PAGURNONGAN TI DANUM
Nakutkot nga abut iti uneg ti daga a gagangay a naaramat a pagikabilan iti danum. Dagiti pagurnongan ti danum ket saan a kas kadagiti bubon a nakali tapno pagsakduan iti danum nga agubbog iti uneg ti daga, no di ket gagangay a nadisenio a pangtaya ken pangurnong iti tudo wenno iti agayus a danum manipud kadagiti ubbog. Gagangay nga adda kalub ti rabawda, saan a kas kadagiti ban-aw a nakayangyang laeng. Ti Hebreo a sao a bohr, naipatarus a “pagurnongan ti danum,” ket naipatarus met a “bito,” nangnangruna no awan ti danumnan (Ge 37:20-29; 2Sm 23:20), “abut a pagbaludan” no dayta ti pakausaranna (Ge 40:15), ken “abut” no tumukoy wenno mainaig iti “Sheol” (Sal 30:3; Pr 1:12; Eze 31:14, 16).
Dagiti pagurnongan ti danum ket kasapulan unay iti Naikari a Daga. Masansan a dagita laeng ti pangtaginayonda iti umdas nga abasto ti danum, agsipud ta saan a naruay ti bubon ken ubbog iti daytoy nakabambantay a pagilian, ket uray no adda masarakanda nga ubbog masansan a maabbatan dagita sakbay pay nga agpatingga ti kalgaw. Gapu kadagiti inaramid-tao a pagurnongan ti danum, timmaud dagiti purok uray iti luglugar a nakiddit unay ti danum, kas idiay Negeb. Nakasigsigurado nga inkari ni Jehova iti ilina a makasarakda kadagiti nakalin a pagurnongan ti danum inton sumrekda iti Naikari a Daga. (De 6:10, 11; Ne 9:25) Nadakamat a nangkutkot ni Ari Ozias iti “adu a pagurnongan ti danum” iti intero a Juda. (2Cr 26:1, 10) Literal a rinibu ti bilang dagiti pagurnongan ti danum manipud makinngato a Galilea nga agpababa iti Negeb, ket adu kadagita ti nasarakan, a gistay rara ti langa ti adu a paset dayta a daga gapu iti kinaaduda. Agparang a kayat ti tunggal sangakabbalayan ti maaddaan iti kabukbukodan a pagurnongan ti danum, uray pay dagiti Moabita. Sigun iti Bato a Moabita, a naikitikit idi maikasiam a siglo K.K.P., kinuna ni Ari Mesa: “Awan pagurnongan ti danum iti uneg ti ili idiay Qarhoh, isu a kinunak kadagiti amin nga umili, ‘Mangaramid koma ti tunggal maysa kadakayo iti bukodna a pagurnongan ti danum iti balayna!’” (Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. Pritchard, 1974, p. 320) Inuyotan ni Senaquerib dagiti agnanaed iti Jerusalem babaen ti panangikarina a no sumukoda kenkuana, ‘uminum tunggal maysa iti danum ti bukodna a pagurnongan ti danum.’—2Ar 18:31; Isa 36:16.
Kadawyan unay a dagiti pagurnongan ti danum nakungkong iti bato. No solido ti bato ken awanan kadagiti rekka, saan unay a pagparikutan ti panagsayasay ti danumna, ngem no naaramid dayta iti aragaag nga apug a bato nga isu ti kasasaad ti daga iti kaaduan a paset ti Palestina, nasken a mapalitadaan dagiti uneg ti diding tapno di sumlep ti danum. Dagiti pagurnongan ti danum a nakali iti daga ket nakabite iti ladrilio wenno bato sa napalitadaan tapno agbalin a solido dagiti didingda. Kadawyan a sukog-peras dagitoy a pagurnongan ti danum, a nalawlawa iti lansad sa agpailet iti ngato; no dadduma, ti ngarabna ket maysa wenno dua a pie laeng ti kalawana. No dagiti nainkasigudan a rukib ket pagbalinenda wenno palawaenda kas pagurnongan ti danum, matapaya ti pannakaatepna babaen kadagiti nainkasigudan nga adigi a bato, wenno babaen kadagiti naaramid nga arko iti uneg ti pagurnongan ti danum kas iti sumagmamano kadagidiay nasarakan idiay Negeb. Dagiti kanal iti bakrang ti turod ti umayusan ti tudo a sumrek iti pagurnongan ti danum iti uneg ti daga.
