EZEQUIEL
[Mangpapigsa ti Dios].
Ti anak ni Buzi, maysa a padi. Karaman kadagiti kautibo nga impan ni Nabucodonosor idiay Babilonia a naikuyog ken Jehoiaquin idi 617 K.K.P. Dimteng dagiti damo a sirmatana manipud iti Dios idi “maikatallopulo a tawen, iti maikapat a bulan, iti maikalima nga aldaw ti bulan, . . . iti maikalima a tawen ti pannakaidestiero ni Ari Jehoiaquin.” Nagipadto kadagiti Judio nga agnanaed iti igid ti karayan Kebar, a patien ti sumagmamano a moderno nga eskolar a maysa dayta kadagiti dadakkel a kanal ti Babilonia. Ti “maikatallopulo a tawen” agparang nga adda pakainaiganna iti edad ni Ezequiel. Inrugina dagiti annongenna kas mammadto iti daytoy a tiempo.—Eze 1:1-3.
Kas kameng ti pamilia ti papadi, awan duadua a pagaammona unay ti templo, ti urnos daytoy, ken amin nga aktibidad a maar-aramid sadiay, ket nalaing met iti Linteg. Nalabit pagaammo met unay ni Ezequiel ti mammadto a ni Jeremias ken dagiti padtona, gapu ta mammadto idi ni Jeremias idiay Jerusalem bayat ti kinaagtutubo ni Ezequiel. Naaddaan met ni Ezequiel iti nagsayaat a gundaway nga agtaeng idiay Juda bayat ti sumagmamano a paset ti panagturay ni nalinteg nga Ari Josias, a nangdadael kadagiti altar ni Baal ken kadagiti kinitikitan a ladawan. Inyussuat daytoy nga ari ti pannakatarimaan ti templo ken ad-adda a nagreggetanna ti narelihiosuan a reporma maipaay iti nasin-aw a panagdaydayaw idiay Juda idi a ti libro ti Linteg (nabatad a ti orihinal nga insurat ni Moises) nasarakan idiay templo.—2Cr 34.
Sakbay ti panangdadael ti Babilonia iti Jerusalem, ania a kasayaatan a luglugar ti nangipanan ni Jehova kadagiti mammadtona?
Ti tiempo ti panagbiag ni Ezequiel kas mammadto ket kagiddan da Jeremias ken Daniel. Nagserbi ni Jeremias kas mammadto ti Dios kadagiti Judio idiay Jerusalem ken Juda, a simmango kadagiti rinuker nga ar-ari ti Juda. Ni Daniel, nga adda iti palasio ti Babilonia ken idi agangay iti palasio ti Medo-Persia, naipaayan kadagiti padto maipapan iti panagsasaruno dagiti pannakabalin ti lubong ken ti pannakaabakda iti im-ima ti Pagarian ti Dios. Nagserbi ni Ezequiel kadagiti umili a Judio ken iti papanguluenda a lallaki idiay Babilonia ket intultuloyna ti trabaho dagiti mammadto sadiay. Iti kasta, bayat a mabembenepisiaran dagiti Judio idiay Jerusalem iti kaadda ti templo agraman ti nangato a padi sadiay ken ti mammadto a padi a ni Jeremias, saan met a binaybay-an ni Jehova dagidiay adda idiay Babilonia. Ni Ezequiel ti mammadto ti Dios maipaay kadakuada, ket nupay saan a mangar-aramid kadagiti panagisakripisio, adda sadiay kas manangbalakad ken manangisuro iti linteg ti Dios.
Agkanaig met unay ti panagipadto da Jeremias ken Ezequiel, nga agpada a nangsupiat ken nangikagumaan a mangikkat iti pampanunot dagiti Judio idiay Jerusalem ken idiay Babilonia ti kapanunotan a nasapa a pagpatinggaen ti Dios ti panangituray ti Babilonia ken saanto a marba ti Jerusalem. Aktual a nangipatulod ni Jeremias iti surat kadagiti kautibo iti daga ti Babilonia, a mangibagbaga kadakuada nga agtaengda ken makikappiada iti Babilonia agsipud ta masapul a lumabas ti periodo a 70 a tawen sakbay a maispalda. Awan duadua a nangngeg ni Ezequiel ti sasao daytoy a surat. Kasta met, mabalin a nangngegna ti pannakaibasa ti libro nga impatulod ni Jeremias idi agangay a mangipadpadto iti pannakatnag ti Babilonia.—Jer 29; 51:59-64.
