Kapitulo 22

Paset 1​—Dagiti Saksi Aginggat’ Kaadayuan a Paset ti Daga

Daytoy ti umuna kadagiti lima a paset ti kapitulo a mangipakaammo no kasano a dimmanon ti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova iti intero a daga. Ti Paset 1, a saklawennat’ periodo nanipud 1870’s inggat’ 1914, adda iti panid 404 inggat’ 422. Ti natauan a sosiedad saanen a pulos a nakaungar nanipud kadagiti panangdidigra ti Gubat Sangalubongan I, a nangrugi idi 1914. Daytat’ tawen a nabayagen nga intudo dagiti Estudiante ti Biblia a mangtandat’ panungpalan ti Panawen dagiti Gentil.

SAKBAY a nagpalangit ni Jesu-Kristo, dinutokanna dagiti apostolna, a kunkunana: “Dakayto ti saksik . . . agingga iti kaadayuan a paset ti daga.” (Ara. 1:8) Impadtona pay a “daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti amin a mapagnaedan a daga a maipaay a pammaneknek kadagiti amin a nasion.” (Mat. 24:14) Saan a naturpos dayta a trabaho idi immuna a siglo. Ti dakkel a pasetna maar-aramid iti daytoy moderno a panawen. Ket ti rekord dagiti gapuananna nanipud 1870’s agingga ita ket talaga a nakaay-ayat.

Nupay nagdindinamag ni Charles Taze Russell gapu kadagiti nagsayaat-pannakaisaknap a diskursona iti Biblia, saan la a dagiti adu a dumdumngeg ti naginteresanna no di ket dagiti tao. Gapuna, di nagbayag kalpasan nga inrugina nga ipablaak ti Watch Tower idi 1879, nalawa a deppaar ti dinaliasatna tapno mabisitana dagiti babassit a grupo dagiti managbasa iti magasin ket lawlawaganna dagiti Kasuratan kadakuada.

Indagadag ni C. T. Russell kadagidiay namati kadagiti napateg a karkari ti Sao ti Dios a makiramanda koma a mangiranud kadagiti dadduma. Dagidi natignay ti pusoda gapu kadagiti maad-adalda impakitada ti pudpudno a regta a nangaramid iti dayta. Kas pangtulong kadakuada, naikkanda kadagiti naiyimprenta a material. Idi rugrugi ti 1881, rimmuar dagiti adu a tract. Dagiti linaon dagitoy naitiponda kadagiti kanayonan nga impormasion tapno buklenda ti nabagbagas pay a Food for Thinking Christians, ket adda 1,200,000 a kopia daytoy ti naisagana a maibunong. Ngem kasano a mabaelan daydi bassit a grupo dagiti Estudiante ti Biblia (nalabit 100 la idi) nga ibunong amin dagitoy?

Panangdanon Kadagiti Mannakimisa

Daddumat’ naited kadagiti kakabagian ken gagayyem. Adda dagiti diario nga inkarida a paw-itanda ti kopia kada suskritorda. (Ad-adda a naiyun-una dagiti linawas ken binulan a periodiko tapno ti Food for Thinking Christians ket dumanon kadagiti adu nga agnanaed iti away.) Ngem kaaduan a panagibunong naangay kadagiti sumagmamano nga agsasaruno a Domingo iti sanguanan dagiti kapilia idiay Estados Unidos ken Britania. Gapu ta di kabaelan nga aramiden amin daytoy dagiti Estudiante ti Biblia, nanangdanda kadagiti sabali a tumulong.

Nangibaon ni Kabsat Russell iti dua a kakaduana, da J. C. Sunderlin ken J. J. Bender, idiay Britania tapno imatonandat’ pannakaibunong ti 300,000 a kopia sadiay. Napan ni Kabsat Sunderlin sadi Londres, sa ni Kabsat Bender nagpa-amianan sadi Scotland kalpasanna immatonannat’ trabaho bayat a nagpa-abagatan. Naiyun-una nga ad-adda dagiti dadakkel a siudad. Babaen kadagiti diario, nakabirukda kadagiti makabael a lallaki, sa napirmaan ti kontrata tapno iyurnosdat’ kaadda ti umdas a tumulong a mangibunong kadagiti kopia a bingayda. Gistay 500 dagiti nabirukan nga agiwaras sadi Londres laeng. Napartak a nairingpas ti trabaho, iti dua la a nagsaruno a Domingo.

Idi met la a tawen, naiyurnos a dagiti Estudiante ti Biblia a makabael a mangbusbos ti kagudua wenno ad-adu pay a tiempoda a maipamaysa iti trabaho ti Apo agbalinda a colporteur, nga agibunong kadagiti literatura a mangadal iti Biblia. Dagidi a pakpakauna dagiti maaw-awagan ita kas payunir talaga a karkarnat’ nagapuananda a pannakaiwaras ti naimbag a damag.

Iti simmuno a dekada, nangisagana ni Kabsat Russell ti nadumaduma a tract a nalaka nga usaren a pangiburay iti sumagmamano a napateg a kinapudno ti Biblia a naadaldan. Insuratna pay ti sumagmamano a tomo ti Millennial Dawn (a naawagan Studies in the Scriptures idi agangay). Kalpasanna nagbaniaga ket inruginan ti personal a panagebanghelio kadagiti sabali a daga.

Nagbaniaga ni Russell

Idi 1891 binisitana ti Canada, a sadiay adut’ naginteres nanipud 1880 isu a naiyurnosen ti asamblea sadi Toronto a tinabunuan ti 700. Nagbiahe pay sadi Europa idi 1891 tapno kitaenna no aniat’ maaramid a mangidur-as iti pannakaisaknap ti kinapudno sadiay. Iti daytoy a biahe nadanonna ti Ireland, Scotland, Inglaterra, adu a pagilian iti kontinente ti Europa, Russia (ti deppaar a maaw-awaganen Moldova), ken ti Makintengnga a Daya.

Aniat’ konklusionna manipud kadagiti nakasarsaritana iti dayta a biahe? “Awan nakitami nga interes wenno panaggagarda iti kinapudno idiay Russia . . . Awan nakitami a makaparegta a namnama iti aniaman a maani idiay Italia wenno Turkia wenno Austria wenno Alemania,” kastat’ impadamagna. “Ngem ti Norway, Sweden, Denmark, Switzerland, ken nangruna ti Inglaterra, Ireland ken Scotland, isudat’ tay-ak a sidadaan ken agur-uray a maani. Kasla iyik-ikkis dagitoy a tay-ak, Umaykayo ta tulongandakami!” Periodo daydi nga iparparit pay lat’ Iglesia Katolika ti panagbasat’ Biblia, nga adu a Protestante ti pumampanaw kadagiti iglesiada, ken dagiti adu a tao a gapu ta nariribukanda kadagiti iglesia, laklaksidendan nga interamente ti Biblia.

