Kapitulo 20
Biag ken Dara—Matmatmatanyo Aya Ida a Sagrado?
1. (a) Kasanot’ panangmatmat ti Dios iti biag? (b) Kasanotayo a maidemostra nga apresiarentayo ti sagut ti Dios a biag?
DI REBBENG a makakellaat pay kadatayo a ti panangmatmat ti Dios iti biag ket naiduma la unay iti panangmatmat ti lubong. Iti Dios, ti biag ti tao ket sagrado. Kasta met aya ti panangmatmatyo? Datayo ti interamente nga agpampannuray iti Dios, “isu ti mangted kadagiti isuamin ti biag ken anges ken dagiti amin a banag.” (Ara. 17:25-28; Sal. 36:9) No makiramantayo iti panangmatmat ti Dios, saluadantayo met ti biagtayo. Ngem ditay salungasingen ti nadiosan a linteg iti panagreggettayo nga ispalen ti agdama a biagtayo. Tagipatgentay unay ti kari ti Dios a biag nga agnanayon kadagidiay pudpudno nga addaan pammati iti Anakna.—Mat. 16:25, 26; Juan 6:40; Jud. 21.
2. Makin-kababalin maipapan iti biag ti isarsarming ti lubong, ket iti ania a kita ti panagrasrason ti pangiturongan daytoy no maminsan?
2 Kas maisupadi, kuna ni Jesus a ni Satanas a Diablo, ti agturay iti daytoy a lubong, “isu a nakapapatay nanipud idi damo.” (Juan 8:44; 12:31) Manipud idi panangrugi ti iyaalsana isut’ nangyegen ti ipapatay iti sangatauan. Ti naranggas a historia ti lubong ti mangisarsarming iti espirituna. Ngem ni Satanas ti makaiparang met ti kasla naiduma a langa. Gapu itoy dagiti tattao a naimpluensiaan iti panagpampanunotna ti mangirason a, nupay mabalin met ti agbalin a relihiuso, no biag ti nakapusta magunggonaanka no ipangagmo ti balakad dagiti “eksperto” imbes nga agadaw iti Biblia. (Idiligyo iti 2 Corinto 11:14, 15.) No naipasango iti agarup a biag-wenno-ipapatay a situasion, sadino ti pagannayasan ti pusoyo? Siempre, ti tarigagaytayo ket isu koma ti panangparagsak ken ni Jehova.
3. (a) Apay nangnangruna nga interesadotayo iti kunkunaen ti Biblia maipapan iti dara? (b) Basaenyo ti Genesis 9:3-6 ken Aramid 15:28, 29, kalpasanna sungbatanyo dagiti salsaludsod a nailista iti ngato babaen kadagitoy a teksto.
3 Ipanayag ti Sao ti Dios ti nasinged a relasion ti biag ken dara, a kunkunana: “Ti kararua [wenno biag] ti lasag adda iti dara.” Kas ti biag ket sagrado, kasta met, inaramid ti Dios ti dara a sagrado. Dayta ti kukuana, nga usaren laeng iti pamay-an nga anamonganna. (Lev. 17:3, 4, 11; Deut. 12:23) Gapuna naimbag no usigentay a naimbag no aniat’ kalkalikagumanna kadatayo maipapan iti dara.
Basaenyo ti Genesis 9:3-6
Ania nga ugali iti lugaryo ti mangsapul ti panagbalinyo nga alisto tapno saankayo a makapagsida ti dara ti animal?
Gaput’ nakunana iti Ge 9 bersikulo 4 maipapan iti dara ti animal, kasanot’ panagriknayo maipapan ti panaginum ti dara ti tao (kas maar-aramid idi panawen dagiti gladiador a Romano)?
Kas ipakitana iti Ge 9 bersikulo 5 ken 6, iti siasino kangrunaanna ti pagsungsungbatan ti maysa iti panangiparukpok iti dara ti tao?
Basaenyo ti Aramid 15:28, 29
Ibagbaga kadi daytoy a ti pagalagadan ti agaplikar laeng iti limitado a panawen? Agaplikarda met aya kadatayo?
Naipuera kadi ti natauan a dara babaen iti pagsasao a nausar ditoy?
Ipamatmat kadi ti teksto nga addada maaramid a panangilaksid no adda ti emerhensia?
4. Kas naisalaysayen ditoy, ania a panagtignay ti ipakpakita ti Kasuratan a masapul nga alaen ti maysa a tao tapno di mairaman iti basol maibusor iti dara?