Tukoyen ti Eclesiastes 12:6 ti “rueda ti danum maipaay iti pagurnongan ti danum,” ngem gagangay a masakdo idi ti danum babaen kadagiti karamba a naipauy-oy iti tali. Adda dagiti nasarakan a ribak iti lansad ti kaaduan a pagurnongan ti danum gapu ngamin ta maburak no dadduma ti kakasta a karamba. Ti tradisionda idi a warakiwakanda iti daga ti di agay-ayus wenno narugitan a pagurnongan ti danum tapno agarinsaed ti linabna, ket awan duadua a maysa met daytoy a rason no apay a medio nagaburan iti rugit ti adu a pagurnongan ti danum. Nakatulong ti kalubda iti wangawangan tapno saan a makontaminar ti danum ken malapdan ti pannakatnag ti tattao wenno an-animal, nupay ti bangkay ti matnag iti dayta saanna met ketdi a pinagbalin a seremonial a narugit ti danum; no di ket ti agbalin a narugit isu daydiay mangikkat iti bangkay. (Ex 21:33; Le 11:35, 36) Kanayonanna pay, ti kalub iti rabaw ti maysa a pagurnongan ti danum nakatulong a mapagtalinaed a nalamiis ti danum ken kinissayanna ti panagalibungubong. (Jer 6:7) Ti dadduma a dadakkel a pagurnongan ti danum ket addaan iti sumagmamano a wangawangan a pangsakduan iti danum. Kadagiti nakadakdakkel ken nakaun-uneg a pagurnongan ti danum, adda dagiti agdan nga agpababa kadagita nga agatiddog agingga iti 30 m (100 pie) wenno nasursurok pay.
Dadduma Pay nga Usar. Adda sumagmamano a gundaway a sabali ti nakaaramatan dagiti pagurnongan ti danum. Kadagiti naparkagan a luglugar, ken no naserraan a nalaing tapno saan a serken ti alnaab, marabutit, ken insekto, nasayaat a pagidulinan dagita iti bukbukel, ta saan a madlaw dagiti agtatakaw a bukbukel ti linaonda; nalawag a sarusar ti nakairantaan ti sumagmamano a pagurnongan ti danum nga adda kadagiti lugar nga awan ti nainkasigudan a pagtaudan ti danumda. No dadduma, dagiti namaga a pagurnongan ti danum ket naaramat a pagbaludan. (Zac 9:11) Ni Jose impisok ti kakabsatna iti kasta a bito (Ge 37:20-24), ket idi agangay naipan iti maysa nga abut a pagbaludan (iti literal, “pagurnongan ti danum”) idiay Egipto. (Ge 40:15, Rbi8 ftn; 41:14) Ti maikasangapulo a pannaplit iti Egipto inapektaranna uray ti “inauna ti kautibo nga adda idi iti pagbaludan nga abut [iti literal, “ti balay ti pagurnongan ti danum”].” (Ex 12:29) Naibalud ni Jeremias iti “balay ti pagurnongan ti danum” ket idi agangay naipisok iti napitak nga abut. (Jer 37:16; 38:6-13) Iti naminsan, idi a dagiti Israelita itartarayanda dagiti Filisteo, naglemmeng ti sumagmamano kadakuada kadagiti pagurnongan ti danum (bito), ket iti sabali pay a pasamak, nagbalin a pakaitabonan a tanem ti 70 a bangkay ti dakkel a pagurnongan ti danum a kukua ni Asa. (1Sm 13:6; Jer 41:4-9) Gapu iti kinapermanenteda, ti sumagmamano a pagurnongan ti danum ket nagpaay a pagilasinan ti luglugar.—1Sm 19:22; 2Sm 3:26; 2Ar 10:14.
Piguratibo a Pannakausar. Nausar a piguratibo ti “pagurnongan ti danum” iti dua a naidumduma a teksto. Kunaen ni Jehova a ti ili a nangpanaw kenkuana tapno sumapul kadagiti sabali pay a gubuayan ti pannalaknib ken tulong ket iti kinapudnona pinanawanda ti “ubbog ti sibibiag a danum, tapno agkutkotda maipaay iti bagbagida kadagiti pagurnongan ti danum, dagiti nagrengngat a pagurnongan ti danum, a saan a makalaon iti danum.” (Jer 2:13, 18) Kinuna ni Solomon idi imbalakadna ti panagmatalek iti panagasawa: “Uminumka iti danum manipud bukodmo a pagurnongan ti danum.”—Pr 5:15.