Tapno matulongan dagita a mabisbisin iti naespirituan, kalpasan ti biahe ni Kabsat Russell idi 1891 pinartakanda nga impatarus dagiti literatura kadagiti pagsasao iti Europa. Kasta met, naiyurnos ti pannakaiyimprenta ken pannakapempen dagiti literatura sadi Londres tapno sidadaan a mausar dagitoy idiay Britania. Ti tay-ak a Britanico, talaga, a napaneknekan a sisasaganan a maani. Idi 1900, addan siam a kongregasion ken 138 a dagup dagiti Estudiante ti Biblia​—a kadakuada adda dagiti naregta a colporteur. Idi binisita manen ni Kabsat Russell ti Britania idi 1903, adda sangaribo a naummong sadi Glasgow tapno dumngeg iti pannakaipalawag ti “Dagiti Manamnama ken Maur-uray iti Milenio,” 800 ti timmabuno sadi Londres, sa adda dagiti 500 inggat’ 600 a dimngeg kadagiti sabali nga ili.

Kas mangpasingked iti paliiw ni Kabsat Russell, nupay kasta, kalpasan ti ibibisitana 17 a tawen ti limmabas sakbay a naporma ti immuna a kongregasion dagiti Estudiante ti Biblia idiay Italia, sadi Pinerolo. Ket ti Turkia ngay? Idi arinunos ti 1880’s, ni Basil Stephanoff nangaskasaban sadi Macedonia, iti daydi dati a Turkia ti Europa. Nupay kasla adda dagiti naginteres, sumagmamano nga aginkukuna a kakabsat ti nangaramid iti palso a report, a nagresultat’ pannakaibaludna. Sa la naipadamag idi 1909 gapu iti surat ti maysa a Griego a taga Smirna (Izmir itan), Turkia, nga adda grupo sadiay a sisasaet a mangad-adal kadagiti publikasion ti Watch Tower. No maipapan iti Austria, nagsubli ni Kabsat Russell idi 1911 tapno agdiskurso sadi Vienna, isuna laeng ta ti miting ginulo dagiti nagderraaw. Idiay met Alemania, nabannayat ti panaginteresda. Ngem dagiti taga Scandinavia dakdakkel ti pannakailasinda iti naespirituan a kasapulanda.

Nagpipinnadamag Dagiti Taga Scandinavia

Adu idi dagiti Sueko nga agnanaed idiay America. Idi 1883 adda kopia ti Watch Tower a naipatarus iti Sueko a naibunong kadakuada. Di nagbayag inkoreoda dagitoy kadagiti gagayyem ken kakabagianda idiay Sweden. Awan pay literatura a Norwego a naipablaak idi. Kaskasdi, idi 1892, daydi tawen kalpasan a nagbiahe ni Kabsat Russell idiay Europa, ni Knud Pederson Hammer, Norwego a nakaadal ti kinapudno idiay America, nagsubli a personal idiay Norway tapno kasabaanna dagiti kabagianna.

Sa, idi 1894, idi a dagiti literatura nangrugidan a naipablaak iti Danes-Norwego, ni Sophus Winter, 25 ti tawenna a Danes-Americano, naibaon idiay Denmark agraman dagiti literatura nga iwarasna. Idi simmaruno a primavera, nakaipaiman ti 500 a tomo ti Millennial Dawn. Iti apagbiit, adda sumagmamanon a nakabasa kadagita a publikasion ket nakikaduada kenkuanan a nangasaba. Makapaldaang, ta idi agangay nalipatannan ti pateg daytoy nangina a pribilehio nga ik-ikutanna idi; ngem dagidi dadduma intultuloyda a pinagsilnag ti lawagda.

Ngem, sakbay a tinallikudannat’ serbisio, nag-colporteur pay ni Winter idiay Sweden. Di nagbayag kalpasanna, idiay balay ti gayyemna iti isla ti Sturkö, ni August Lundborg, agtutubo a kapitan ti Salvation Army, nakitana ti dua a tomo ti Millennial Dawn. Binulodna dagita, binasana a sireregget, immikkat iti iglesiana, sana inrugi nga imburay ti naadalna kadagiti sabali. Sabali pay a baro, ni P. J. Johansson, nalawlawagan idi nabasana ti tract a napidutna idiay tugaw ti parke.

Bayat a dimmakkel daydi grupo dagiti Sueko, daddumat’ napan idiay Norway tapno agiwaras kadagiti literatura ti Biblia. Ngem uray pay kasakbayan dayta, simmangpeten idiay Norway dagiti literatura nga inkoreo dagiti kakabagianda idiay America. Kastoy ti nangrugian ni Rasmus Blindheim iti serbisio ni Jehova. Malaksid kadagiti dadduma idiay Norway, ni Theodor Simonsen, ministro ti Free Mission, inawatna ti kinapudno kadagidi nagkauna a tawtawen. Inrugina a parmeken ti sursuro nga impierno kadagiti palawagna idiay Free Mission. Napalalot’ ragsak dagiti nakangngeg kenkuana iti daytoy nakaskasdaaw a damag; ngem idi naammuanda nga isu ket kinaskasabaan ti “Millennial Dawn,” inlaksidda idiay iglesiada. Kaskasdi, intultuloyna latta nga impakaammo dagiti naimbag a bambanag a nasursurona. Sabali pay a baro a nakaawat kadagiti literatura isu ni Andreas Øiseth. Idi kumbinsidon a nabirukannan ti kinapudno, pinanawanna ti hasienda ti pamiliada ket nagbalin a colporteur. Sistematiko a kinaskasabaanna manipud amianan, sa nagpaabagatan a sinurotna dagiti fjord, a dina linabsan ti aniaman a purok. Idi kalam-ekna inkargana dagiti abastona​—taraon, kawes, ken literatura​—iti pasagad a nagnat’ rabaw ti niebe, ket inikkan dagiti managpasangbay a tattao ti pagturoganna. Iti las-ud ti walo a tawen a panagdaliasat, gistay nawanasna ti intero a pagilian buyogen ti naimbag a damag.

Ni Ebba, nga asawa ni August Lundborg, naggaput’ Sweden a nagpa-Finland a kas colporteur idi 1906. Naigiddato met, addada lallaki a nagsubli manipud Estados Unidos a nangisangpet kadagiti literatura ti Watch Tower ket inrugida nga inranud dagiti naadalda. Iti kasta iti las-ud lat’ mano a tawen, ni Emil Österman, nga agbirbiruk ti nasaysayaat ngem ti ituktukon dagiti iglesia, nakaala iti The Divine Plan of the Ages. Inranudna dayta ken gayyemna a Kaarlo Harteva, maysa met nga agbirbiruk. Gapu ta nabigbigda ti pateg ti nabirukanda, impatarus ni Harteva dayta iti Fines ket, babaen ti kuarta nga intulong ni Österman, inyurnosdat’ pannakaipablaakna. Nagtinnulongda a nangiwaras iti dayta. Buyogen ti napudno nga espiritu ti panagebanghelio, kinasaritada dagiti tao iti publiko, nagbalaybalayda, ken nagdiskursoda kadagiti dadakkel nga auditorium a napusek kadagiti tao. Sadi Helsinki, kalpasan nga imbutaktakna dagiti ulbod a doktrina ti Kakristianuan, inawis ni Kabsat Harteva dagiti dumdumngeg nga usarenda ti Bibliada tapno ikalinteganda ti pammatida iti di matay a kararua, no kabaelanda. Amin a mata nakaperreng kadagiti klero a naitallaong. Awan ti nakauni; awan nakasungbat iti nabatad a sao a masarakan iti Ezequiel 18:4. Dadduma kadagiti dimngeg ti nagkuna a dida nakaturog iti rabii kalpasan a nangngegda dayta.