4 No maipapan ti dara ti tao, di mabalin ti intay basta panangipato a ti saan a panangpapatay laeng ti mamagbalin kadatayo nga awan basolna. Ipakita ti Kasuratan a no pasettayo ti maysa nga organisasion a sibabasol iti dara iti imatang ti Dios, masapul a pugsatentayo ti pannakisinggaluttayo iti dayta no ditay kayat ti mairaman kadagiti basbasolna. (Apoc. 18:4, 24; Mik. 4:3) Ti kasta a panagtignay ti maikari ti naganat nga atension.
5. Kasano a ti kinaanep iti tay-ak ti ministerio nainaig iti panagbalin a siwayawaya manipud panagbasol iti dara?
5 Iti kaso dagiti ad-adipen ti Dios a binilinna a mangpakdaar maipapan iti um-umay a pannakadadael iti dayta dakkel a rigat, ti panagbalinda a siwayawaya manipud panagbasol ti dara sapulenna ti panagbalinda koma a matalek iti panangiwaragawag iti dayta a mensahe. (Idiligyo iti Ezequiel 3:17-21.) Minatmatan ni apostol Pablo ti bagina kas nakautang kadagiti amin a kita dagiti tattao gapu iti ministerio a naituding kenkuana. Mariknana nga isut’ siwayawaya manipud responsabilidad iti darada babaen laeng ti panangtedna ti naan-anay a pammaneknek kadakuada maipapan ti probision ti Dios maipaay iti pannakaisalakan. (Roma 1:14, 15; Ara. 18:5, 6; 20:26, 27) Ti kadi kinaanepyo iti tay-ak ti ministerio isarsarmingna ti umas-asping a pannakaawat iti responsabilidad a naipabaklay kadagiti isuamin a Saksi ni Jehova?
6. Aniat’ koneksion ti pananglapped iti aksidente ken ti panagraem iti kinasagrado ti biag?
6 Dagiti makapapatay nga aksidente ti rebbeng a pakaseknan met unay kadatayo. Iti sidong ti Linteg ni Moises dagiti tattao a nakapapatay a di inggagara iti padada a tao ti saanda a mamatmatmatan nga awan basolna. Adda met dagiti naipatay a dusa. (Ex. 21:29, 30; Deut. 22:8; Num. 35:22-25) No ipapusotayo ti prinsipio a nairaman, agannadtayo ti saantayo a pannakaaramid ti aniaman a makapapatay nga aksidente babaen ti panagmammanehotayo, babaen ti panangal-alatayo iti minamaag a panagtignay wenno babaen ti panangipalpalubostayo ti di natalged a kasasaad iti mismo a pagtaengantayo wenno kadagiti lugar ti negosiotayo. Ti kadi kababalinyo maipapan kadagitoy a bambanag isarsarmingna ti naan-anay a panangapresiaryo iti kinasagrado ti biag?
Ti Met Ngay Medikal a Pannakausar ti Dara?
7. (a) Ti kadi panangiyalison ti dara ti maysa a tao nga ited iti sabali pay a tao maiyataday iti kinasagrado ti dara? (b) Apay a di nainkalintegan nga ipamaysa ti bilin nga ‘umadayo iti dara’ kadagiti ar-aramid a komon laeng iti umuna a siglo?
7 Nupay saanen a baro dayta nga aramid, nangnangruna iti maika-20 a siglo nagsaknap ti pannakaus-usar ti dara maipaay iti panangiyalison, a ti panggepna ket tapno paatiddogen ti biag. Agpadpada a ti intero a dara ken dagiti kangrunaan a paset ti dara ti maus-usar iti daytoy a pamay-an. Siempre, dagita a medikal nga aramid saanna a garantisaran a saan a matay ti pasiente. Kina-agpaysuanna, no maminsan sumarunon ti ipapatay kas direkta a resulta ti kasta a panangusar iti dara. Ngem ti ad-adda pay a pakaseknan—Ti kadi pagalagadan ti Biblia nga ‘umadayotayo iti dara’ agaplikar met iti daytoy medikal nga aramid? Wen! Ti panangipauneg ti dara iti bagi ti maysa a tao a naggapu iti sabali a parsua, tao man wenno animal, ket panagsalungasing iti nadiosan a linteg. Ipakpakita dayta ti di panagraem iti kinasagrado ti dara. (Ara. 15:19, 20) Awan pangibatayan ti panangipamaysa iti bilin nga ‘umadayo iti dara’ kadagiti agdama nga ar-aramid idi umuna a siglo ket ngarud saanna nga iraman dagiti moderno a medikal a teknik. Agpanunot iti dayta a banag: Asinot’ makapagkuna a ti bilin ti Biblia kontra iti panangpapatay saanna nga inraman ti di nainkalintegan a panangutang ti natauan a biag babaen iti paltog, yantangay ti bala di naimbento agingga idi maika-10 a siglo laeng? Ken rasonable kadi ti panangikalintegan a ti panangiparit ti panagbartek agaplikar laeng maipapan kadagiti inumen a pagaammon idi umuna a siglo ket saan a kadagiti moderno-aldaw a naiingel nga ar-arak? Kadagiti tattao a pudno a tarigagayanda a pagragsaken ti Dios, ti mensahe nga ibagbaga ti bilin nga ‘umadayo iti dara’ ti nakalawlawag.
