MEGIDDO

Maysa kadagiti kapatgan a siudad ti Naikari a Daga, agarup 90 km (56 mi) iti amianan ti Jerusalem ken 31 km (19 mi) iti abagatan a daya ti agdama a siudad ti Haifa. Naibangon dayta iti maysa a lugar a nasurok nga 4 ek (10 acre), iti rabaw ti maysa a munturod a pagaammo ita kas Tell el-Mutesellim (Tel Megiddo), a nganngani 21 m (70 pie) iti ngatuen ti ginget nga adda iti baba.​—LADAWAN ken MAPA, Tomo 1, p. 953.

Estratehiko. Mawanawananna met ti nagsasapalan dagiti kangrunaan a ruta ti komersio ken militar gapu ta adda daytoy iti nagsayaat a lugar a tumannawag iti nadam-eg a makinlaud a paset ti Ginget Jezrael (Tanap ti Esdraelon, pagaammo met kas “ginget a tanap ti Megiddo”; 2Cr 35:22; Zac 12:11). Agpada a salaysayen ti pakasaritaan ti Biblia ken dagiti sekular a rekord no kasano a nagpipinnarmek iti aglawlaw iti Megiddo dagiti buyot ti adu a nasion gapu iti nagsayaat nga ayanna. Iti asideg daytoy a disso “iti sibay ti dandanum ti Megiddo,” inabak ni Ukom Barak dagiti nabileg a puersa ni Jabin nga indauluan ni Sisera, a nakairamanan ti 900 a karuahe a naikkan kadagiti panabas a landok. (Uk 4:7, 13-16; 5:19) Idiay Megiddo a natay ni Ari Ocozias ti Juda kalpasan ti nakaro a pannakasugatna iti asideg ti Ibleam idi imbilin ni Jehu a makabil dayta nga ari. (2Ar 9:27) Idiay Megiddo a nasugatan iti nakaro ni Ari Josias ti Juda gapu iti pananglappedna iti buyot dagiti Egipcio nga indauluan ni Faraon Necoh a mapan tumulong kadagiti Asirio idiay karayan Eufrates.​—2Ar 23:29, 30; 2Cr 35:22.

Nasarikedkedan a naimbag ti Megiddo iti nadumaduma a tiempo bayat ti atiddog a pakasaritaanna, kas ipakita dagiti nakabakab dagiti arkeologo. Ipakita dagiti natakuatan a rebrebba nga addaan idi dayta kadagiti pader nga agarup 4 agingga iti 5 m (13 agingga iti 16 pie) ti kaakabada, nga idi agangay napaakaba pay a nagbalin a 7.5 m (25 pie). Idi nasarakan dagitoy a pader, dagiti natda a pasetda ket addaan pay laeng iti 3.3 m (11 pie) a kangato.

Pakasaritaan. Idi damo a madakamat ti Megiddo, nailanad a karaman ti arina kadagiti 31 nga ar-ari nga inabak ni Josue iti damo a panangrautda iti Naikari a Daga. (Jos 12:7, 8, 21, 24) Idi nabingbingay ti daga, ti Megiddo ken dagiti masakupanna nga ili ket nagbalin a kukua ti tribu ni Manases kas naiballaet a siudad, nupay adda iti teritoria ti Isacar. (Jos 17:11; 1Cr 7:29) Nupay kasta, idi panawen ti Uk-ukom, saan a napagtalaw ti Manases dagiti agnanaed a Canaanita iti daytoy a salindeg. Ngem idi bimmileg ti Israel, naituding dagitoy a tattao iti inkapilitan a panagtrabaho.​—Uk 1:27, 28.

Iti sidong ti panagturay ni David, idi napalawa dagiti beddeng ti pagarian agingga kadagiti kalawaanen a masakupanda, naparmek amin a turay ti Canaan nga adda iti sakup ti Naikari a Daga, a pakairamanan ti Megiddo. Gapuna a ti Megiddo ket inraman ni Solomon iti maikalima a nadakamat a distrito a naituding a mangipaay iti abasto a taraon iti naarian a sangakabbalayan, makabulan iti kada tawen.​—1Ar 4:7, 8, 12.

Pinabileg met ni Solomon ti sarikedked ti Megiddo, ket mabalin a maysa daytoy kadagiti siudad ti karuahena a nakaikuadraan ti dadduma kadagiti 12,000 a pakigubat a kabaliona. (1Ar 9:15-19; 10:26) Idiay Megiddo ti nakasarakan dagiti arkeologo iti nakaad-adu a tedtedda nga impapan ti dadduma (ngem saan amin) nga eskolar a dagitoy ket kuadra a makalaon iti nasurok a 450 a kabalio. Idi damo, naikuna a naaramid dagitoy a patakder idi tiempo ni Solomon, ngem ti adu a simmaganad nga arkeologo binaliwanda ti panangmatmatda ket imbagada a naaramid dagita iti naud-udi a tiempo, nalabit idi tiempo ni Acab.

Dinakamat ti padto ni Zacarias (12:11) nga adda ‘dakkel a panagdung-aw’ a napasamak “idiay ginget a tanap ti Megiddo,” a mabalin a tuktukoyenna ti panangdung-aw ken Ari Josias, a napapatay sadiay iti gubat. (2Ar 23:29, 30) Adda bassit nagdumaan ti Hebreo nga ispeling ti Megiddo iti libro ti Zacarias. Imbes a ti gagangay a Hebreo nga ispeling a Meghid·dohʹ ti naisurat, naaramat ti Meghid·dohnʹ, nga at-atiddog a porma nga umasping iti daydiay masarakan iti Apocalipsis 16:16.​—Kitaenyo ti HAR–MAGEDON.