Kapitulo 1—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”
Ti Tarigagay Maipaay iti Sangalubongan a Talna ken Talged
1, 2. Ania a naganat a pagkasapulan ti adda iti intero a sangatauan, ken apay?
TI TALNA ken talged isuda iti tartarigagayantayo ditoy daga. Ti panagkasapulan iti kasta a makaay-ayo a kasasaad ti pulos dipay nakagangganat ngem itatta. Pudno daytoy saan laeng a kadatayo kas indibidual no di ket kasta met agpaay iti intero a natauan a pamilia iti aglawlaw ti globo.
2 Daytat’ gapuna no apay ti agdama a populasion ti daga ti agbibiagda itan iti panawen ti isuamin a pampanawen! ‘Kasano daytoy,’ mabalin a maisaludsodyo, ‘idinto nga addatayon iti nakabutbuteng unay a periodo iti intero a natauan a historia, ti panawen dagiti nuklear nga ig-igam?’
3. (a) Aniat’ maikuna a rason iti panagikut dagiti nasnasion ti nuklear a bomba? (b) Ania ti idektar iti gagangay a sentido komon?
3 Di kumurang iti walo a nasnasion dagiti naipadamagen nga addaan laing a mangpataud iti nuklear a bomba. Ken napattapatta met a 31 a pagilian ti addaanton kadagiti nuklear nga igam inton tawen 2000. Ti rasonda iti panagikut iti kangrunaan kadagiti bomba ti maikunkuna a maipaay ti pannalaknib, maysa a panglapped kadagiti dadduma a nasnasion a naarmasan met iti kasta, maysa a pammutbuteng iti nuklear nga ibabales. Iti imatang dagita a kasasaad iti ar-aramid ti lubong, ti gagangay a sentido komon idektarna a dagiti nasnasion agiinnanamongda koma nga agbiag a sisisinged a mangpabus-ay iti maysa ken maysa.
4. Nupay di linappedan ti Namarsua ti panagregget ti tao a mangsapul ti kinatalged, ania a panggep ti adda kenkuana maipapan iti daytoy?
4 Ngem, maysa laeng kadi nga aramid tao a talna ti tartarigagayantayo, agraman iti kinatalged a maipaay laeng iti tao? Nupay ti Namarsua dina pay linaplappedan ti panagregget ti tao a mangipasdek ken mangsalimetmet ti talna ken talged a sangalubongan, isut’ addaan ti perpekto a kabukbukodan a pamay-an a pangpennek iti natural a tarigagaytayo iti talna ken talged. Isut’ addaan ti kabukbukodanna a naituding a tiempo a panangparmek kadagiti isuamin a manangriribuk iti kinatalged dagidiay agtartarigagay nga agdayaw kenkuana. Anian ti ragsaktayo a makaammo a ti tiempona a maipaay iti daytoy ket asidegen!
5. Aniat’ kuna ti napaltiingan a salmista maipapan iti daga, ket ania ti panggep ti Namarsua agpaay ti tao?
5 Kalpasan ti rinibribo a tawen a nariribuk a natauan a historia, mainanama nga adda koma iti nabara a sangalubongan a panagtarigagay iti talna ken talged. Ti daga ket isun ti natural a pagtaengan ti tao manipud pay iti pangrugian ti kaadda ti tao. Kuna iti napaltiingan a salmista: “Dagiti langlangit, isuda dagiti langlangit ni Jehova, ngem ti daga intedna kadagiti annak dagiti tattao.” (Salmo 115:16) Nanipud pay idi punganay, ti naayaten a panggep ti Namarsua a ta tagiragsaken koma ti tao ti naan-anay a panagbiag iti inted-Dios a naindagaan a pagtaenganda.
6. Iti ania a pamay-an a ti umuna a tao ken ti putotna makapagtignaydanto a kasla iti Dios?
6 Sigun iti salaysay ti panamarsua idiay Genesis 2:7, “Ti Dios binukelna ti tao iti tapuk iti daga ket impuyotna iti agong ti anges ti biag, ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” Awan sabalin a sibibiag a parsua ditoy daga ti adda iti tukad ti panagbiag ti tao wenno rukod iti kinalaing ti tao—a kabaelanna ti agtignay a kas Dios iti panangwatwat ti panagturay. Mainayon pay, daytoy a panagturay ket saan a maipamaysanto iti umuna a natauan a parsua no di ket watwatento met ken tagiragsaken dagiti putputotna.
