DALEM

Dakkel a glandula nga organo nga adda kadagiti addaan duri nga an-animal ken tao; adda akemna iti panagtunaw ken iti templa ti dara; iti tao, dayta ti kadakkelan kadagiti glandula. Ti Hebreo a termino maipaay iti dalem (ka·vedhʹ) ket nagtaud iti sao a kaipapananna ti “dumagsen.” Ti panangaramat ti Hebreo a Kasuratan iti sao a “dalem” ket masansan unay a mainaig kadagiti dalem ti an-animal nga insagana dagiti Israelita maipaay a sakripisio. (Ex 29:22; Le 3:4, 10, 15; 4:9) Ti “kulanit iti rabaw ti dalem” isu ti napagasuk iti altar. (Ex 29:13) Ti Commentary on the Old Testament, da C. F. Keil ken F. Delitzsch, deskribirenna daytoy a paset ti dalem kas “ti pannakaiket ti dalem, wenno pannakaiket ti tian . . . , a mangrugi iti benneg iti nagbaetan ti makannawan ken makannigid a paset ti dalem, ken aglayon iti maysa a dasig iti batog ti tian, ket ti sabali aglayon iti ayan dagiti bekkel. . . . Nalami daytoy basbassit a pannakaiket, ngem saan a kas iti kalukmeg ti dakdakkel a pannakaiket; nupay karaman latta dayta kadagiti nataba a benneg.” (1973, Tomo I, The Third Book of Moses, p. 300) Iti komento ni Rashi iti Levitico 3:4, nadepinar dayta kas “ti mangsaluad a pannakapader (kulapot) iti rabaw ti dalem.”​—Pentateuch With Targum Onkelos, Haphtaroth and Rashi’s Commentary, impatarus da M. Rosenbaum ken A. Silbermann.

Ingudo ti salaysay ni Ari Solomon maipapan iti awanan kapadasan nga agtutubo a timmulok iti panangsulbog ti imoral a babai: “Pagammuan ta isu sumurot kenkuana, . . . agingga a ti dalemna pisien ti maysa a pana, . . . ket saanna nga ammo a nairaman ti mismo a kararuana.” (Pr 7:21-23) Mayanatup unay daytoy a panangiladawan, ta natakuatan dagiti doktor a kadagiti nakaron a kasasaad ti syphilis (kas agpayso iti adu a dadduma pay a sakit), dagiti bakteria nga organismo punnuenda ti dalem. Iti sumagmamano a kaso, ti organismo (gonococcus) a pakaigapuan ti gonorrhea, sabali pay a sakit a mayakar babaen iti sekso, parnuayenna met ti nakaro a panagebbal ti dalem. Siempre, ti nakaro a pannakadangran ti dalem mabalin nga agbanag iti ipapatay. Nabigbig ti napateg nga akem ti dalem maipaay iti biag ta piguratibo a naaramat iti panangiladawan iti napalaus a ladingit.​—Un 2:11.

Ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia, idi agbirbirok iti pannakaiwanwan maipapan kadagiti namilitariaan a tignayna, “kimmita iti dalem” kas maysa a porma ti panagpadles.​—Eze 21:21; kitaenyo ti PANAGPADLES.