Nanumo a Hardinero Nagbalin nga Ebanghelisador Sadi Europa

Kabayatanna, ni Adolf Weber, gaput’ pammaregta ti lakayen a gayyemna nga Anabaptist, manipud Switzerland nagpa-Estados Unidos tapno ad-adda koma a matarusanna dagiti Kasuratan. Sadiay, gaput’ nabasana a pablaak, isut’ nagbalin a hardinero ni Kabsat Russell. Buyogen ti tulong ti The Divine Plan of the Ages (naipatarus idin iti Aleman) ken dagiti gimong nga indauluan ni Kabsat Russell, nagun-od ni Adolf ti pannakaammot’ Biblia a birbirukenna, ket nabautisaran idi 1890. ‘Nalawagan dagiti mata ti pusona,’ ta talaga nga inapresiarna ti naindaklan a gundaway a naluktan kenkuana. (Efe. 1:18) Kalpasan ti nabiit a naregta a panangaskasabana idiay Estados Unidos, nagsubli iti daga a nakaiyanakanna tapno asikasuenna sadiay ti trabaho “iti kaubasan ti Apo.” Ngarud, idi ngalay ti 1890’s isut’ nagsublin idiay Switzerland nga iranranudnan ti kinapudno ti Biblia kadagidiay addaan puso a mayat a dumngeg.

Nangged ni Adolf kas hardinero ken agay-aywan ti bakir, ngem ti kangrunaan nga interesna isut’ panagebanghelio. Kinasabaanna dagidiay nagtrabahuanna, agraman dagiti kabangibang nga ili ken purpurok dagiti Suiso. Kabisadonat’ sumagmamano a pagsasao, ket inusarna daytoy a pannakaammo tapno ipatarusna dagiti publikasion ti Sosiedad iti Pranses. No kalam-ekna punuenna ti sakupitna kadagiti literatura ti Biblia ket magmagna inggat’ Francia, ket no dadduma nagdaliasat iti amianan a laud idiay Belgium ken nagpa-abagatan idiay Italia.

Tapno madanonna dagidiay dina personal a makasarita, nagipablaak iti anunsio kadagiti diario ken magasin tapno maammuanda nga adda dagiti literatura a maala a pangadal iti Biblia. Ni Elie Thérond, iti makintengnga a Francia, nagtignay iti daytoy a pablaak, nabigbigna ti aweng ti kinapudno iti nabasana, ket din nagbayag insaknapna metten a mismo ti mensahe. Idiay Belgium, ni Jean-Baptiste Tilmant, Sr., nakitana met ti maysa kadagita nga anunsio idi 1901 ket nangalat’ dua a tomo ti Millennial Dawn. Anian nga ayatna a nakakita iti nakabatbatad a pannakaidatag ti kinapudno ti Biblia! Kasanona ketdin nga ikedked dayta kadagiti gagayyemna! Iti sumuno a tawen, addan grupo a regular nga agaadal iti balayna. Di nagbayag nagbungan ti aktibidad dayta sangkabassit a grupo uray idiay umamianan a Francia. Biniruk ni Kabsat Weber ida, a tunggal tiempo binisitana dagiti nadumaduma a grupo a timmanor, a pinabilegna idat’ naespirituan ken inikkanna idat’ instruksion no kasano nga iranudda ti naimbag a damag kadagiti sabali.

Idi Dimmanon ti Naimbag a Damag Idiay Alemania

Apagbiit kalpasan a rimmuar dagiti publikasion nga Aleman, idi ngalay ti 1880’s, dagidi Aleman nga Americano a nangapresiar kadagita inrugida nga ipaw-itan dagiti kabagianda idiay daga a nakayanakanda. Adda nars idiay hospital ti Hamburg nga inranudna dagiti kopia ti Millennial Dawn kadagiti adda idiay hospital. Idi 1896, ni Adolf Weber, idiay Switzerland, agipabpablaak ti anunsio kadagiti diario nga Aleman ket ikorkoreona dagiti tract idiay Alemania. Iti sumaruno a tawen naluktan ti deposito ti literatura idiay Alemania tapno mapapartak ti pannakaiwaras ti Aleman nga edision ti Watch Tower, ngem nabannayat idi ti panagtignayda. Nupay kasta, idi 1902, ni Margarethe Demut a nakaadal ti kinapudno idiay Switzerland, nagpa-Tailfingen, a dayaen ti Black Forest. Ti naregta a personal a panangaskasabana timmulong a nangporma ti maysa kadagiti kauunaan a grupo dagiti Estudiante ti Biblia idiay Alemania. Ni Samuel Lauper, a taga Switzerland napan idiay Bergisches Land, amianan a daya ti Cologne, tapno isaknapna ti naimbag a damag dita a lugar. Idi 1904, addan panaggigimong idiay Wermelskirchen. Maysa kadagidi presente isut’ 80 ti tawenna a lakay, ni Gottlieb Paas, nga agsapsapul iti kinapudno. Idi matayen, di nagbayag kalpasan a nangrugi dagita a gimong, intayag ni Paas ti Watch Tower ket kinunana: “Isu daytoy ti kinapudno; salimetmetanyo dayta.”

Ti bilang dagiti naginteres kadagitoy a kinapudno ti Biblia nagin-inut nga immadu. Nupay nangina, inyurnosda nga isigpit ti libre a kopia ti Watch Tower iti kada diario idiay Alemania. Ti report a naipablaak idi 1905 kunana a nasurok a 1,500,000 a kopia ti naiwaras a sample ti Watch Tower. Dakkel a gapuanan daydi ti nakabasbassit a grupo.

Saan nga isuamin nga Estudiante ti Biblia ket namati a no nadanondan dagiti tattao nga addat’ asideg ti balayda ket naturposdan ti rebbengenda. Idi pay la 1907, ni Kabsat Erler, a taga Alemania, nagbiahe sadiay Bohemia a dati nga Austria-Hungary (nagbalin a paset ti Czechoslovakia). Imbunongna dagiti literatura a namakdaar iti Armagedon ket impakaammona dagiti bendision nga umapayto iti sangatauan kalpasanna. Idi 1912 sabali pay nga Estudiante ti Biblia ti nagibunong kadagiti literatura ti Biblia idiay lugar ti Memel, a maawagan itan ti Lithuania. Narayray ti panangakseptar ti adu iti mensahe, ket sumagmamano a medio dadakkel a grupo dagiti Estudiante ti Biblia ti napartak a naporma sadiay. Ngem, idi naammuanda a dagiti pudno a Kristiano masapul met a mangaskasabada, bimmassit ti bilangda. Kaskasdi, adda sumagmamano a pinaneknekanda a napudnoda a tumutulad ken Kristo, “ti matalek ken pudno a saksi.”​—Apoc. 3:14.