7. Kasano a naaddaan ni Adan ti asawa, ket ania ti kunana idi maiparang daytoy perpekto a parsua kenkuana?
7 Agpaay itoy a rason, ti Namarsua inikkanna ni Adan ti asawa. Ti babai isunto ti ina amin dagiti masanguanan a natauan nga agtaeng ditoy daga. Dayta ti gapuna, nga idi maidatag daytoy perpekto a parsua, naikuna ti lalaki: “Daytoy ita ti tulang dagiti tulangko ken lasag ti lasagko.” Gapuna isu ti inawaganna ti kabaian iti natauan a kita, ’ish·shahʹ, nga isu iti pangbabai a porma ti sao a Hebreo a naipatarus a lalaki, awan sabali, ’ish.—Genesis 2:21-23.
8. Ania a bilin ti inted ti Namarsua ti umuna a natauan a pagassawaan?
8 Kuna ti Namarsua ken ti nailangitan nga Ama iti immuna a natauan a pagassawaan: “Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga ket iturayanyo dayta.” (Genesis 1:28) Daytoy a pamay-an ti maysa a banag a naan-anay a baro iti pakasarsaritaan ti nasaririt a sangaparsuaan. Dagiti naespirituan nga agtataeng iti di makita a langlangit ket saanda a napaadda babaen iti panaganak.
9. Kasanot’ panangiladawan ti Salmo 8:4, 5 iti nadiosan nga urnos dagiti bambanag?
9 Saan ngaruden a pagsidsiddaawan nga, idi pannakaparsua ti daga, “dagiti bitbituen ti agsapa nagdaniwda a sangsangkamaysa, ken amin dagiti annak a lallaki ti Dios dimmir-ida gapu iti rag-o.” (Job 38:7) Iti daydi, natalna amin ken sangsangkatunos iti intero a sapasap. Iti maika-walo a salmo, no iti napalalo a pannakaay-ayona iti nadiosan nga urnos dagiti bambanag, indir-i ti salmista maipapan iti tao: “Ta isu ti inaramidmo a nababbaba bassit ngem kadagiti kasla iti Dios, ket balangatam iti dayag ken dayaw.” (Sal 8 Bersikulo 4, 5) Sigun iti daytoy a salmo, inkabil ti Dios amin dagiti bambanag iti daga iti sidong ti sakaanan ti tao.
Ti Pangrugian ti Kainnagaw a Soberania
10. (a) Sakbay ti pannakaiyinaw ti umuna nga anak ti tao, ania ti rimsua? (b) Ania ti mabalin a maipasdek iti sangatauan?
10 Nakaskasdaaw ta, sakbay ti pannakaiyinaw ti umuna nga anak ti tao, rimsua ti iyaalsa iti sapasap nga organisasion ni Jehova a Dios. Ti kasasaad ti mabalin a makaiturong iti pannakaibangon ti maysa a baro a soberania, maysa a baro a napigsa unay a panagturay, iti sangatauan—no ti sangatauan ti maisina ken maiyadayo manipud iti sapasap nga organisasion ni Jehova. Mabalin a maipasdek ti maysa a soberania a kainnagaw wenno karibal ti panagturayna. Awagan daytoy ti umuna a panagulbod, a mangikabil ken ni Jehova a Dios iti ulbod a lawag.
11. Babaen iti panangikabilna ken Jehova a Dios iti ulbod a lawag, ania ti nagbalinan ti umuna a rebelde?
11 Ti umuna a panagulbod ti nangaramid iti daytoy immuna a rebelde a maibusor iti Dios nga umuna a managulbod, ti umuna a diablo, wenno manangpardaya. Iti dakkel a pannakaigiddiat kenkuana, kuna ni Jesu-Kristo, “Siak ti dalan ken ti kinapudno ken ti biag.” (Juan 14:6) Kadagiti narelihiusuan a bumusbusor kenkuana, kuna ni Jesus: “Kukuanakayo ti Diablo nga amayo, ket kayatyo nga aramiden dagiti kalikagum ni amayo. Isu nakapapatay nanipud idi damo, ket saan a nagtalinaed iti pudno, ta awan ti kinapudno kenkuana. No agsao ti ulbod, sawenna ti kababalinna met laeng, ta isu manangulbod ket ama ti kinaulbod.”—Juan 8:44.
12. (a) Kasanot’ panangaramid ti Diablo a maibaga ti umuna a kinaulbod, ket ania ti epektona ken ni Eva? (b) Aniat’ imbungana idi nangan ni Adan iti naiparit a bunga?
