Kapitulo 10​—Pannakailasat Agturong ti Baro a Daga

“Saandanton nga Agbisin”

1. Kasano kaserioso ti pannakaseknan ti lubong maipapan iti taraon?

MAYSA kadagiti kangrunaan a parikut a sangsanguen ti lubong ita ket maipapan iti taraon. Ti nangato a presio mangipaay iti pammarigat kadagiti adu. Ti pudno a panagbisin ti sangsanguen dagiti dadduma. Nabiit pay naipadamag nga iti tinawen 40 milion a tattao​—kadagiti dadduma a tawtawen agingga iti 50 milion​— ti matay gapu ta awananda kadagiti taraon a kasapulanda. Agarup sangapulo a daras iti dayta a bilang ti agsagaba iti nakaro a malnutrision wenno di umiso a pannakataraon. Nupay no dadduma a pagpagilian agapitda iti ad-adu ngem ti makanda, ti napolitikaan a panagsasalisal ken ti nakomersialan a kinabuklis ti masansan a manglapped iti panangikagumaan a mangpataud iti sobra a maipaay kadagidiay a makasapul unay iti dayta.​—Idiligyo iti Apocalipsis 6:5, 6.

2. Uray pay kadagiti dagdaga a sadiay adda kinawadwad, apay nga adda rason dagiti tattao a maseknan?

² Uray kadagiti dagdaga a kasla addaan iti kinawadwad sangsanguenda ti makariribuk a masanguanan. Apay? Ti agdama a pamay-an iti panagtalon ti masansan nga agpannuray iti petroleo, ken ti sangaglobo a suplay awan limitasionna. Ti kasta unay a panagpannuray kadagiti komersial nga abuno ti mangrugrugit iti suplay ti danumda. Ti kasta unay a panangusar kadagiti pestisidio, a nairanta a mangsalaknib kadagiti mula, ti mangdaddadael met kadagiti organismo isu a pagpannurayan ti masanguanan a kinabunga ti daga. Iti ngangngani isuamin a tay-ak ti ar-aramid ti tao, agtultuloy nga umadu dagiti naririkut a parparikut. Ni Aurelio Peccei, presidente iti maysa nga internasional a grupo dagiti mamasirib, impadisna ti lubong iti “maysa nga agrikrikos a bala bayat ti panaggapuna iti maysa a didigra nga agturong iti sabali.” Napudno kadi ti mangipaay ti maysa iti namnama iti masanguanan iti maysa a lubong a kasta ti rekordna?​—Jeremias 10:23; Proverbio 14:12.

3. Asino ti makaipanamnama iti kinawadwad iti taraon a maipaay iti amin a sangatauan, ket ania ti mangipaay kadakayo ti kasta a panagtalek?

³ Buyogen ti kinamanakem, minilion a tattao ti nagturong iti pannakasapulda iti tulong a ti laeng Dios ti makaipaay. Gaput’ nausigdan ti padto ti Biblia, ammoda a ni Jehova a Dios intrononan ti nailangitan nga Anakna a ni Jesu-Kristo ket intedna kenkuanan ti isuamin a daga kas tagikuaenna. (Salmo 2:7, 8) Isut’ addaan iti isuamin a kinasirib ken ti abilidad a mangipanamnama nga amin a sangatauan ti siwawadwadto a maipaayan iti kasapulan manipud iti apit ti daga. (Salmo 72:7, 8, 16; Colosas 1:15-17) Inton ti agdama a naagum a sistema maikkaten, iturongto ni Kristo ti ar-aramid dagiti nakalasat a tattao tapno ti isuamin a daga agbalinto a maysa a nabunga a Paraiso.