Idi a ni Nikolaus von Tornow, Aleman a baron a nalawa dagiti hasiendana idiay Russia, nagpasiar idiay Switzerland idi agarup 1907, naipaima kenkuana ti maysa kadagiti tract ti Watch Tower Society. Dua a tawen kalpasanna isut’ timmabuno iti Kongregasion ti Berlin, idiay Alemania, a sikakawes iti naarian a pagan-anayna ken kinuyog ti personal a babaonenna. Nabayag sana naawatan no apay nga inyawat ti Dios dagiti nakapatpateg a kinapudno kadagiti nanumo a tattao, ngem nakatulong ti nabasana idiay 1 Corinto 1:26-29: “Ta kitaenyo ti pannakaawisyo, kakabsat, ta saan nga adu a mamasirib kas iti linalasag ti naawis, saan nga adu a mannakabalin, saan nga adu a natan-ok . . . , tapno awan agpasindayag a lasag iti imatang ti Dios.” Idi kumbinsidon a nasarakanna ti kinapudno, inlako ni von Tornow dagiti hasiendana idiay Russia ket impamaysanan ti bagina ken kinabaknangna a nangisaknap kadagiti interes ti nasin-aw a panagdaydayaw.

Idi 1911, idi a nagkasar dagiti dua nga agtutubo nga Aleman, a Herkendell, kiniddaw ti nobia ken tatangna, a kas sab-ong, ti kuarta para iti karkarna a honeymoon. Implanoda ken lakayna ti naunday a biahe nga alaenna ti adu a bulbulan. Ti honeymoon-da ket biahe a panangaskasaba idiay Russia tapno danonenda dagiti Aleman ti pagsasaoda nga umili sadiay. Iti kasta iti nadumaduma a wagas dagiti tattao iti amin a kita iranranuddan kadagiti sabali ti naadalda maipapan iti naayat a panggep ti Dios.

Irarang-ay ti Tay-ak ti Britania

Kalpasan ti nasaknap a pannakaiwaras dagiti literatura idiay Britania idi 1881, adda dagiti mannakimisa a natarusandat’ kinanasken ti panagtignayda sigun iti naadalda. Ni Tom Hart ti Islington, Londres, maysa kadagiti natignay iti Nainkasuratan a balakad ti Watch Tower a, “Rummuarkayo kenkuana, tattaok”​—kayatna a sawen, rummuarda kadagiti Nababiloniaan nga iglesia ti Kakristianuan sada suroten ti pannursuro ti Biblia. (Apoc. 18:4) Isut’ immikay iti kapiliana idi 1884, sa sinurot dagiti dadduma pay.

Adu kadagidi nakitimpuyog kadagiti grupo nga agad-adal ti nagbalin nga epektibo nga ebanghelisador. Adda dagidi nagitukon kadagiti literatura ti Biblia kadagiti parke ti Londres ken dadduma pay a lugar a pagin-inanaan dagiti tattao. Dagiti dadduma impamaysadat’ trabaho kadagiti lugar ti negosio. Ti kadawyan a wagas, nupay kasta, isut’ isasarungkar iti binalaybalay.

Ni Sarah Ferrie, a suskritor ti Watch Tower, nagsurat ken Kabsat Russell a kinunana nga isu ken ti sumagmamano a gayyemna sadi Glasgow kayatdat’ agboluntario nga agiwaras kadagiti tract. Anian ti siddaawna idi nagparada ti maysa a trak idiay ruanganna a naglaon 30,000 a pampleta, nga isuamin ket maiwaras a libre! Nagtignayda a dagus. Ni Minnie Greenlees, agraman tallo a baritona, buyogen ti “kabalio ken karitela” a luganda, impamuspusanda nga iwaras dagiti literatura ti Biblia kadagiti away dagiti Escotes. Idi agangay, da Alfred Greenlees ken Alexander MacGillivray, a sibibisikletada, imbunongda dagiti tract iti nawadwad a paset ti Scotland. Imbes a nanangdandat’ nagibunong kadagiti literatura, dagiti dedikado a boluntario isuda idin ti mangar-aramid iti dayta.

Tinignay Ida ti Pusoda

Iti maysa kadagiti pangngarig ni Jesus, kinunana a dagiti tattao a ‘nakangngeg iti sao ti Dios nga addaan nasayaat ken naimbag a puso’ agbungadanto. Ti napasnek a panangipateg kadagiti naayat a probision ti Dios isut’ mangtignay kadakuada a mangiranud iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios kadagiti sabali. (Luc. 8:8, 11, 15) Uray pay no aniat’ sirkumstansiada, naipamuspusanda latta idi dayta.

Gapuna Italiano a marino ti nakaalaan ti biahero a taga Argentina ti paset ti tract a Food for Thinking Christians. Idi simmanglad idiay Peru, nagsurat ti biahero iti kanayonanna pay, ket buyogen ti narayray a panaginteres nagsurat manen, manipud Argentina idi 1885, iti editor ti Watch Tower tapno agkiddaw kadagiti literatura. Idi met la a tawen adda miembro ti British Navy, a naibaon idiay Singapore agraman ti artillery unit-na, ket intugotna ti Watch Tower. Naragsakan iti naadalna iti magasin ket silalatak nga inusarna dayta tapno ipakaammonat’ panangmatmat ti Biblia kadagiti topiko a pagsasaritaan ti publiko. Idi 1910 ti barko a nagluganan ti dua a Kristiano a babbai dimmagas iti puerto ti Colombo, Ceylon (Sri Lanka itan). Ginundawayanda a kasabaan ni Mr. Van Twest, nga opisial ti puerto. Sireregget nga impadamagda kenkuana dagiti naimbag a banag a naadalda iti libro a The Divine Plan of the Ages. Kas resultana, ni Mr. Van Twest nagbalin nga Estudiante ti Biblia, ket nangrugin a naikasabat’ naimbag a damag idiay Sri Lanka.

Uray dagidiay dida kabaelan ti agbiahe impamuspusanda nga iranud dagiti makaparagsak puso a kinapudno ti Biblia kadagiti tattao iti sabali a pagilian. Kas ipalgak ti surat a panangapresiar a naipablaak idi 1905, adda taga Estados Unidos a nangipaw-it ti The Divine Plan of the Ages iti maysa a tao sadi St. Thomas, idiay dati a Danish West Indies. Idi nabasanan, nagparintumeng daytoy a tao ket inyebkasnat’ naregget a tarigagayna nga usaren koma ti Dios a mangaramid iti pagayatanna. Idi 1911, ni Bellona Ferguson idiay Brazil insitarna ti napasamak kenkuana a kas “positibo, sibibiag a prueba nga awan ti adayo unay a di madanon” dagiti danum ti kinapudno. Agparang a nakaaw-awaten kadagiti publikasion ti Sosiedad babaen iti koreo nanipud 1899. Kasakbayan ti Gubat Sangalubongan I, adda Aleman nga immakar idiay Paraguay a nakaala kadagiti tract ti Sosiedad idiay kahon ti koreona. Nagorder iti kanayonan a literatura ket din nagbayag ginupednan ti singgalutna kadagiti iglesia ti Kakristianuan. Yantangay awan ti asinoman dita a pagilian a mangbautisar kenkuana, isuda iti bayawna nagbinnautisardan. Talaga, dumandanon idin ti panangsaksi kadagiti adayo a paset ti daga, ket agbungbungan.