Nagipadto Kadagiti “Nasubeg” nga Umili. Addaan dagiti kautibo idiay Babilonia iti nasaysayaat a kasasaad iti sanguanan ni Jehova ngem dagiti nabatbati a Judio idiay Juda, kas inladawan dagiti labba ti nasayaat ken dakes a higos a nakita ni Jeremias. (Jer 24) Ngem nupay kasta, saan a nalaka ti annongen a sangsanguen ni Ezequiel, agsipud ta dagiti kautibo nga Israelita ket paset met ti rebelioso a balay. Kas naibaga ken Ezequiel, isu agnanaed iti tengnga ‘dagidiay nasubeg ken bambanag a makapuris kenkuana ken iti tengnga dagiti manggagama.’ (Eze 2:6) Kas imbilin ni Jehova, nagnaed ni Ezequiel iti tengnga dagiti kautibo idiay Tel-abib iti igid ti karayan Kebar. (Eze 3:4, 15) Nupay kautibo dagiti Judio, agnanaedda kadagiti bukodda a balay. (Jer 29:5) Uray kaskasano, nakapagtultuloyda nga organisado iti narelihiosuan a pamay-an. Namin-adu a simmarungkar ken Ezequiel dagiti lallakay ti Juda. (Eze 8:1; 14:1; 20:1) Uray idi dimtengen ti panawen ti pannakaisubli idi agngudo ti 70 a tawen, adu kadagitoy a Judio ti saan a pimmanaw iti Babilonia.
Mabalin a materialismo ti maysa kadagiti makagapu no apay a ti sumagmamano a Judio idiay Babilonia saanda a tinarigagayan ti agsubli. Iti maysa a panagtakkuat dagiti Amerikano, adda dagiti nasarakan nga opisial a dokumento ti maysa a dakkel a balay ti negosio, “Murashu ken Annakna,” iti ayan ti nagkauna a Nippur, nga adda iti maysa a kanal ti Eufrates a patien ti kaaduan nga eskolar nga isu ti Kebar. Dagiti kitikit a nasarakan sadiay ket naglaon iti adu a Judio a nagan, a mangipasimudaag a naan-anay a nakaramut idin sadiay dagiti Israelita ken adu kadakuadan ti karaman iti nakomersialan nga aktibidad ti Babilonia.
Ipapatay ti Asawana. Kunaen ni Ezequiel nga inawatna ti rebbengenna iti igid ti karayan Kebar idi maikalima a tawen ti pannakaidestiero ni Ari Jehoiaquin (wenno idi 613 K.K.P.). Nagipadto iti di nakurkurang ngem 22 a tawen agingga idi agarup 591 K.K.P., a ti naudi a petsa ti panagipadtona ket idi maika-27 a tawen ti pannakaidestiero. (Eze 29:17) Nalabit naragsak ti biag ni Ezequiel kas addaan asawa. Ngem kinuna kenkuana ni Jehova: “Anak ti tao, adtoy ikkatek kenka ti banag a matarigagayan kadagita matam babaen ti panangkabil.” (Eze 24:16) Ti asawana mabalin a di nagmatalek kenkuana wenno ken Jehova, ngem aniaman ti makagapu iti ipapatayna, naibilin ken Ezequiel a saan nga agsangit, no di ket agsennaay a di agsasao. Naibaga ken Ezequiel nga ikawesna ti dalungdongna ket saan a mangipakita iti aniaman a pagilasinan wenno ebidensia ti panagleddaang. Pudno nga agpaay amin dagitoy kas pagilasinan kadagiti Israelita a nakautibo sadiay Babilonia a ni Jehova tabbaawanna ti santuariona a pagpampannakkel dagiti Israelita, ket madadael ti Jerusalem maisupadi iti ninamnamada.—Eze 24:17-27.
“Managwanawan.” Naipaayan ni Ezequiel iti rebbengen nga agipadto kas iti pannakadutok ni Isaias. Naipaayan iti nakaskasdaaw a sirmata mainaig ken Jehova nga agtugtugaw iti tronona ken pagserserbian dagiti sibibiag a parsua nga addaan iti uppat a rupa ken payak, nga iti abayda adda pilpilid a nailas-ud kadagiti pilid, a gumiddan iti panaggunay dagiti sibibiag a parsua. Idin nagsao ni Jehova, nga inawaganna ni Ezequiel kas maysa nga “anak ti tao,” tapno palagipanna ti mammadto nga isu maysa laeng a naindagaan a tao. (Eze kap 1, 2; idiligyo ti Isa 6.) Naibaon kas managwanawan iti balay ti Israel tapno pakdaaranna ida iti nadangkes a dalanda. Nupay natangken unay ti panagpuspusoda, nasken latta dayta a pammakdaar tapno maammuanda nga adda mammadto ni Jehova iti tengngada. Uray no agkedkedda a dumngeg, no saanna a mapakdaaran ida iti sasao nga inted kenkuana ni Jehova, manungsungbat kadagiti biagda—makabasol iti dara.—Eze 3:7, 17, 18; 2:4, 5; 33:2-9.
