NAZARENO
[nalabit manipud Heb. a neʹtser, “tarubong”].
Ti awag a pangdeskribir ken Jesus ken kadagiti adalanna idi agangay. Nupay agkaasping ti pannakaisurat dagiti nagan a Nazareno ken Nazareo, saan koma nga ipapan nga agpadada ta nagtaud dagitoy a sao iti nagduma a Hebreo a sasao a nagduma met ti kaipapananda.—Kitaenyo ti NAZAREO.
Maiparbeng laeng ken saan met a karkarna a kunaen a ni Jesus ket Nazareno, ta manipud kinamaladaga (sakbay pay nga agtallo ti tawenna) napadakkel kas anak ti maysa nga allawagi nga agnanaed iti siudad ti Nazaret, maysa a lugar nga agarup 100 km (60 mi) iti amianan ti Jerusalem. Kadawyandan kadagidi nga aldaw nga inaig ti tattao iti luglugar a naggapuanda.—2Sm 3:2, 3; 17:27; 23:25-37; Na 1:1; Ara 13:1; 21:29.
Ti amin a kita ti tattao iti nadumaduma a lugar masansan nga inawaganda ni Jesus kas Nazareno. (Mr 1:23, 24; 10:46, 47; 14:66-69; 16:5, 6; Lu 24:13-19; Jn 18:1-7) Inawat ken inaramat met a mismo ni Jesus dayta a nagan. (Jn 18:5-8; Ara 22:6-8) Iti karatula nga inkabil ni Pilato iti kayo a pagtutuokan, insuratna iti Hebreo, Latin, ken Griego: “Ni Jesus a Nazareno nga Ari dagiti Judio.” (Jn 19:19, 20) Nanipuden idi Pentecostes 33 K.P., ni Jesu-Kristo ket masansan a tukoyen dagiti apostol ken ti dadduma pay kas Nazareno wenno taga Nazaret.—Ara 2:22; 3:6; 4:10; 6:14; 10:38; 26:9.
Naimpadtuan. Impatuldo ni Mateo a ti nagan a Nazareno ket immun-unan a naipadto kas sabali pay a pagilasinan a mangipabigbig ken ni Jesu-Kristo kas naikari a Mesias. Dinakamatna daytoy kadagiti agbasa iti suratna idi imbagana ti inaramid ni Jose idi inyawidna ni Maria ken ti anakna manipud Egipto kalpasan ti ipapatay ni Herodes. “Mainayon pay,” insurat ni Mateo, “yantangay naipaayan iti nadibinuan a pakdaar iti maysa a tagtagainep, napan [ni Jose] iti teritoria ti Galilea, ket dimteng ken nagnaed iti siudad a managan Nazaret, tapno matungpal ti naisao babaen kadagiti mammadto: ‘Isu maawaganto iti Nazareno.’”—Mt 2:19-23.
Saan a nadakamat ti Nazaret iti Hebreo a Kasuratan. Ipapan ti dadduma a nagadaw ni Mateo iti maysa a napukawen a naimpadtuan a libro wenno iti maysa a di naisurat a nabayagen a patpatien, nupay ti sasaona a “naisao babaen kadagiti mammadto” ket ar-aramaten laeng dagiti mannurat ti Kristiano a Griego a Kasuratan a pangtukoy iti kanonikal a koleksion ti Hebreo a Kasuratan nga adda kadatayo ita. Agparang a tapno matarusan ti kinuna ni Mateo, masapul a laglagipen a ti Nazareno ket katupag ti neʹtser, a kaipapananna ti tarubong.
No ibatay iti dayta, nabatad a ti tuktukoyen ni Mateo ket ti naikuna ni Isaias (11:1) maipapan iti Mesias: “Addanto rummuar a saringit manipud iti pungdol ni Jesse; ket manipud kadagiti ramutna nabunganto ti maysa a tarubong [we·neʹtser].” Ti sabali pay a Hebreo a sao, tseʹmach, kaipapananna met ti tarubong ken inaramat ti dadduma pay a mammadto no tukoyenda ti Mesias. Kinuna ni Mateo nga adu a mammadto ti nangdakamat iti daytoy um-umay a “Tarubong” ta inaramatna ti sasao a “kadagiti mammadto.” Kas pagarigan, insurat ni Jeremias ti “nalinteg a tarubong” kas maysa a kaputotan ni David. (Jer 23:5; 33:15) Inladawan ni Zacarias ti maysa nga ari ken padi “nga agnagan Tarubong,” maysa a padto nga agaplikar laeng ken Jesus a Nazareno, ti naindaklan a naespirituan a managibangon iti Templo.—Zac 3:8; 6:12, 13.