No Kasanom a Kontrolen ti Pungtotmo

TI PROBLEMA

“Binugkawak ni manangko sa inlibagko ti ridaw. Uray la simmalput iti diding ti pagsab-itan iti makinlikud a paset ti ridaw. Ti naabutan a diding ti kanayon idi a mangipalagip iti inuubing a kababalinko.”—Diane.a

“Imbugkawko, ‘Awan serserbim nga ama!’ sa inlibagko ti ridaw. Ngem sakbay a nagserra, nakitak iti rupa ni tatang a nasaktan ti riknana, isu a bigla a kayatko nga ibabawi ti imbagak.”—Lauren.

Napadasam met kadin ti narikna da Lauren ken Diane? No wen, makatulong kenka daytoy nga artikulo.

TI MASAPUL A MAAMMUAM

No dagus nga ipeksam ti pungtotmo, madadael ti reputasionmo. “Impagarupko idi a rumbeng nga akseptaren lattan ti dadduma ti kinamanagpungpungtotko,” kuna ni Briana a 21 anyos itan. “Ngem nadlawko a naalas gayam ti itsura daydiay dina makontrol ti pungtotna isu a naamirisko a kasta ti panagkita kaniak dagiti tattao!”

Kuna ti Biblia: “Daydiay nadaras nga agunget makaaramidto iti kinamaag.”—Proverbio 14:17.

Adaywandaka no managpungpungtotka. “No managpudpudotka,” kuna ti 18 anyos a ni Daniel, “mapukawmo ti dignidad ken panagraem kenka dagiti tattao.” Umanamong ti 18 anyos met laeng a ni Elaine. “Didaka kayat no naungetka,” kunana. “Kabutengdaka pay ketdi.”

Kuna ti Biblia: “Dika makikadua iti asinoman a managunget; ket dika sumrek a kadua ti tao nga addaan kadagiti irarasuk ti pungtot.”—Proverbio 22:24.

Kabaelam ti agbalbaliw. “Dimo kanayon a makontrol ti panagriknam iti maysa a situasion,” kuna ti 15 anyos a ni Sara, “ngem kabaelam a kontrolen ti reaksionmo. Saan a kasapulan a dagus a bumtak ti pungtotmo.”

Kuna ti Biblia: “Daydiay nabannayat nga agunget nasaysayaat ngem iti nabileg a lalaki, ken daydiay mangmedmed iti espirituna ngem iti daydiay mangkautibo iti maysa a siudad.”—Proverbio 16:32.

TI MABALINMO NGA ARAMIDEN

Mangaramidka iti kalat. Imbes nga ibagam ti, “Kastoyak a talagan,” ikagumaam ti agbalbaliw iti las-ud ti espesipiko a tiempo—nalabit innem a bulan. Bayat dayta a tiempo, ilistam ti nagrang-ayam. Kada saanmo a makontrol ti pungtotmo, isuratmo (1) no ania ti napasamak, (2) no ania ti reaksionmo, ken (3) no ania koma ti nasaysayaat a reaksionmo—ken no apay. Kalpasanna, aramidem a kalat ti nasaysayaat a reaksion inton adda manen mamagpungtot kenka. Singasing: Ilistam met dagiti tiempo a nakontrolmo ti pungtotmo! Isuratmo no kasano kasayaat ti riknam idi nakapagteppelka.—Prinsipio ti Biblia: Colosas 3:8.

Agteppelka sakbay nga ipeksam ti riknam. No adda mamagpungtot kenka, dimo isao ti umuna a mapanunotmo. Agteppelka pay laeng. Umangeska iti nauneg no kasapulan. “No umangesak iti nauneg,” kuna ti 15 anyos a ni Erik, “makapagpanunotak pay sakbay a makaaramidak wenno makaisaoak iti pagbabawyakto met laeng.”—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 21:23.

Palawaem ti panagpampanunotmo. No dadduma, nalabit makaungetka gapu ta maysa la a paset ti problema ti makitkitam—daydiay mangap-apektar kenka. Ikagumaam nga ikabilangan ti panagrikna ti dadduma. “Uray no talaga nga awan modo dagiti tattao,” kuna ti agtutubo a ni Jessica, “gagangay nga adda makagapu no apay a kasdiayda ket dayta ti makatulong kaniak tapno medio maawatak ida.”—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 19:11.

Pumanawka no kasapulan. Kuna ti Biblia: “Sakbay a tumbuak [wenno mangrugi] ti riri, pumanawkan.” (Proverbio 17:14) Kas ipakita dayta a teksto, ti kasayaatan no dadduma ket pumanawka laengen no nabara ti situasion. Kalpasanna, imbes a sangkapanunotmo ti napasamak ken ipalubosmo a lallalo nga agburek ti daram, mangaramidka iti sabali a banag. “Nariknak a no agehersisioak, mapukaw ti stress-ko ken makontrolko ti pungtotko,” kuna ti agtutubo a ni Danielle.

Sursuruem ti mangpalabas. Kuna ti Biblia: “Aglagawkayo, ngem dikay agbasol. Agsaokayo iti pusoyo, . . . ket agulimekkayo.” (Salmo 4:4) Laglagipem a saan a dakes ti makarikna iti panaglagaw wenno pannakasuron. Ti saludsod ket, Ania ti sumaruno a mapasamak? “No ipalubosmo a pagpungtotendaka dagiti tattao,” kuna ti agtutubo a ni Richard, “ipalpalubosmo a kontrolendaka. Ikagumaam ti agbalin a manakem ket palabsem laengen dayta.” No kasta ti aramidem, makontrolmo ti pungtotmo imbes a bay-am a sika ti kontrolen ti pungtotmo.