4. Tapno magunggonaan manipud kadagidiay a pisikal a probision, ania ti masapul nga aramidentayo itan?

⁴ Dagidiay nga agpautto a magunggonaan manipud iti panagturayna, nupay kasta, isudanto dagidiay a makaawat a ti tao saan laeng nga agbiag babaen iti tinapay, dagidiay tattao a mangapresiar kadagiti napapateg a naespirituan a bambanag ken ti nasken a pannakasapul ti pananggun-od iti bileg manipud iti panangammo ken panagaramid iti pagayatan ti Dios. Maulit-ulit ti panangipagpaganetget ti Biblia iti kinapateg daytoy. (Juan 4:34; 6:27; Jeremias 15:16) Impaganetget ni Jesus dayta idi kinunana: “Adda a naisurat, ‘Saan laeng a ti tinapay ti pagbiagto ti tao, no di ket ti isuamin a sao a rummuar iti ngiwat ni Jehova.’” (Mateo 4:4) Kasapulantayo ti kasta a naespirituan a taraon itan, no makalasattayo iti panungpalan iti agdama a lubong. No kasano a magun-odantayo dayta ket naiyilustrar kadatayo iti salaysay ti Biblia maipapan ken Jose ken kadagiti kakabsatna.

“DUMANONKAYO KEN JOSE”

5. Kasano ti iyaay ni Jose iti Egipto kas maysa nga adipen?

⁵ Inted ti Dios ken Jose, ti apo ti tumeng ni Abraham, dagiti tagtagainep a mangipamatmat a ni Jose maaddaanto iti natan-ok a paset iti biag. Gapu itoy, agraman ti kinapudno nga isut’ dinungdungngo unay ni amana, ni Jose ti ginura dagiti sangapulo a kakabsatna iti ama. Implanoda ti panangpapatayda kenkuana ngem kamaudiananna inlakoda kas maysa nga adipen, ket isut’ naipan idiay Egipto. Kasano a maibanag ti panggep ti Dios maipapan ken Jose itan?​—Genesis 37:3-11, 28.

6. (a) Kasano a ti atension ni Faraon naiturong ken Jose? (b) Ania dagiti tagtagainep a nangriribuk ken Faraon?

⁶ Idi agedad ni Jose iti 30 a tawtawen, pinagtagtagainep ni Jehova ni Faraon, ti agturay iti Egipto, iti dua a tagtagainep a nangriribuk kenkuana. Iti umuna isut’ nakakita iti pito a baka “a makaay-ayo iti mata ken nalukmeg ti panaglaslasagda,” kasta met ti pito a sabali a bakbaka “a nalaadda a kitkitaen ken nakuttong ti panaglaslasagda.” Dagiti nakuttong a bakbaka inalun-onda dagiti pito a bakbaka a nalukmeg. Iti sabali a tagtagainep nakita ni Faraon dagiti pito a dawdawa, “a nabagas ken nasayaat,” ken pito pay a sabali a dawdawa “a naeppes ken nagango gapu iti angin nga aggapu iti daya.” Manen, dagiti naeppes a dawdawa inalun-onda dagiti pito a dawdawa a nabagas. Ania ti kaipapanan amin daytoy? Awan kadagiti amin a mamasirib ti Egipto ti makaipatarus iti tagtagainep. Ngem ti panguloen dagiti mamakpakan ni Faraon nalagipna nga, idi adda iti pagbaludan, maysa a padana a balud, ni Jose, ti siuumiso a nakaipatarus iti tagtagainep. Dagdagus pinaayaban ni Faraon ni Jose.​—Genesis 41:1-15.

7. (a) Kasano ti panagbalin ni Jose nga administrador iti pagtaraon idiay Egipto? (b) Idi kimmaro ti bisin, ania ti inaramid dagiti Egipcio tapno agtultuloyda nga agbiag?

