William Whiston

NALATAK met ni Whiston, nangruna kadagiti agad-adal iti Biblia, gapu ta impatarusna iti Ingles dagiti insurat ti Judio a historiador idi umuna a siglo a ni Flavius Josephus. Nagadu ti impakaammo ti The Works of Josephus maipapan iti pakasaritaan dagiti Judio ken kabibiag dagiti nagkauna a Kristiano.

DAGITI PATPATIEN NI WHISTON

Intelihente unay ni Whiston ken adu a topiko ti inadalna, nangruna iti siensia ken relihion. Patienna nga umiso ti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua, ket ti disenio, kinaelegante, ken kinaurnos a nalawag a makita iti nakaparsuaan ket ebidensia nga adda Dios a Nangaramid kadagita.

Pinati met ni Whiston a dagiti relihion iti Kakristianuan ket nasinasina iti adu a denominasion ta simmiasi dagiti klero iti pannursuro ti Biblia. Kaykayatda ngamin dagiti pannursuro nga awan iti Biblia ken ti adu a tradision dagiti konsilio ti simbaan ken dagiti maaw-awagan nga Amma ti Simbaan.

Yantangay inakseptar ni Whiston ti Biblia kas libro a mangipakaammo iti kinapudno maipapan iti Dios, dina pinati ti doktrina nga agnanayon a pannakaparigat iti umap-apuy nga impierno. Imbilangna dayta a di nainkalintegan, kinaulpit, ken insulto iti Dios. Ngem ti kangrunaan a nangguraan kenkuana dagiti lider iti relihion ket ti dina panangakseptar iti doktrina a Trinidad, a mangisursuro a ti Dios ket buklen ti tallo nga agpapada ti saad ken kinaagnanayonna a persona​—⁠ti Ama, Anak, ken Espiritu Santo. Ngem sigun iti dayta a doktrina, saan a tallo a dios dagita no di ket maymaysa a dios.

“NASESANTE TI NALATAK A PROPESOR”

Kalpasan ti naannad a panagsirarak ni Whiston, naawatanna a ti Trinidad ket saan nga insuro dagiti nagkauna a Kristiano. Ngem naakseptar dayta idi nakastrek iti Kristianidad ti pannursuro dagiti pagano.a Pinakdaaran dagiti gagayyemna a napeggad ti panangipablaakna kadagiti nasirarakna. Ngem saan a naitured ni Whiston nga ikidem lattan dagiti matana iti imbilangna a panangtiritir iti pudno a kinasiasino ni Jesus kas ti Anak ti Dios ken kas maysa a naparsua a persona.

Sesantien wenno ikkaten idi ti University of Cambridge ti asinoman a propesorda a mangisursuro kadagiti maikontra iti doktrina dagiti Anglican isu a mabalin a maikkat ni Whiston iti saad wenno trabahona. Ngem saan a nagulimek lattan ni Whiston. Isu ket naiduma ken Newton, a nangibilang met a palso a doktrina ti Trinidad ngem dina impakaammo dayta iti publiko. Insurat ni Whiston nga awan ti aniaman a makalapped kenkuana a mangipakaammo iti publiko iti naammuanna.

Idi 1710, nasesante ni Whiston iti Cambridge. Gapu ta dina kayat nga ikompromiso dagiti patpatienna, “nasesante ti nalatak a propesor.” Ngem saan a nagbuteng. Kinapudnona, nupay naakusar a kumonkontra kadagiti pannursuro ti simbaan, nagsurat iti agsasaruno a salaysay a naawagan iti Primitive Christianity Revived. Ti “primitive” kaipapananna ti orihinal a Kristianidad nga inannurot dagiti nagkauna a pasurot ni Jesus. Idi agangay, binuangay ni Whiston ti Society for Promoting Primitive Christianity, a nagtataripnong iti balayna idiay London.

Nupay naikkat kas propesor ken apagbiit a naawanan iti trabaho, intultuloyna ti nagsurat ken nagdiskurso kadagiti establisimiento a pagkapean idiay London. Idi 1737, impablaakna dagiti impatarusna a sursurat ni Josephus tapno matulonganna dagiti tattao a mangammo iti kasasaad idi nangrugi ti Kristianidad. Sipud idi, mayim-imprentan dayta.

Gapu iti kinaturedna ken takderna a di anamongan ti kaaduan, ni Whiston ket ibilbilang ti adu ita kas “karkarna a tao,” kuna ti autor a ni James E. Force. Ngem adda dagiti bilib kenkuana kas eksperto iti Biblia, kas napasnek nga agbirbirok iti narelihiosuan a kinapudno, ken determinado a mangitakder kadagiti patpatienna.