12 Iti panagsaona babaen iti maysa nga uleg idiay minuyongan ti Eden, wenno paraiso ti ragsak, inaramid ti Diablo a maiparang ti umuna a kinaulbod iti immuna a babai. Imbagana a ti Namarsua kenkuana ket managulbod, gapuna niriribukna iti kinatalna iti isip ni Eva. Pinagbalinna nga awan talged ti panagrikriknana iti naipagpagarup a kinakunengna, gapuna isu ti nangan iti naiparit a bunga. Naallukoyna met ni lakayna, ni Adan, a mangan iti naiparit a bunga ket iti kasta kimmanunong iti iyaalsana maibusor ken Jehova a Dios. (Genesis 3:1-6) Napukaw ti nasukir a pagassawaan ti kinatalnada iti Dios ket naparuarda iti paraiso ti ragsak tapno agbiagda iti kasasaad a kinaawan talgedna idiay ruar. Insalaysay ti Roma 5:12 daytoy nakalkaldaang a kasasaad, a kunkunana: “Gapu iti maymaysa a tao simrek ti basol ditoy lubong ket iti ipapatay gapu iti basol, ket iti kasta ti ipapatay immay kadagiti isuamin a tattao agsipud ta isuda nagbasolda amin.”
13. Ania a panagpili ti masapul nga aramiden ti tunggal maysa kadatayo itatta?
13 Ti kasasaad iti kaaldawantayo kasapulanna ti intay panagaramid ti piho a panagpili. Isut’ panagpili iti karibal a kinaturay ni Satanas a Diablo, “ti dios daytoy a sistema dagiti bambanag,” ken ti kinaturay ni Jehova, ti Kangatuan ken Dios a Mannakabalin-amin iti uniberso.—2 Corinto 4:4; Salmo 83:18.
Ti Dalan Agturong iti Panangtagiragsak ti Talna iti Dios
14. Ania a talna ken talged ti mabalintay a tagiragsaken uray pay itan?
14 Agpapan pay iti nakasaksakit a pannakadangran iti bagbagida, kaaduan kadagiti tattao dida tarigagayan nga awaten wenno patien ti sagana ti Dios a Mannakabalin-amin a maipaay kadagiti managdaydayawna a tagiragsaken iti relatibo a talna ken talged uray pay iti daytoy nakaayay-ay a kasasaad ti natauan nga ar-aramid. Nupay kasta, ni Jehova isu “ti Dios a mangted talna,” ket maysa a nabendisionan a pribilehiotayo ita a sumrek iti talna ken talged a nikaanoman dinto mapaay. (Roma 16:20; Filipos 4:6, 7, 9) Dayta iti maysa a talna ken talged nga ipapaayna uray pay itan iti bagi dagiti naindagaan nga ad-adipenna, ti makitkita nga organisasionna, kas kaitungpalan iti kanayon a mapagtalkan a karkarina. Dayta iti maysa a talna ken talged a mabalintay laeng a tagiragsaken babaen iti pannakitimtimpuyog iti makitkita nga organisasionna ditoy daga.
15. Saan kadi a rasonable ti panangpanunot a ti Dios addaan ti organisasion, ket ania ti binigbig ni Jesu-Kristo?
15 Saan a maitunos iti nagbatad a sursuro dagiti Kasuratan a patien a ti Dios ket awanan ti maysa nga organisasion, maysa nga organisado nga ili, nga isu met ti sangsangkamaysa a bigbigbigenna. Binigbig ni Jesu-Kristo a ti nailangitan nga Amana ket addaan ti makitkita nga organisasion. Agingga idi Pentecostes 33 K.P., isu idi ti organisasion a Judio ti addaan pannakitulag ken Jehova a Dios iti sidong ti Linteg ni Moises.—Lucas 16:16.
16. (a) Iti nagbaetan ti siasino a ni Moises ti maysa a manangibabaet? (b) Iti nagbaetan ti siasino a ti Dakdakkel a Moises, ni Jesu-Kristo, ti Manangibabaet?
16 No kasano a ti kadaanan a nasion ti Israel ket addaan ti pannakitulag ken Jehova a Dios babaen ken Moises a manangibabaet, kasta met ti nasion ti naespirituan nga Israel, “ti Israel ti Dios,” ti addaan ti pannakitulag babaen iti maysa a manangibabaet. (Galacia 6:16) Isut’ kas insurat ni apostol Pablo iti katrabahuanna a padana a Kristiano: “Ta maymaysa ti Dios, ken maymaysa ti manangibabaet iti Dios kadagiti tao, ni tao, a Kristo Jesus.” (1 Timoteo 2:5) Ni kadi Moises ti manangibabaet ken Jehova a Dios ken ti sangatauan nga en heneral? Saan, isu ti manangibabaet iti Dios ni Abraham, Isaac, ken Jacob ken ti nasion ti nainlasagan a kaputotanda. Kasta met, ti Dakdakkel a Moises, ni Jesu-Kristo, ket saan nga isu ti Manangibabaet ni Jehova a Dios ken ti intero a sangatauan. Isu ti Manangibabaet ti nailangitan nga Amana, ni Jehova a Dios, ken ti nasion ti naespirituan nga Israel, a nakedngan laeng iti 144,000 a miembro. Daytoy naespirituan a nasion ket naiyarig a bassit nga ipastoran dagiti karkarnero ni Jehova.—Roma 9:6; Apocalipsis 7:4.