⁷ Saanna nga innala ti dayaw a maipaay kenkuana met laeng, imbaga ni Jose ken Faraon: “Ti tagtagainep ni Faraon maymaysa ti kaipapananna. Ti aramidento ti Dios iti mabiiten impakitana ken Faraon.” (Genesis 41:16, 25) Inlawlawag ni Jose a ti maikadua a tagtagainep isu met laeng ti kaipapananna iti immuna ket impaganetgetna ti sigurado a pannakatungpalna. Dagiti pito a tawtawen iti kinawadwad idiay Egipto ti sarunuento dagiti pito a tawen iti bisin. Binalakadanna ni Faraon a mangisaad kadagiti makabael a lallaki a mangaywan iti panangidulin iti bukbukel a pagtaraon bayat dagiti pito a tawen iti kinawadwad kas panagsagana iti bisin. Gaput’ pannakabigbigna a nalawag a ti Dios a mismo ti nangipakaammo ken Jose iti daytoy, tinudinganna ni Jose kas administrador iti taraon, nga inikkanna iti autoridad idiay Egipto a maikadua ken Faraon a mismo. Kas naipadto, immay dagiti pito a tawtawen iti naisangsangayan a kinawadwad, ket ni Jose addaanen kadagiti adu unay a taraon a naidulin. Kalpasanna ti naipadto a bisin ti nangtengngelen iti daga. Idi immawag dagiti tattao a dimmawat iti pagtaraon ken Faraon, kinunana: “Dumanonkayo ken Jose. Ti ibagana kadakayo aramidenyo.” Gapuna linakuanna ida kadagiti bukbukel a pagtaraon​—umuna binayadanda iti kuarta, kalpasanna kadagiti an-animalda, ket kamaudiananna maisukat a maipaay kadagiti bagbagida met laeng ken ti dagada. Tapno agtultuloy nga agbiag, masapul nga ipaayda a naan-anay ti bagbagida tapno agserbida ken Faraon.​—Genesis 41:26-49, 53-56; 47:13-26.

8. (a) Tapno makagun-od iti kasapulan a pagtaraon, ania ti kasapulan dagiti kakabsat ni Jose iti ama? (b) Apay a naitalimeng ti rekord daytoy?

⁸ Ti bisin inapektaranna met dagiti dagdaga iti aglawlaw ti Egipto. Kamaudiananna dagiti kakabsat a lallaki a mismo ni Jose simmalogdan manipud Canaan. Nasurok a 20 a tawtawen ti napalabas nanipud idi isut’ inlakoda iti pannakaadipen, ket isut’ dida nabigbig. Nagruknoyda iti sanguananna, kas nabayagen nga impadto dagiti tagtagainep ni Jose idi napalabas, ket kinalikagumanda ti makagun-od iti pagtaraon. (Genesis 37:6, 7; 42:5-7) Buyogen iti kinalaing sinubok ida ni Jose ket nakitana ti makapnek a pammaneknek a ti kababalinda kenkuana ken iti amada ti pudno a nagbalbaliwen. Kamaudiananna impakaammona ti bagina ket inlawlawagna a pudno a “maipaay iti pannakaisalakan iti biag” a ti Dios ti nangibaon kenkuana idiay Egipto nga immun-una ngem kadakuada. Babaen iti panagbilinna, inyakarda ti amada ken dagiti pampamiliada idiay Egipto. (Genesis 45:1-11) Amin daytoy ket nairekord a pakagunggonaantayo, ket dagiti naimpadtuan a kinapategda ramanenna dagiti paspasamak iti kaaldawantayo.​—Roma 15:4.

PANANGPENNEK ITI BISINTAYO KEN PANNAKAWAWTAYO ITAN

9. (a) Ania a makagapu iti naespirituan a bisin iti lubong ita? (b) Apay a daytoy ti kangrunaan a makagapu kadagiti parparikut ti sangatauan?

