti problema iti agbalinto a trabahoda? Dagita a nagpapateg nga abilidad ket mabalin a di masursuro dagiti estudiante a naruam nga agkuskusit. Gapuna, dagidiay naruam nga agkusit kalkalubanda dagiti pagkapuyanda ken pabpabassitenda dagiti tsansada nga agballigi iti adu nga aspeto ti biag.
Kinuna pay ni Callahan a “dagidiay inkaubinganda ti agaramid iti pangdarasan—kas iti kanayon a panagkusit idiay eskuelaan—mabalin a tugottugotdanto dayta iti pagtrabahuan.” Dagita a tattao ket kas iti peke a bado wenno relo a nalatak ti tatakna: Kasla orihinal ngem peke met gayam.
Siempre, dagiti agkuskusit ket posible met a matiliwan ken sagabaendanto dagiti epekto dayta. Karaman kadagita ti pannakaibabain. Ngem mabalin met a mapaksiatda iti eskuelaan wenno agsagabada iti nakarkaro pay a pannusa. Nalawag nga ipakdaar ti Biblia: “Aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.” (Galacia 6:7) Ngem saan koma a ti panagbuteng a matiliwan ti kangrunaan a rason tapno agbalintayo a napudno. Adda pay dagiti nasaysayaat a rason.
Panagbalin a Napudno—Ti Pudno a Tulbek ti Balligi
Ikagkagumaan dagiti masirib nga agtutubo a patanoren dagiti galad a makatulongto kadakuada, saan laeng a tapno agballigida iti eskuelaan no di ket iti unos ti panagbiagda. Dayta ti gapuna a nagagetda nga ageskuela ken ar-aramidenda ti amin a kabaelanda a mangyaplikar kadagiti prinsipio a mangpatanor iti panagraem iti bagi, nga isunto ti maapresiar dagiti agbalin nga amoda, ken mangyeg iti manayon a kinaragsak.
Dagita a prinsipio ket masarakan iti Biblia ken saan a maabakan dagiti agtutubo a mangyap-aplikar kadagita. Imbes ketdi, kuna ti 2 Timoteo 3:16, 17 nga agbalinda a “naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.” Kinuna ti estudiante nga agnagan iti Jorge: “Agkuskusit dagiti kaklasek ta kayatda ti makaala iti nangangato a grado a dida pinagrigatan. Ngem kayatko a paragsaken ti Dios. Kuna ti Biblia iti Proverbio 14:2 a daydiay nalinteg ket ‘agbuteng ken Jehova, ngem daydiay nakillo iti daldalanna Isu umsienna.’ Ammok nga awan ti mailemmengko iti Dios. Isu a saanak nga agkuskusit, ken diak tultulongan ti dadduma a mangaramid iti kasta.”
Dagiti estudiante a mangikagkagumaan a mangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia ket mabalin a saan a dagidiay kalaingan iti klase. Ngem isuda ti kasisiriban, ta ibangbangonda ti natibker a pundasion agpaay iti manayon a balligi iti biag. (Salmo 1:1-3; Mateo 7:24, 25) Masiguradoda pay ti anamong ken tulong ti Namarsua kadatayo.
[Kahon/Ladawan iti panid 28]
DAGITI PRINSIPIO A MASAPUL A PANUNOTEN
● “Ti bibig ti kinapudno isunto ti maipasdek a sititibker iti agnanayon, ngem ti dila ti kinaulbod agingganto laeng iti apagkanito.”—Proverbio 12:19.
● “Ti tao nga addaan matalek nga ar-aramid makagun-odto iti adu a bendision.”—Proverbio 28:20.
● “Ti met laeng pudno a Dios iyegnanto ti tunggal kita ti aramid iti pannakaukom mainaig iti tunggal nailemmeng a banag, no dayta ket naimbag wenno dakes.”—Eclesiastes 12:14.
● “Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.”—Hebreo 13:18.
[Ladawan iti panid 26, 27]
Gapu iti moderno a teknolohia, nalaklakan nga agkusit dagiti estudiante ken high-tech ti pamay-andan
[Ladawan iti panid 28]
Dagiti agkuskusit nga estudiante ket kas iti peke a relo a nalatak ti tatakna: Napintas la a kitaen