Kaskasdi a dadduma nga Estudiante ti Biblia natignayda nga agawid iti daga a nakayanakanda wenno nakayanakan dagiti dadakkelda tapno ipakaammoda kadagiti gagayyem ken kakabagianda ti nakaskasdaaw a panggep ni Jehova ken no kasanoda met a makiraman. Gapuna, idi 1895, ni Kabsat Oleszynski nagawid idiay Poland buyogen ti naimbag a damag maipapan iti “subbot, pannakaisubli ti kasasaad ken ti natan-ok nga awis”; nupay makapaladingit ta saan a nakaanus iti dayta a serbisio. Idi 1898 adda dati a propesor, a taga Hungary, a pinanawannat’ Canada tapno isaknap ti naganat a mensahe ti Biblia iti mismo a pagilianna. Adda met maysa a tao idi 1905 a nagbalin nga Estudiante ti Biblia sadi America a nagawid idiay Grecia tapno mangasaba. Ket idi 1913 adda maysa a baro nga inyawidna dagiti bin-i ti kinapudno ti Biblia manipud Nueva York idiay ili ti pamiliana, sadi Ramallah, di unay adayo iti Jerusalem.

Pannakalukat ti Carribean

Bayat nga umad-adu ti bilang dagiti ebanghelisador idiay Estados Unidos, Canada, ken Europa, mangrugrugi metten nga agsaknap ti kinapudno ti Biblia idiay Panama, Costa Rica, Dutch Guiana (Suriname itan), ken British Guiana (Guyana itan). Ni Joseph Brathwaite, nga adda idiay British Guiana idi a natulongan a nangtarus iti panggep ti Dios, napan idiay Barbados idi 1905 tapno ipamaysana ti amin a tiempo a panangisuro kadagiti umili sadiay. Da Louis Facey ken H. P. Clarke, a nakangngeg iti naimbag a damag idi agtartrabahoda idiay Costa Rica, nagsublida idiay Jamaica idi 1897 tapno iranudda ti kabbaro a pammatida kadagiti kailianda. Dagidi nangabrasat’ kinapudno sadiay ket naregtada a trabahador. Idi la 1906, ti grupo idiay Jamaica nakaibunongda ti agarup 1,200,000 a tract ken dadduma a literatura. Sabali pay a trabahador manipud sabali a daga, naadalnat’ kinapudno idiay Panama ket inyawidna ti namnama a mensahe ti Biblia idiay Grenada.

Ti rebolusion idiay Mexico idi 1910-11 isu pay ti sabali a rason ti pannakaiyeg ti mensahe ti Pagarian ti Dios kadagiti mabisbisinan iti kinapudno. Adu a tattao ti kimmamang a nagpaamianan inggat’ Estados Unidos. Dadduma kadakuada sadiay ti nakasabaan dagiti Estudiante ti Biblia, naadalda ti panggep ti Dios a mangted ti manayon a talna iti sangatauan, ket nagipaw-itda kadagiti literatura idiay Mexico. Nupay kasta, saan a daydi ti damo nga idadanon daytoy a mensahe idiay Mexico. Idi pay la 1893, nangipablaaken ti Watch Tower iti surat a naggapu ken F. de P. Stephenson, a taga Mexico, a nakabasa kadagiti publikasion ti Watch Tower Society ket tinarigagayanna ti ad-adu pay tapno mairanudna kadagiti gagayyemna nga agpada idiay Mexico ken Europa.

Tapno maluktan ti ad-adu a daga ti Caribbean iti pannakaikasaba ti kinapudno ti Biblia ken tapno maorganisa dagiti regular a gimong iti panagadal, imbaon ni Kabsat Russell ni E. J. Coward idiay Panama idi 1911 sa kalpasanna kadagiti isla. Ni Kabsat Coward managipaganetget ken nabiag a pumapalawag, ket dagiti uray la ginasut a nagdengngeg masansan nga agaaripunoda tapno denggenda dagiti diskursona a nangparmek kadagiti doktrina ti impierno ken ti kararua a di matay, agraman panangipadamagna iti nadayag a masanguanan ti daga. Napan iti inilin-ili, ken iti pinuron-puro​—sadi St. Lucia, Dominica, St. Kitts, Barbados, Grenada, ken Trinidad​—a dinanonna dagiti tattao a mabalinanna. Nagpalawag pay idiay British Guiana. Bayat nga addat’ Panama, naam-ammona ni W. R. Brown, naregta nga agtutubo a kabsat a taga Jamaica, a kalpasanna nagserbi a kadua ni Kabsat Coward kadagiti adu nga isla ti Caribbean. Idi kuan, timmulong pay ni Kabsat Brown a nanglukat kadagiti dadduma a tay-ak.

Idi 1913, nagdiskurso a mismo ni Kabsat Russell idiay Panama, Cuba, ken Jamaica. Iti daydi palawag publiko nga indiskursona idiay Kingston, Jamaica, napusek ti dua nga auditorium, ket adda pay agarup 2,000 a tattao a di napastrek. Idi a ti nagpalawag saanna a dinakdakamat maipapan iti kuarta sa awan ti naala a kolekta, impablaak daytoy dagiti periodiko.

Ti Lawag ti Kinapudno Dimmanon Idiay Africa

Ti Africa serserken metten ti lawag ti kinapudno iti daydi a tiempo. Ti surat a naggaput’ Liberia idi 1884 impalgakna nga adda managbasat’ Biblia sadiay a nakaalat’ kopia ti Food for Thinking Christians ket tinarigagayanna ti ad-adu pay nga iranudna kadagiti sabali. Sumagmamano a tawen kalpasan dayta, naipadamag nga adda klero idiay Liberia a pinanawanna ti pulpitona tapno siwayawayan a mangisuro kadagiti kinapudno ti Biblia a maad-adalna iti tulong ti Watch Tower sa regular met nga aggigimongen sadiay ti grupo dagiti Estudiante ti Biblia.

Adda ministro ti Dutch Reformed Church manipud Olanda a nangitugot kadagiti publikasion ni C. T. Russell idi isut’ naibaon idiay Sud Africa idi 1902. Nupay isu ket di nakagun-od ti manayon a pagimbagan kadagita, da Frans Ebersohn ken Stoffel Fourie nagunggonaanda idi nakitada dagiti literatura iti librariana. Sumagmamano a tawen kalpasanna, napabileg ti grupo dita a deppaar idi a dua a naregta nga Estudiante ti Biblia ti immalis manipud Scotland sada nagpa-Durban, Sud Africa.

Makapaleddaang, ta kadagidi nakagun-od kadagiti literatura nga insurat ni Kabsat Russell sada insuro ti dadduma a linaonda kadagiti sabali, addada sumagmamano, kas kada Joseph Booth ken Elliott Kamwana, nga inlaokda ti bukodda nga idea, a nairanta a mangkibur para iti sosial a panagbalbaliw. Kadagiti dadduma a managpaliiw idiay Sud Africa ken Nyasaland (Malawi itan), riniribukna daytoy ti pakabigbigan dagiti pudpudno nga Estudiante ti Biblia. Nupay kasta, adu latta dagidi dumngeg ken mangapresiar iti mensahe a nangigunamgunam iti Pagarian ti Dios kas solusion dagiti problema ti sangatauan.

No maipapan iti nalawa a pannakaisaknap ti panangaskasaba idiay Africa, nupay kasta, daytoy ket masanguanan pay laeng.