Dagiti Eksena a Mangiladawan ken Pangngarig. Masansan a nagipadto ni Ezequiel babaen kadagiti eksena a mangiladawan, panangaramid kadagiti simboliko a tignay, kasta met babaen kadagiti sirmata ken pangngarig. Ti naisangsangayan unay nga eksena a mangiladawan isu ti 390-aldaw ken 40-aldaw a ladawan ti pannakalakub ti Jerusalem, a naglaon iti napateg a padto maipapan iti panawen. Nagkasapulan dayta iti kinatulnog, kinaanus, ken nabileg a pammati tapno maitungpal daytoy mangiladawan a pammakdaar maipaay kadagiti awanan pammati ken mananguyaw nga umili. Bayat ti pannakalakub ti Jerusalem, inturong ni Ezequiel ti panagipadtona kadagiti pagano a nasion a nanggura iti Israel ken makipagragragsak iti pannakatnag ti Israel, ket inladawanna ti pannusa nga iyeg kadakuada ni Jehova. Kalpasan ti pannakarba ti Jerusalem, nagbaliw ti rikna ken anag ti panagipadto ni Ezequiel. Kalpasan ti nabileg a panangkondenarna iti Seir ken iti naagum a papastor ti Israel, impamaysana ti panagipadtona maipaay iti pannakapabileg ti pammati iti kari ti Dios a mapasubli, maummong manen, ken mapagkaykaysa ti Israel, ket gapu iti nadayag a kinapastor ni ‘David nga adipen’ ni Jehova mabendisionanda agingga iti tiempo a di nakedngan iti sidong ti maysa a tulag iti kappia. (Eze 37) Kalpasanna, detalyado nga inladawan ni Ezequiel ti nabangon manen a templo, nga arigna isu impaayan ni Jehova iti “kopia ti plano” dayta a templo. Daytoy nasirmata a templo ket padto a mangiladladawan iti maysa a banag iti adayo pay a masanguanan, ta awan pay kasta a templo nga aktual a naibangon.—Eze 40-48.
Dagiti Pannakiasping iti Trabaho ni Jesu-Kristo. Adda dagiti pagaspingan ti trabaho a naaramidan da Ezequiel ken Jesus. Agpada a kinasapulan a sarangten da Ezequiel ken Jesus dagiti aleng-aleng, natangken panagpuspusona nga umili babaen iti mangkondenar a mensahe, a nakairamanan ti mensahe ti namnama agpaay kadagidiay bumaw-ing manipud iti nadangkes a danada. Naibaga ken Ezequiel nga umay kenkuana dagiti umili ket dumngegda iti sasaona, ngem saan nga agtignay ti puspusoda. (Eze 33:30-32) Umasping iti dayta, adu a bunggoy ti immay tapno dumngeg iti palawag ni Jesus, ngem manmano ti nangtagipateg kadagiti sursurona. Nangasaba ni Ezequiel kadagiti kautibo idiay Babilonia. Dinakamat ni Jesus ti rebbengenna a mangikasaba iti pannakaluk-at agpaay kadagiti kautibo; (Lu 4:18) sibabatad nga inlawlawagna kadagiti Judio nga addada iti naespirituan a pannakaadipen ket kasapulanda ti pannakaluk-at, nga isu ti nakaibaonanna nga ipaay kadakuada. (Jn 8:31-36) Kas ken Ezequiel, pulos a di nagtignay kas manangtubngar kadagiti Judio babaen iti bukodna a sasao, no di ket insawangna ti imbagana kenkuana ni Jehova a sawenna.—Jn 5:19, 30.
Namnama ni Ezequiel. Matalek ni Ezequiel iti Dios, nga intungpalna ti tunggal naited a bilin, nupay narigat ti trabahona. Karaman kadagiti mammadto a nagibtur babaen iti pammati ken ‘rimmagpat iti nasaysayaat a lugar, kayatna a sawen, maysa a kukua ti langit.’ (Heb 11:16) Nupay saan a karaman kadagiti mangbukel iti Pagarian ti langit (Mt 11:11), sinegseggaan ni Ezequiel ti tiempo a pannakaipasdek ti Pagarian ti Mesias, ket iti naikeddeng a tiempo sagrapennanto (babaen ti panagungar) ti kaitungpalan ti kari ti Dios ken ti bendision ti Mesianiko a turay. (Heb 11:39, 40) Naisangsangayan ti kired, tured, kinatulnog, ken regta ni Ezequiel maipaay iti panagdaydayaw iti Dios.