Pastor ti Ad-adda Pay Ngem ti “Bassit nga Ipastoran”
17. (a) Ania iti nangitudingan ni Jehova a Dios ken Jesu-Kristo a pagbalinan? (b) Aniat’ kinuna ni Jesus kadagidiay agtawidto ti nailangitan a Pagarian?
17 Idiay Salmo 23:1, napaltiingan ni Ari David ti kadaanan nga Israel a mangikuna: “Ni Jehova isu ti Pastorko. Awanto ti pagkurangak.” Ni Jehova, ti Kangatuan a Pastor, ti nangituding ken Jesu-Kristo nga agbalin a “ti naimbag a pastor.” (Juan 10:11) Idiay Lucas 12:32, inyebkas ni Jesus ti bagbagina kadagidiay pagbalinannanto a Naimbag a Pastor: “Dikay agbuteng, bassit nga ipastoran, ta nagayatan ni Amayo nga ited kadakayo ti pagarian.”
18. (a) Asino itatta ti katupag dagiti Nefilim ken annak dagiti di-Israelita nga ad-adipen ni Salomon? (b) Iti siasino ti nasinged a nakaitimpuyoganda?
18 Idi ugma, addada idi saan a Judio, kas kadagiti Nefilim ken dagiti annak dagiti di-Israelita nga ad-adipen ni Salomon, a naitimpuyog iti nasion ti Israel. (Esdras 2:43-58; 8:17-20) Kasta met itatta, addada met lallaki ken babbai a dedikado a naan-anay iti Dios babaen ken Jesu-Kristo ngem saanda a naespirituan nga Israelitas. Isuda, nupay kasta, ti naitimpuyog iti natda ti naespirituan nga Israel gapu ti panangidedikarda ti bagbagida ken Jehova a Dios babaen ken Jesu-Kristo, a “nangted ti bagina a katupag a subbot kadagiti adu.” (1 Timoteo 2:6) Itatta, dagitoy ti nanglab-awen iti bilang dagiti 144,000 a naespirituan nga Israelitas, nga isuda ti agtawid ti nailangitan a Pagarian.
19. Aniat’ kinuna ni Jesu-Kristo a mangipamatmat nga isunto ti Pastor iti ad-adda pay ngem ti “bassit nga ipastoran”?
19 Iti kasta ni Jesu-Kristo ti matudinganto, iti umiso a tiempo ti Dios, nga agbalin a Pastor iti dakdakkelto pay nga arban dagiti tattao a kimmarnero a makipagtawidto iti daga babaen kenkuana. Dagitoy ti adda iti panunotna idi a kinunana: “Adda met sabsabali a karnerok a saanda a naitipon itoy a pagtaraknan; dagidiay masapul nga iyegko ket denggendanto ti timekko, ket addanto maymaysa nga arban, ken maymaysa a pastor.” Silalagip kadagitoy a “sabsabali a karnero,” nagsurat met ni apostol Juan maipapan ken Jesus: “Ket isu ti daton ti kappia gapu kadagiti basbasoltayo, ket saan laeng a gapu kadagiti basbasoltayo no di pay ket gapu iti isuamin a lubong.”—Juan 10:16; 1 Juan 2:2.
20. (a) Kasano a maidilig ti bilang dagiti “sabsabali a karnero” kadagiti natda ti “bassit nga ipastoran”? (b) Ania ti kaipapanan ti panangipastor ti Naimbag a Pastor kadakuada amin?
20 Itatta, addada agarup 9,000 nga agkunkuna a kameng ti natda ti “bassit nga ipastoran” ti naespirituan a karnero. Iti kasumbabangirna, addada ti minilmilion a dedikado met a dadduma a naitimpuyog a kadua ti napulotan a natda a sumursurot kadagiti addang ti Naimbag a Pastor, ni Jesu-Kristo. Masarakanda iti nasuroken a 200 a dagdaga iti intero a globo. Ania ti kaipapanan ti panangaywan ti Naimbag a Pastor kadakuada amin? Kaipapananna ti panangtagiragsak ti talna ken talged! No awananda ti talna iti nagbabaetanda, awan koma met ti naimpusuan a panagkaykaysa ken ti di maparmek a panagtutunos iti nagtetengngaanda. Naawananda iti panagayat ti maysa ken maysa maipapan kadagiti naespirituan nga interesesda, awananda met koma iti kinatalged a tagtagiragsakenda. Gapuna, ti panagtarigagayda ti talna ken talged iti intero a daga ti nangrugin a mapnek uray pay itattan.