Dimmanon iti Oriente ken Kadagiti Isla ti Pacifico

Di nagbayag kalpasan ti damo a pannakaiwaras idiay Britania dagiti publikasion ti Biblia nga insagana ni C. T. Russell, nakadanonda met iti Oriente. Idi 1883, ni Miss C. B. Downing, misionera a Presbyterian sadi Chefoo (Yantai), China, immawat iti kopia ti Watch Tower. Inapresiarna ti naadalna maipapan iti pannakaisubli ti kasasaad ket inranudna ti literatura kadagiti dadduma a misionero, agraman ken Horace Randle, a naitimpuyog iti Baptist Mission Board. Idi agangay, ad-adda a nagutugot ti interes ni Randle gaput’ pablaak para iti Millennial Dawn a nagparang iti London Times, sa sinaruno daytoy dagiti kopia ti mismo a libro​—maysat’ naggapu ken Miss Downing ken sabali pay ti impaw-it ni nanangna manipud Inglaterra. Idi damo, simgar gaput’ nabasana. Ngem idi kumbinsidon a ti Trinidad saan a pannursuro ti Biblia, nagikkaten iti Baptist Church ket inruginan nga inranud kadagiti dadduma a misionero ti naadalna. Idi 1900 impadamagna a nakaipatuloden iti 2,324 a surat ken agarup 5,000 a tract kadagiti misionero idiay China, Japan, Korea, ken Siam (Thailand). Idi a tiempo dagiti laeng misionero ti Kakristianuan ti makaskasabaan iti Oriente.

Iti dayta met la a tiempo, maimulmulan dagiti bin-i ti kinapudno idiay Australia ken New Zealand. Ti damo kadagitoy a “bin-i” a simmangpet idiay Australia nalabit insangpet sadiay idi 1884 wenno di nagbayag kalpasanna ti maysa a lalaki a kinatungtong ti Estudiante ti Biblia iti maysa a parke idiay Inglaterra. Dagiti dadduma a “bin-i” dimtengda babaen iti panangikoreo dagiti gagayyem ken kakabagian iti ballasiw ti taaw.

Iti las-ud ti sumagmamano a tawen kalpasan a naporma ti Commonwealth of Australia idi 1901, ginasut a tattao sadiay ti suskritor iti Watch Tower. Kas resulta ti aktibidad dagidiay nakatarus iti pribilehio a panangiranud iti kinapudno kadagiti sabali, rinibo a tract ti naipatulod kadagiti tao a ti naganda nakalista a botante. Ad-adu pay ti naiyawat kadagiti kalsada, ket dagiti narolio a tract naipurruakda manipud tawa ti tren kadagiti trabahador ken sagsaggaysa a balbalay kadagiti nasulinek a lugar a lasatan ti tren. Mapakpakaammuan idin dagiti umili iti umadanin a panagngudo ti Panawen dagiti Gentil idi 1914. Ni Arthur Williams, Sr., impakaammona daytoy kadagiti amin a kliente ti paglakuanna sadi Lumaud nga Australia ket inawisna dagiti interesado idiay balayna tapno ituloydat’ panagtutungtong.

No asino ti damo nga immawat iti kinapudno ti Biblia idiay New Zealand saan nga ammo itan. Ngem idi 1898, ni Andrew Anderson, a taga New Zealand, adun ti nabasana a publikasion ti Watch Tower nga isut’ nakatignayanna a nangisaknap iti kinapudno sadiay kas maysa a colporteur. Bimmileg ti panangaskasabana idi 1904 gapu kadagiti dadduma a colporteur a naggaput’ America ken manipud iti sanga nga opisina ti Sosiedad a naipasdek iti dayta met la a tawen idiay Australia. Ni Mrs. Thomas Barry, sadi Christchurch, inakseptarna ti innem a tomo ti Studies in the Scriptures manipud maysa a colporteur. Ni Bill nga anakna binasana dagita idi 1909 bayat ti innem a lawas a panagbarkona a nagpa-Inglaterra ket nabigbigna ti kinapudno ti linaonda. Adu a tawen kalpasanna ni Lloyd nga anakna nagbalin a miembro ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova.

Maysa kadagiti naregta a trabahador kadagidi nagkauna nga aldaw isu ni Ed Nelson, a nupay saan unay a nataktika, impamaysana ti amin a tiempona iti 50 a tawen a panangisaknap iti mensahe ti Pagarian manipud amianan nga ungto ti New Zealand inggat’ abagatan. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, kinuyog ni Frank Grove, a pinabilegnat’ memoriana tapno masupusopan ti kakapuy ti matana ket nagpayunir met iti nasurok a 50 a tawen aginggat’ ipapatayna.

Sangalubongan a Panagbaniaga Tapno Maikasabat’ Naimbag a Damag

Naiyusuat pay ti dakkel a panangipamuspusan idi 1911-12 tapno matulongan dagiti taga Oriente. Nangibaon ti International Bible Students Association iti komite a buklen ti pito a lallaki, nga indauluan ni C. T. Russell, a mangtingiting iti mismo a kasasaad sadiay. Sadinoman a napananda impakaammodat’ panggep ti Dios a mangbendision iti sangatauan babaen iti Mesianiko a Pagarian. No dadduma mammano lat’ dimngeg, ngem iti Filipinas ken iti India, addada rinibo. Dida inanamongan ti kampania a nalatak idi iti Kakristianuan nga agkolekta ti pundo para iti pannakakumberte ti lubong. Napaliiwda a kaaduan a bannog dagiti misionero ti Kakristianuan ket naiturong iti panangparang-ay iti nailubongan nga edukasion. Ngem kumbinsido ni Kabsat Russell a ti kasapulan dagiti tao isu “ti Ebanghelio ti um-umay a Pagarian ti Mesias kas naayat a probision ti Dios.” Imbes a namnamaenda a makumberte ti lubong, natarusan dagiti Estudiante ti Biblia sigun kadagiti Kasuratan a ti masapul a mairingpas isut’ pannangted ti pammaneknek ket agserbi daytoy a pakaummongan “ti sumagmamano a napili manipud iti isuamin a nasnasion, tattao ken pagsasao kas miembro ti klase Nobia [ni Kristo]​—tapno makikatugawda Kenkuana iti tronona bayat ti sangaribo a tawen, a makibinnadangda iti trabaho a mangpasayaat ti rasa ti sangatauan.”a​—Apoc. 5:9, 10; 14:1-5.

Kalpasan ti isasarungkardat’ Japan, China, Filipinas, ken dadduma pay a lugar, nangnayon pay ti komite ti 6,400–kilometro a panagbiahe idiay India. Adda dagiti agnanaed idiay India a nakabasa kadagiti literatura ti Sosiedad ken insuratdat’ panangapresiarda iti dayta idi pay la 1887. Adda metten ti aktibo a pannakakasaba dagiti umili a Tamil nanipud 1905 babaen iti maysa a baro nga, idi ages-eskuela idiay America, naam-ammona ni Kabsat Russell ken naadalna ti kinapudno. Daytoy a baro timmulong a nangipasdek iti ag-40 a grupo dagiti agad-adal iti Biblia idiay abagatan nga India. Ngem, kalpasan a kinaskasabaanna dagiti dadduma, naikkat gapu ta binaybay-anna dagiti Nakristianuan a pagalagadan.​—Idiligyo ti 1 Corinto 9:26, 27.