8. (a) Kasanoyo a madeterminar no ti maysa a medikal a pamay-an ket maiyanatup iti maysa a Kristiano? (b) No kayat ti doktor a mangala ti bassit iti mismo a darayo, kalpasanna idulinna dayta ket sananto met laeng isubli iti bagiyo bayat ti maysa nga operasion, ania a prinsipio ti Biblia ti makatulong kadakayo a mangaramid ti nasin-aw a desision? (c) Kasanot’ mabalin a panangrason ti maysa a tao iti panangagas a masapul ti dara ti maipagna pay iti sabali a makina iti ruar ti bagi?
8 Nupay kasta, ti kinarikut ti sumagmamano kadagiti medikal a pamay-an ti mabalin mangpataud kadagiti salsaludsod. Kasano a maresolber dagitoy? Umuna, saludsodanyo ti doktoryo iti nalawag a panangesplikar iti naiproponer a pamay-an. Kalpasanna usigenyo dayta a buyogen ti panagkararag sigun iti lawag dagiti prinsipio ti Biblia. Mabalin nga isingasing ti doktor a dadduma a paset ti mismo a darayo ti mauyos ket kalpasanna maidulin a mausar, no nesesita, kabayatan ti maud-udinto nga operasion. Umanamongkayto aya? Laglagipenyo a, sigun iti Linteg ti Dios a naited ken Moises, ti dara a maikkat manipud iti parsua ti maibukbokto iti daga. (Deut. 12:24) Datayo itatta ket awantayo iti sidong ti kodigo ti Linteg, ngem ti pamunganayan a mensahe a ta ti dara ket sagrado ket, no maikkat manipud bagi ti parsua, daytat’ rebbeng a maisubli iti Dios babaen iti panangibukbok iti dayta iti pagbatayan dagiti saksakana, nga isu ti daga. (Idiligyo iti Mateo 5:34, 35.) Gapuna kasano a maiyanatup ti panangidulin iti darayo (uray iti apagbiit laeng a kanito) ket kalpasanna santo maisublinto met laeng iti bagiyo? Ngem kasanon no kuna ti doktor a, bayat ti operasion wenno bayat iti dadduma a panangagas, ti darayo ti maipadalan iti sabali a makina iti ruar ti bagiyo, ket kalpasanna, maisublinto met laeng a dagus? Palubosanyonto aya? Marikna ti dadduma a, nadalus ti konsiensiada, palubosanda daytoy, la ketdi no ti makina ti mapapaandar iti pluido a saan a dara. Matmatmatanda ti makinruar a makina kas extension ti sistema sirkulatorioda. Siempre, nagdudumaduma dagiti situasion, ket dakayo ti masapul nga agdesidir. Ngem rebbengna a ti desisionyo ti mangted koma kadakayo ti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios.—1 Ped. 3:16; 1 Tim. 1:19.
9. (a) Tapno maipasiguro ti pannakaraem ti desisionyo nga ‘umadayo iti dara,’ ania a panagannad ti masapul nga alaen? (b) Uray pay inkaso ti emerhensia, kasano a maliklikan dagiti di makaay-ayo a panagsasango no maminsan? (c) No maysa a doktor wenno korte ti mangipapilit iti pannakaiyalison ti dara, aniat’ aramidenyo?
9 Tapno maipasiguro a respitaren ti doktoryo ti desisionyo maipapan ti ‘umadayo iti dara,’ makisao kenkuana sakbay ti itataud ti aniaman a medikal nga emerhensia. No nesesita ti iseserrekyo iti ospital tapno agpaagas, kasapulan ti panagannadyo babaen ti panangidawat babaen iti surat nga awan koma ti dara a mausar, kasta met makisao a personal iti doktor a mangtamtaming ti kasoyo. Ngem kasanon no adda di ninamnama nga emerhensia? Masansan a maliklikan dagiti di makaay-ayo a panagsasango babaen ti pannakaaramid ti nadayaw, rasonable a diskusion iti doktor, nga igunamgunam kenkuana nga usarenna koma ti kinalaingna a tumulong, ngem pagraemanna met koma ti Nakristianuan a konsiensiayo. (Prov. 15:1; 16:21, 23) Nupay kasta, nalabit no ti nasayaat met ti panggepna a medikal a personel ipapilitna a ti di panagpaiyalison ti dara pagpeggadenna ti biagtayo ket gapu itoy padpadasennatayo a piliten nga umabuloy, kasano itan? Ti pammati iti kinaumiso dagiti pamay-an ni Jehova ti mamagbalin a natibker kadatayo. Ti kinasungdo ken Jehova ti mamagbalin kadatayo nga agmadi a sipipinget, agsipud ta pinilitayo ti agtulnog iti Dios ngem iti tao.—Ara. 5:29; idiligyo iti Job 2:4; Proverbio 27:11.