⁹ Maysa kadagiti kangrunaan a gapu iti parparikut ti sangatauan isu ti naespirituan a bisin. Gaput’ panangbaybay-ada ken Jehova, dina ida pinaraburan iti pannakaawat iti Saona, ken, kas banagna, sagsagabaenda “ti panagbisin, saan nga iti tinapay, ken pannakawaw, saan nga iti danun, no di ket iti panagdengngeg kadagiti sasao ni Jehova.” (Amos 8:11) Dagiti mabisin iti naespirituan a tattao agsapsapulda iti sungbat dagiti nasken a salsaludsod a kas iti: Ania ti pateg ti biag? Apay a matay dagiti tattao? Adda aya aniaman a pudno a namnama a maipaay iti masanguanan? Agsipud ta agmauyongdan gaput’ naespirituan a panagbisin, dagita a tattao ti masansan a mangdangran kadagiti bagbagida met laeng ken kadagiti dadduma bayat ti panagaramidda kadagiti imoral ken kriminal nga ar-aramid tapno penkenda dagiti tarigagayda.

10. (a) Kas kaitungpalan iti Isaias 65:13, 14, ania a kasasaad ti adda kadagiti ad-adipen ni Jehova? (b) Kaano dagiti panawen iti naespirituan a bisin ken naespirituan a kinawadwad?

¹⁰ Maisuppadi iti dayta, ni Jehova intedna ti naespirituan a kinawadwad kadagiti nasungdo nga ad-adipenna, ket ti pudno nga ayat adda iti nagtetengngaanda. Linuktanna ti pannakaawatda kadagiti makapnek a naespirituan a kinapudno iti naipaltiing a Saona ket inikkanna ida iti trabaho nga aramiden kas dagiti saksina. Siraragsak nga iramanda dagitoy a kinapudno kadagiti dadduma a mabisin iti naespirituan ken agsapsapul iti biag babaen iti pannakirelasion iti Dios. (Isaias 65:13, 14; Lucas 6:21) Sadiay kadaanan nga Egipto dagiti pito a tawtawen iti bisin ti simmaruno iti pito a tawtawen iti kinawadwad. Ngem iti kaaldawantayo dagiti panawen iti naespirituan a bisin ken iti naespirituan a kinawadwad ti naggiddan.

11. (a) Asino ti inladawan ni Faraon ken ni Jose ken apay a kasta? (b) Kasano a ti kurso nga innala ti “dakkel a bunggoy” kas iti kurso dagiti nagbisin nga Egipcio?

¹¹ Itatta saan a ni Faraon ti agturay. Ni Jehova a Dios, ti Dakdakkel a Faraon, isu ti Sapasap a Soberano. Inikkanna ni Jesu-Kristo ti autoridad a maikadua iti autoridadna. Kas Dakdakkel a Jose, ni Jesus Daydiay nangitalkan ni Jehova iti rebbengen a mangipaay iti makasustento-iti-biag a naespirituan a taraon. Dagiti relihiuso ken sekular a pilosopia iti lubong ti nangibati iti sangatauan iti nakaro a naespirituan a panagbisin. Babaen laeng iti panagturong ken Jesu-Kristo ken ti pananggun-od iti naespirituan a taraon iti pamay-an nga iturongna a mabalin a masustentuantayo. Minilion a tattao, nga inladawan dagiti nabisinan nga Egipcio, ti mangar-aramid iti dayta. Babaen ken Jesu-Kristo naan-anay nga ideddedikarda ti bagbagida ken Jehova iti amin a tiempo, ket iti kasta nairamanda iti dakkel a bunggoy dagiti mainanama a makalasat iti umay nga aldaw iti nadiosan a pungtot.

12. (a) Kasano a ni Jesus nga adda idiay langit makaipaay iti naespirituan a taraon a magun-odantayo ditoy daga? (b) Ania ti mangkumbinsir kadakayo a mangilasin “ti matalek ken naannad nga adipen”?