Idi met la a tiempo, nupay kasta, ni A. J. Joseph, sadi Travancore (Kerala), kas subalit ti saludsod nga impatulodna iti maysa a prominente nga Adventista, naipaw-itan iti tomo ti Studies in the Scriptures. Ditoy natakkuatanna dagiti makapnek a Nainkasuratan a sungbat dagiti saludsodna maipapan iti Trinidad. Di nagbayag isu ken dadduma a miembro ti pamiliana addadan a mangiranranud iti kabbaro a pammatida kadagiti kataltalonan ken plantasion ti niog iti abagatan nga India. Kalpasan ti ibibisita ni Kabsat Russell idi 1912, simrek ni Kabsat Joseph iti amin-tiempo a serbisio. Naglugan iti tren, kariton, lantsa, ken nagnagna a nagibunong kadagiti literatura ti Biblia. No agpalawag iti publiko, masansan a singaen dagiti klero ken pasurotda. Idiay Kundara, idi adda “Kristiano” a klero a nangusar kadagiti pasurotna a nangsinga iti miting ken binatoda ni Kabsat Joseph iti ibleng ti baka, adda prominente a lalaki a Hindu nga immasideg tapno makitana no ania ti pagriringgoranda. Sinaludsodna iti klero: ‘Kasta kadit’ ulidan nga inted ni Kristo a suroten dagiti Kristiano, wenno ti ar-aramidem ket kasla iti kababalin dagiti Fariseo idi tiempo ni Jesus?’ Timmalna ti klero.

Sakbay a naturpos ti uppat a bulan a sangalubongan a panagbaniaga ti komite ti IBSA, inyurnos ni Kabsat Russell a ni R. R. Hollister ti agbalin a pannakabagi ti Sosiedad iti Oriente ken ituloyna nga imatonan ti pannakaisaknap kadagiti umili ti mensahe ti Mesianiko a Pagarian kas naayat a probision ti Dios. Naisagana dagiti espesial a tract iti sangapulo a pagsasao, ket minilion kadagitoy ti naiwaras iti intero nga India, China, Japan, ken Korea babaen kadagiti lokal a para waras. Kalpasanna naipatarus dagiti libro iti uppat kadagitoy a pagsasao tapno adda naespirituan a taraon dagidiay aginteres. Addadtoy idi ti nakalawlawa a tay-ak, ket nagadu pay ti nabati nga aramiden. Kaskasdi, ti nagapuanan idin ket talaga a karkarna.

Naited ti Nakaskasdaaw a Pammaneknek

Sakbay a bimtak ti panangduprak ti immuna a gubat sangalubongan, nasaknap a pammaneknek ti naited iti sangalubongan. Nagbiahe ni Kabsat Russell tapno agdiskurso kadagiti ginasgasut a siudad ti Estados Unidos ken Canada, naulit-ulit a nagbiahe idiay Europa, nagpalawag idiay Panama, Jamaica, ken Cuba, agraman dagiti kangrunaan a siudad ti Oriente. Pinullo ribo a tao ti nakangngeg a mismo kadagiti makatignay a diskursona manipud Biblia ken dagiti nakapaliiw bayat a sinungbatanna iti publiko manipud Kasuratan dagiti saludsod a pinataud nga agpada dagiti gagayyem ken kabusor. Nawadwad a panaginteres no kasta ti nagutugot, ket rinibo a diario idiay America, Europa, Sud Africa, ken Australia ti regular a nangipablaak kadagiti sermon ni Kabsat Russell. Minilion a libro, agraman ginasut a milion a tract ken dadduma pay a literatura iti 35 a pagsasao, ti naibunong dagiti Estudiante ti Biblia.

Nupay naisalsalumina ti papelna, saan a ni Kabsat Russell laeng ti nangaskasaba. Dagiti dadduma met, a nagsaknap iti intero a globo, nakikaykaysat’ timekda kas saksi ni Jehova ken iti Anakna, a ni Jesu-Kristo. Dagidi rimmaman saanda a dumidiskurso amin. Naggapuda iti amin a kitat’ kabibiag, ket inusarda amin a maikanatad a pamuspusan a kabaelanda tapno maisaknap ti naimbag a damag.

Idi Enero 1914, a kurang la a makatawenen sa agngudon ti Panawen dagiti Gentil, naiyusuat manen ti sabali a naganetget a pammaneknek. Isu daytoy ti “Photo-Drama of Creation,” a nangigunamgunam iti kabbaro a wagas ti panggep ti Dios iti daga. Buklen daytoy dagiti napintas pannakaipintada a de-kolor nga slides ken sine, a nabansagan iti timek. Ti pagiwarnakan idiay Estados Unidos impadamagda nga iti intero a pagilian adda agdagup a ginasgasut a ribo ti linawas a nakabuya iti dayta. Idi agngudon ti umuna a tawen, dandani walo a milion ti nakabuya idiay Estados Unidos ken Canada. Idiay Londres, Inglaterra, napusek kadagiti umariwekwek ti Opera House ken ti Royal Albert Hall idi buyaenda daytoy a presentasion a nagpaut iti uppat a sag-2-oras a paset. Iti unos ti kaguduat’ tawen, nasurok 1,226,000 ti nakabuya iti 98 a siudad ti Britania. Dagiti umariwekwek idiay Alemania ken Switzerland pinusekda dagiti nausar nga auditorium. Nabuya met dayta dagiti adu a tao iti Scandinavia ken ti Abagatan a Pacifico.

Anian a karkarna, naregget, a sangalubongan a pammaneknek ti naited kadagidi nagkauna a dekada ti moderno nga aldaw a historia dagiti Saksi ni Jehova! Ngem, kinapudnona, mangrugrugi la idi ti trabaho.

Sumagmamano la a gasut ti aktibo a rimmaman iti pannakaisaknap ti kinapudno ti Biblia idi rugrugi ti 1880’s. Idi 1914, sigun kadagiti naidulin a report, adda agarup 5,100 a rimmaman iti trabaho. Dagiti dadduma nalabit sagpaminsanda la a nagiwaras iti tract. Medio mammano lat’ trabahador idi.

Dagitoy sangkabassit a grupo dagiti ebanghelisador naisaknapdan, iti nagduduma a pamay-an, ti panangiwaragawagda iti Pagarian ti Dios kadagiti 68 a dagdaga idi tartaraudi ti 1914. Ket ti trabahoda kas mangaskasaba ken manursuro iti Sao ti Dios naipasdeken a regular iti 30 kadagitoy a daga.

Minilion a libro ken ginasut a milion a tract ti naibunong sakbay a nagngudo ti Panawen dagiti Gentil. Kanayonanna pay, ag-2,000 a diario ti regularen a nangipablaak kadagiti sermon nga insagana ni C. T. Russell idi 1913, ket idi tawen 1914 nasurok a 9,000,000 ti dagup dagiti nakabuya iti “Photo-Drama of Creation” iti tallo a kontinente.

Talaga, a karkarna a pammaneknek ti naited idin! Ngem ad-adu pay ti mapasungad.

