TINTA

Ti Hebreo a sao a deyohʹ, a masarakan laeng iti Jeremias 36:18, ket mabalin a binulod a sao manipud Egipcio. Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, mamitlo laeng nga agparang ti meʹlan (2Co 3:3; 2Jn 12; 3Jn 13) ket daytoy ti neuter a porma ti panglalaki a pangiladawan a sao a meʹlas, a kaipapananna ti “nangisit.”​—Mt 5:36; Apo 6:5, 12.

Kaaduanna, dagiti tinta ket naaramid iti maysa a pangkolor a sangkap a maikanaw iti maysa a templada nga addaan iti tutot, pigket, wenno barnis. Daytoy a templada ket nagserbi kas mangyallatiw iti kolor ken kas pigket tapno kumpet ti maris iti pakaisuratanna. Makita kadagiti kadadaanan a pormula ti tinta, ken dagiti kadadaanan a tinta a nasarakan, a ti pagkolor a naaramat idi ket nangisit nga addaan sangkap a karbon, mabalin nga iro a naala kadagiti napuoran a taba wenno kayo, wenno sumilsileng nga uging a naala kadagiti animal wenno mulmula. Dagiti kolor met iti nalabaga a tinta ket manipud iti iron oxide. Nagaramat met dagiti nagkauna a tattao iti dadduma pay a tinta. Kunaen ni Josephus a ti kopia ti Linteg a naipatulod ken Ptolemy Philadelphus ket naisurat kadagiti letra a balitok. (Jewish Antiquities, XII, 89 [ii, 11]) No naaramat man kas tinta dagiti tubbog ti mulmula wenno tina, nabayagen a naawan dagita gapu ta nalakada a madadael.

Tapno makaaramid iti kasayaatan a tinta, adu a tiempo ti kasapulan tapno maridiid ken mapaglaok a naimbag dagiti kolor iti templada. Kalpasanna, gagangay a maidulin dagiti tinta kas namaga a tipkel wenno barreta, ket ti eskriba basaenna a naimbag bayat nga ideppelna ti brutsa wenno runona iti tinta.

Dagiti tinta ti Tsina ket nabayagen nga agdindinamag kas addaan iti katayengtengan ken kapautan a tinta. Dagiti dokumento a nasuratan babaen kadagitoy a tinta ket mabalin nga iyuper iti danum iti sumagmamano a lawas a saan a maikkat ti tinta. Iti sabali a bangir, naaramid met dagiti tinta tapno mabalin dagitoy a punasen iti nabasa nga espongha wenno nabasa a lupot. Mabalin a daytoy ti nakaibatayan iti panangikuna ni Jehova, iti simboliko a pamay-an, “Siasinoman a nagbasol maikaniwas kaniak, punasekto iti librok.”​—Ex 32:33; kitaenyo met ti Nu 5:23; Sal 109:13, 14.