¹² Ngem ni Jesus adda idiay langit. Kasano ti panangipaayna iti naespirituan a taraon a pakagunggonaantayo ditoy daga? Impadtona nga aramidenna dayta babaen iti “matalek ken naannad nga adipen.” (Mateo 24:45-47) Daytoy ket maysa a nagkaykaysa nga “adipen,” a buklen iti kongregasion dagiti pinulotan-espiritu bayat nga addada pay ditoy daga. (Idiligyo iti Isaias 43:10.) Ti natda kadagitoy ti adda pay ditoy daga. Daytoy a pudno a kongregasion Kristiano ti nalaka a mailasin babaen ti panangidilig kadagiti pannursurona ken ar-aramidna iti Biblia. Sipupudno nga isursurona ti imbilin ni Jesus. Ngarud saan a nairaman kadagiti napolitikaan nga ar-aramid iti lubong, ngem amin dagiti miembrona ti manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios iti publiko. Saanda a nasinasina a nairaman kadagiti sekta iti Kakristianuan. Dagitoy nagkaykaysada, kas kinuna ni Jesus​—nga aminda ti Saksi ni Jehova kas panangtuladda iti Apoda. (Kitaenyo ti Juan 17:16, 20, 21; Mateo 24:14; 28:19, 20; Apocalipsis 1:5.) Tagtagiragsakenda ti naespirituan a kinawadwad ket situtulokda a mangiraman iti dayta kadagiti dadduma.

13. (a) Iti ania a pamay-an nga adu a tattao ti nangipakita iti bagbagida a kas kadagiti kakabsat ni Jose iti ama? (b) Kasano a magunggonaantayo amin manipud iti naespirituan a taraon nga impaay ni Kristo babaen iti klase “adipen”?

¹³ Adu a tattao ti nanglalais kadagitoy a napulotan a Kristiano, a kunkunada: ‘Pagarupenyo aya a naim-imbagkayo ngem dakami? Pagarupenyo aya a dakdakayo laeng ti pudno?’ Ngem bayat ti panaglabas ti tiempo dadduma ti sipapakumbaba a nakabigbig a ni Jehova ti pudno nga addaan kadagiti saksi ditoy daga ket pudno nga iwarwaragawagda ti Saona. Inapresiarda a ti Biblia ipakitana nga adda laeng ti maymaysa a pudno a kongregasion Kristiano ket dagiti miembrona nagkaykaysada. (Efeso 4:5; Roma 12:5) Ti napudno ken napakumbaba a panangusig kadagiti kinapudno ti nangiturong kadakuada iti dayta nga organisasion. Dagiti sangapulo a kakabsat ni Jose iti ama iladawanda dagiti kakasta a tattao, a dati a nangidadanes kadagiti napulotan a paspasurot ni Jesus wenno nangsuportar kadagiti manangidadanes ngem itan mangidemdemonstrada iti pudno a panagbalbaliw iti puso. (Juan 13:20) Siyayaman inawatda ti naespirituan a taraon nga impaay ni Jesu-Kristo babaen ti klase ‘matalek ken naannad nga adipen.’ Makagun-odda ti naespirituan a bileg bayat ti panagtaraonda kadagiti kinapudno ti Biblia a naisalaysay kadagiti publikasion iti Watch Tower, kanayon a panagatender kadagiti gimgimong dagiti Saksi ni Jehova ken aktibo a pannakiraman iti panangaramid iti pagayatan ti Dios. Maysakayo kadi kadagitoy a napakumbaba?​—Hebreo 10:23-25; idiligyo iti Juan 4:34.

14. Ania a naespirituan a kasasaad ti tagtagiragsaken dagidiay nga agbiag a maitunos kadagiti prinsipio a masursuro manipud iti daytoy a drama ti Biblia?

¹⁴ Adda naragsak a pannakabang-ar a tagiragsaken dagiti amin a siayat a mangipaay iti biagda nga usaren ti Namarsuada babaen ken Jesu-Kristo. Iti naespirituan, “didanto nga agbisinen, . . . ta ti Kordero [ni Jesu-Kristo], nga adda iti tengnga ti trono, ipastorannanto ida, ket iturongnanto ida kadagiti ubbog ti danum ti biag.”​—Apocalipsis 17:16, 17; Isaias 25:6-9.