Kasano Kaserioso Dayta a Banag?
10. Apay a ti panagkunada a kasapulan ti panangiyalison tapno mangsalbar ti biag saanna a balbaliwan ti panangmatmattayo iti dayta a banag?
10 Kadagiti tattao a di pay makaammo ken Jehova, dagiti argumento a pabor iti panangiyalison ti dara ti no maminsan kasla panangipakpakita ti nangato a panangmatmat iti kinasagrado ti biag. Ngem ditay met koma liplipatan nga adu kadagiti agrasrason iti kastoy a pamay-an ti konsentienda met ti panangdadael ti biag babaen iti aborsion. Ad-adu ti ammo ni Jehova maipapan iti biag ken dara ngem iti asinoman nga “eksperto” a medikal. Amin dagiti bilbilinna ti napaneknekanda nga agpaay iti pagimbagantayo, a nangsalaknib ti agdama a biagtayo ken dagiti masanguanan a panginanamaantayo. (Isa. 48:17; 1 Tim. 4:8) Naiduma aya ti bilin nga ‘umadayo iti dara’?
11. (a) Ania ti kakaisuna laeng nga usar ti impalubos ni Jehova kadagiti Israelitas nga aramiden iti dara? (b) Apay a nakapatpateg daytoy para kadatayo kas Kristiano?
11 Ti kinaserioso ti panangraem iti kinasagrado ti dara ti impaganetget babaen iti kuna ni Jehova maipapan iti kakaisuna nga usar ti dara. “Ta ti biag ti lasag adda iti dara, ket itedko dayta kadakayo iti rabaw ti altar a maaramid a pakaabbongan a maipaay kadagiti kararuayo, ta ti dara isu ti makaaramid iti pakaabbongan gapu ta adda kenkuana ti biag. Isu ti gapuna nga imbagak kadakayo annak ti Israel: ‘Awanto kadakayo ti mangan iti dara.’” (Lev. 17:11, 12) Amin a dara dagiti animal a naibukbok iti altar ni Jehova maitunos iti dayta a pagalagadan ti mangiladladawan iti nagpateg a dara ni Jesu-Kristo. (Heb. 9:11, 12; 1 Ped. 1:18, 19) Gapuna ti kinasagrado ti dara ni Jesus mismo ti impaganetget ti linteg ti Dios a mangiparparit ti aniaman a sabali a pakausaran ti dara. Manipud iti daytoy makita ti aniaman a sabali a panangusar iti dara ipakpakitana ti nalabes a di panagraem iti probision ti panangisalakan ni Jehova baeten ti Anakna.
12. No naipasango ken patay, apay a di agtungpal ti pudno a Kristiano iti aniaman a di umiso a panangusar iti dara iti rantana nga agtalinaed a sibibiag?
12 No naipasango iti biag-wenno-patay a situasion, anian a kinakuriteng no ti maysa ket tallikudanna ti Dios! Nupay apresiarentayo ti serbisio dagiti napapasnek a doktor, ditay pulos nga kasla awan namnamana a padpadasen a nayonan ti biagtayo ken dagiti inay-ayattayo ti sumagmamano pay nga aldaw wenno tawtawen babaen iti panagsalungasing iti linteg ti Dios, a kasla daytoy laengen ti adda a biag. Addaantay pammati iti pateg ti imparukpok ni Jesus a dara ken ti biag nga agnanayon a pagbalinenna a posible. Iti amin a pusotayo mamatitayo a dagiti matalek nga ad-adipen ti Dios—uray pay dagidiay matay—ti magunggonaandanto iti biag nga awan inggana.—Juan 11:25; 1 Tim. 4:10.
Repaso a Pagsasaritaan
● Aniat’ mamagbalin a sagrado ti biag ken dara? Apay a ti lubong ikalinteganna ti sabali a panangmatmat?
● Maipapan kadagiti animal, kasanot’ panangipakitatayo ti panagraem iti kinasagrado ti darada?
● Kadagiti ania a nadumaduma a pamay-an a datay amin makaipakitatayo a tratuentayo ti biag ti tao a sagrado? Kasano kapateg ti panangaramid iti kasta?