PUGON

Mapadarang a nakubong nga espasio a nadisenio a pagprosesuan iti nadumaduma a material. Dagiti pugon kadagidi kadaanan a tiempo naaramat a paggebbaan kadagiti ladrilio ken dinamili, ken pakapuoran ti agbalin nga apug. Saan a kas iti agdama a kaipapanan ti Iloko a termino a “pugon,” ti Hebreo a sao a kiv·shanʹ saanna a saklawen dagiti patakder a naibilang kas urno.​—Kitaenyo ti URNO.

Maigapu iti panagrang-ay a naaramidan kadagidi tiempo sakbay ti Layus mainaig iti panagpanday kadagiti rimienta a gambang ken landok (Ge 4:22), nalabit napatanor dagiti pugon iti nasapa a paset ti pakasaritaan ti tao. Nupay saan a direkta a nadakamat, adda pammaneknek a naaramatda idi kaaldawan ni Nimrod. Idi rugiandan a bangonen ti siudad ti Babel ken ti torrena iti daga ti Sinar, kinuna dagiti tattao idi kalpasan ti Layus: “Umaykayo! Agaramidtayo kadagiti ladrilio ket gebbaentayo ida babaen iti panangpuor.” (Ge 11:3) Dagiti kadaanan a rebbek ti Babilonia ipalgakda ti pannakaaramat dagiti ladrilio a nagebba iti pugon manipud kadagidi kadaanan a tiempo. Dagiti kasta a nalagda a ladrilio naaramat kadagiti napatpateg a patakder maipaay kadagiti natapkalan a pader ken maipaay kadagiti napalanas a disso. Iti sumagmamano a balay a nakabakab idiay Ur (nagtaengan ni Abraham iti maysa a tiempo) ti makimbaba a katukad naibangon babaen kadagiti nagebba a ladrilio, idinto ta ti maikadua a kadsaaran nabatad a naibangon babaen kadagiti naibilag a ladrilio. Dagiti naibilag a ladrilio, nupay saan a kalaglagda dagiti ladrilio a nagebba iti pugon, ket saan a nangina, nalaka nga aramiden, ken maikanada kadagiti natikag a klima.​—Kitaenyo ti LADRILIO.

Dagiti pugon ti Egipto maipaay kadagiti dinamili ket nasukog a kasla umak-akikid a simburion, nga addaan iti lussolussok a sagiped iti nagbaetan ti abut ti apuy iti baba ken ti paggebbaan a nakubong nga espasio iti ngato. Ti dinamili naikabil iti daytoy a nakubong nga espasio sakbay a mapasgedan ti sungrod. Ti umiso a pannakarubrob ti pugon ket palimed iti negosio kadagiti Egipcio a dumadamili, ket kinasapulan ti kinasigo tapno mapataud dagiti matarigagayan a kalidad kadagiti nalpasen a produkto. Ti alipugpog a pinataud ti angin a dumaruros manipud pagpuoran nga agpangato iti kalasugan ti simburion inigupna ti apuy a lumasat kadagiti lussok ti sagiped ket pinagrikusna dayta iti aglawlaw ti dinamili sakbay a rummuar iti tuktok ti pagruaran a tubo.

Kas panagsagana maipaay iti maikanem a panangkabilna iti Egipto ken iti napasindayag a Faraon dayta, imbilin ni Jehova kada Moises ken Aaron: “Mangalakayo maipaay kadakayo iti dua a rakem nga iro manipud iti pugon, ket masapul nga ipuruak ni Moises nga agpalangit iti imatang ni Faraon.” Kas panagtungpalda kadagitoy a pammilin, “innalada ti iro ti maysa a pugon ket nagtakderda iti sanguanan ni Faraon, ket impuruak ni Moises nga agpalangit, ket nagbalin a busbusali nga addaan kadagiti kapuyo, a tumantanor iti tao ken animal.”​—Ex 9:8-10.

Dagiti pugon, wenno urno, ti Palestina, a natakuatan idiay Megiddo, addaan rukod nga agarup 2.5 por 3 m (8 por 10 pie), ket U ti sukogda. Iti daytoy a kita, ti pagpuoran masarakan iti pagsikkuan iti natikub a paset. Nabatad a ti alipugpog a sumrek iti baba ti ruangan ti pagpuoran pinuersana dagiti apuy a lumasat iti dua a paggebbaan a siled ken rummuar iti dua a kalasugan ti simburion a masarakan iti likudan ti pugon.

Dagiti Pugon ti Apug. Dagiti pugon ti apug naaramatda idiay kadaanan a Palestina gapu iti kinaruay ti apug a bato. Iti nabiit pay iti dayta a daga, dagiti kasta a pugon naibangon kadagiti bakris, a ti turod ti agbalin a pannakadiding iti likudan. Naaramid dagiti pugon iti nakersang a batbato nga awanan argamasa, a ti nagbabaetan dagiti bato naseksekan iti pitak ngem addaan iti dakkel a silulukat a kalasugan ti simburion iti tuktok. Kalpasan a ti uneg nasedsedan a nalaing iti narumek nga apug a bato, ti dumardarang nga apuy a napataud iti kayo a brush mapasgedan iti pagpuoran iti lansad ti pugon. Ti napigsa nga alipugpog a sumrek a lumasat iti maysa nga usok iti lansad ti pugon ipanna dagiti apuy agingga iti apug a bato, a papudotenna dayta agingga a mapagbalin nga apug. Gagangay nga agtultuloy daytoy a proseso iti sumagmamano nga aldaw.​—Kitaenyo ti APUG.

Ti kaunaan a direkta a pannakatukoy ti pugon iti Biblia ket iti Genesis 19:28. Sadiay ti nangisit a napuskol nga asuk ti maysa a pugon naaramat a pangdeskribir iti buya a nakita ni Abraham idi tinannawaganna dagiti maur-uram a siudad ti Sodoma ken Gomorra ken ti intero a Distrito ket napaliiwna a “ti napuskol nga asuk nagpangato manipud iti daga a kas iti napuskol nga asuk ti maysa a pugon!”

Idi naguurnong dagiti Israelita iti arisadsad ti Bantay Sinai “tapno sumabetda iti pudno a Dios,” ti nakaam-amak a buya iti imatangda ramanenna ti panagasuk ti Bantay Sinai iti intero a rabawna, “gapu iti kinapudno a ni Jehova bimmaba iti rabawna iti apuy; ket ti asukna nagpangpangato kas iti asuk ti maysa a pugon, ket ti intero a bantay nagkintayeg iti kasta unay.”​—Ex 19:17, 18.

Ti pannakaipatarus ti 2 Samuel 12:31 iti King James Version pagparangenna a ni David ‘pinalasatna [dagiti kautibo nga Ammonita] iti pugon ti ladrilio,’ ngem agparang a ti anag ti Hebreo a teksto, babaen ti pannakabalbaliw ti maysa a letra, ket “pinagserbina ida iti panagaramid iti ladrilio.”​—NW; AT; RS.