[Footnote]

[Mapa/Ladawan iti panid 405]

Ni C. T. Russell indiskursona a mismo dagiti naibatay iti Biblia a palawag iti nasurok a 300 a siudad (kadagiti lugar a natulnekan) idiay Norte America ken ti Caribbean​—nga adu kadagita iti namin-10 wenno 15 a daras

[Mapa]

(Kitaem ti publikasion)

[Mapa iti panid 407]

(Kitaem ti publikasion)

Dagiti panagbaniaga a panangasaba ni Russell idiay Europa, a kadawyan a dumagas idiay Inglaterra

1891

1903

1908

1909

1910 (namindua)

1911 (namindua)

1912 (namindua)

1913

1914

[Mapa/Ladawan iti panid 408]

Idi kumbinsidon a nasarakannat’ kinapudno, ni Andreas Øiseth sireregta a nagibunong kadagiti literatura ti Biblia iti gistay isuamin a paset ti Norway

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

NORWAY

Arctic Circle

[Mapa/Ladawan iti panid 409]

Ni Adolf Weber, napakumbaba a hardinero, insaknapna ti naimbag a damag manipud Switzerland inggat’ dadduma a pagilian ti Europa

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

BELGIUM

ALEMANIA

SWITZERLAND

ITALIA

FRANCIA

[Mapa/Ladawan iti panid 413]

Ni Bellona Ferguson, idiay Brazil​—“awan adayo unay a di madanon”

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

BRAZIL

[Mapa/Ladawan iti panid 415]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

ALASKA

CANADA

GREENLAND

ST. PIERRE & MIQUELON

ESTADOS UNIDOS TI AMERICA

BERMUDA

BAHAMAS

TURKS & CAICOS ISLANDS

CUBA

MEXICO

BELIZE

JAMAICA

HAITI

DOMINICAN REPUBLIC

PUERTO RICO

CAYMAN ISLANDS

GUATEMALA

EL SALVADOR

HONDURAS

NICARAGUA

COSTA RICA

PANAMA

VENEZUELA

GUYANA

SURINAME

FRENCH GUIANA

COLOMBIA

ECUADOR

PERU

BRAZIL

BOLIVIA

PARAGUAY

CHILE

ARGENTINA

URUGUAY

FALKLAND ISLANDS

VIRGIN ISLANDS (E.U.)

VIRGIN ISLANDS (BRITISH)

ANGUILLA

ST. MAARTEN

SABA

ST. EUSTATIUS

ST. KITTS

NEVIS

ANTIGUA

MONTSERRAT

GUADELOUPE

DOMINICA

MARTINIQUE

ST. LUCIA

ST. VINCENT

BARBADOS

GRENADA

TRINIDAD

ARUBA

BONAIRE

CURAÇAO

TAAW ATLANTICO

BAYBAY CARIBE

TAAW PACIFICO

[Mapa iti panid 416, 417]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

GREENLAND

SWEDEN

ICELAND

NORWAY

FAEROE ISLANDS

FINLAND

RUSSIA

ESTONIA

LATVIA

LITHUANIA

BELARUS

UKRAINE

MOLDOVA

GEORGIA

ARMENIA

AZERBAIJAN

TURKMENISTAN

UZBEKISTAN

KAZAKHSTAN

TAJIKISTAN

KYRGYZSTAN

POLAND

ALEMANIA

NETHERLANDS

DENMARK

BRITANIA

IRELAND

BELGIUM

LUXEMBOURG

LIECHTENSTEIN

SWITZERLAND

CZECHOSLOVAKIA

AUSTRIA

HUNGARY

ROMANIA

YUGOSLAVIA

SLOVENIA

CROATIA

BOSNIA & HERZEGOVINA

BULGARIA

ALBANIA

ITALIA

GIBRALTAR

ESPAÑA

PORTUGAL

MADEIRA

MOROCCO

WESTERN SAHARA

SENEGAL

ALGERIA

LIBYA

EGIPTO

LEBANON

ISRAEL

CYPRUS

SYRIA

TURKEY

IRAQ

IRAN

BAHRAIN

KUWAIT

JORDAN

SAUDI ARABIA

QATAR

UNITED ARAB EMIRATES

OMAN

YEMEN

DJIBOUTI

SOMALIA

ETHIOPIA

SUDAN

CHAD

NIGER

MALI

MAURITANIA

GAMBIA

GUINEA-BISSAU

SIERRA LEONE

LIBERIA

CÔTE D’IVOIRE

GHANA

TOGO

BENIN

EQUATORIAL GUINEA

ST. HELENA

GUINEA

BURKINA FASO

NIGERIA

CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

CAMEROON

SÃO TOMÉ

CONGO

GABON

ZAIRE

ANGOLA

ZAMBIA

NAMIBIA

BOTSWANA

SUD AFRICA

LESOTHO

SWAZILAND

MOZAMBIQUE

MADAGASCAR

RÉUNION

MAURITIUS

RODRIGUES

ZIMBABWE

MAYOTTE

COMOROS

SEYCHELLES

MALAWI

TANZANIA

BURUNDI

RWANDA

UGANDA

FRANCIA

PAKISTAN

AFGHANISTAN

NEPAL

BHUTAN

MYANMAR

BANGLADESH

INDIA

SRI LANKA

GRECIA

MALTA

TUNISIA

KENYA

TAAW ATLANTICO

TAAW INDIANO

ALASKA

MONGOLIA

DEMOCRATIC PEOPLE’S REPUBLIC OF KOREA

JAPAN

REPUBLIKA TI KOREA

CHINA

MACAO

TAIWAN

HONG KONG

LAOS

THAILAND

VIETNAM

CAMBODIA

FILIPINAS

BRUNEI

MALAYSIA

SINGAPORE

INDONESIA

SAIPAN

ROTA

GUAM

YAP

BELAU

CHUUK

POHNPEI

KOSRAE

MARSHALL ISLANDS

NAURU

PAPUA NEW GUINEA

AUSTRALIA

NEW ZEALAND

NORFOLK ISLAND

NEW CALEDONIA

WALLIS & FUTUNA ISLANDS

VANUATU

TUVALU

FIJI

KIRIBATI

TOKELAU

HAWAII

WESTERN SAMOA

AMERICAN SAMOA

NIUE

TONGA

COOK ISLANDS

TAHITI

SOLOMON ISLANDS

TAAW PACIFICO

TAAW INDIANO

[Mapa/Ladawan iti panid 421]

Ni A. J. Joseph, ti India, ken ni Gracie nga anakna, nagserbi a kas misionera a nasanay sadi Gilead

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

INDIA

[Ladawan iti panid 411]

Ni Hermann Herkendell, ken ti inkasarna, nagbiaheda idi honeymoon-da iti adu a bulan tapno kasabaanda dagiti umili nga Aleman idiay Russia

[Dagiti ladawan iti panid 412]

Dagiti colporteur idiay Inglaterra ken Scotland impamuspusanda a kasabaan dagiti isuamin; timmulong pay dagiti annakda a nagibunong iti tract

[Ladawan iti panid 414]

Ni E. J. Coward sireregta a nangisaknap iti kinapudno ti Biblia sadi Caribbean

[Ladawan iti panid 418]

Ni Frank Grove (kattigid) ken ni Ed Nelson (kaduada ditoy dagiti assawada) nasurok a sag-50 a tawenda a nangisaknap iti mensahe ti Pagarian iti amin a tiempo iti intero a New Zealand

[Dagiti ladawan iti panid 420]

Da C. T. Russell ken innem a kakaduana nagbiaheda iti intero a lubong idi 1911-12 tapno maidur-as ti pannakaikasabat’ naimbag a damag