Ti Naisangsangayan a Piesta ti Nangisit a Nazareno

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY FILIPINAS

KARKARNA a makitayo ti bunggoy a kas iti daytoy. Ngem ditoy Manila, makita daytoy a buya iti kada Enero 9. Ginasut a ribu kadagiti napasnek a Katoliko ti agtataripnong idiay Plaza Miranda iti Simbaan ti Quiapo, nga agur-uray iti panagparang ti Nangisit a Nazareno.

‘Nangisit a Nazareno?’ iyimtuodyo. Wen, daytoy a kas-tao-ti-kadakkelna nga estatua ni Jesu-Kristo a mangibakbaklay iti krus ti pakaiturongan ti atension ti karkarna a libut a sigun iti libro a Filipino Heritage “ket ti talaga a kadakkelan, ti naisangsangayan unay . . . a pannakaiparangarang ti nalatak a relihion iti Kakaisuna a Kristiano a Nasion iti Asia,” ti Filipinas.

Ti Dakkel a Libut

Bayat nga aglukat dagiti ruangan ti simbaan, agariwawa ti bunggoy buyogen ti kanalbuong dagiti paputok. Dua nga atiddog a tali ti maipaiggem iti bunggoy a mangguyod iti karro a nagtakderan ti Nangisit a Nazareno. Agiinnuna dagiti debosionado a mangiggem iti tali. Dakkel a dayaw daytoy kadakuada. Dadduma ti agiinniggem iti panggepda a manglukat iti maysa a pagnaan ti libut. Sakasaka ti amin a tao, a tunggal maysa ket naka-T-shirt ken adda tualia iti uloda wenno iti tengngedda.

Manipud iti maysa nga entablado a nabangon iti asideg ti simbaan, inlawlawag ti maysa a managipakaammo ti dadduma a pagannurotan iti agur-uray a bunggoy. Maysa a banag ti nalawag a naibinsabinsa: Di mapalubosan dagiti babbai iti libut. Ngamin agparang a bayat nga in-inut a maguyod ti Nangisit a Nazareno nga agturong idiay plasa, nariribukto ti kasasaad.

Agiinnuna dagiti magagaran a bunggoy, agdidinnuron ken agsisinniko, nga uray da la agdadarison iti kasta unay a panangikagumaanda a mangsagid iti Nangisit a Nazareno. Masapul a lapdan ida ti sumagmamano a lallaki a nakalugan iti karro tapno masalakniban ti imahen iti magagaran a bunggoy. No adu unay ti aggigiddan a mapalubosan a mangkalay-at, mabalin a mabatuag ti karro. Agpapan pay kadagita a pananglapped, masansan a mabatuag ti karro, ket kalikagumanna ti 30 minuto agingga iti maysa nga oras a mangibangon manen iti dayta gapu ta adu a tao ti agtarigagay a mangsagid iti imahen.

Naintar kadagiti nailet a kalsada ti Quiapo dagiti managpaliiw tapno makitada ti Nangisit a Nazareno iti nabannayat a panaglibutna iti dayta a distrito. Itag-ayda dagiti kandela tapno maipakitada ti kinapasnekda iti imahen. Intugot pay ketdi ti dadduma dagiti babbabassit nga imahenda kadagiti balayda. Kumuykuyog iti libut dagiti dadakkel a wagayway a mangiyam-ammo kadagiti nadumaduma a grupo dagiti debosionado iti Nangisit a Nazareno.

Dadduma iti bunggoy ti mangipallatok kadagiti tualia ken panio iti maysa kadagiti lallaki a nakalugan iti karro ti Nangisit a Nazareno. Ipunasna ida iti imahen wenno iti krusna sana met la ipalladaw. Ti maysa a maragsakan a manamati ti mangipunas iti tualiana iti rupana. Sumarsaruno iti kadakkelan a libut ti atiddog a linia dagiti imahen, a kaaduan kadakuada ti babbabassit a kita ti Nangisit a Nazareno. Nataltalged daytoy a surotan dagiti babbai.

Kabayatanna, iti uneg ti simbaan, dagiti manamati, nangnangruna dagiti babbai, umararawda iti Nangisit a Nazareno iti kalkalikagumanda a tulong. Apaman a makastrekda iti ruangan, danggayanda ti atiddog a pila dagiti dadduma a sibabannayat a magmagna a nakaparintumeng nga agturong iti altar.

Aniat’ Pakaragsakan Unay ti Bunggoy?

Ti Nangisit a Nazareno ket gubuayan kano iti adu a milagro. Kinuna ti sangapulo-ket-dua ti tawenna a ni Alberto a sumursurot kada apongna iti piesta gapu ta kanayon a sungbatan ti Nangisit a Nazareno amin a kararagna. Kuna ni Mauricio nga isut’ makilibut tapno mapakawan dagiti basolna ken mabang-aran metten kadagiti inaldaw a parikut ken pakadanaganna iti biag.

Ag-24 ti tawen ni Mauricio idi damo a makilibut. Iti kada tawen, maiggamanna dagiti tali a mangguyod iti imahen. Idi maikalima a gundawayna, tarigagayanna unay a makakalay-at iti karro. Isut’ tinulongan ti dadduma a gagayyemna, ket nabalinanna nga impunas ti tualiana kadagiti saka ti Nangisit a Nazareno; sa dagus met la a limmagto iti yan ti bunggoy. Natungpal daytoy a kalikagum, a mainanama laeng ti kaaduan a tao.

Nagtaudan ti Piesta

Inukit kano ti maysa a Mexicano nga Indiano (dadduma kunada a gapuanan dayta ti maysa a Filipino wenno Insik a managukit) ti Nangisit a Nazareno ket naipan idiay Manila babaen ti galleon idi maika-17 a siglo. Naisalsalumina ti panagaramid dagiti managukit iti dayta babaen ti panangkitikitda iti maysa a nangisit a kayo wenno panangpinturada iti imahen babaen iti natayengteng a kolor kape, a maitupag iti kolor dagiti Mexicano ken Filipino. Idi maika-18 a siglo, ti Nangisit a Nazareno ket naiyaramidan iti altarna idiay Quiapo gapu iti kiddaw ni Basilio Sancho, maysa nga arsobispo ti Manila, isu a nangbendision iti dayta. Ket idi nasapa a paset ti maika-19 a siglo, immawat dayta iti pammendision ni Papa Pio VII.

Nupay kasta, idi laeng 1923 ti damo a panagbalinna a paset ti maysa a narelihiusuan a libut a ti piesta ti distrito ti Quiapo ti kangitingitanna. Nanipud idin nagtultuloyen dagiti panaglibut.

Maibilang Kadi Dayta nga Idolatria?

Kadawyanna, makita ti Nangisit a Nazareno iti puestona iti maysa a tawa iti asideg ti pagserkan ti simbaan. Daytoy a tawa ket adda iti nagbaetan ti dua a tapi a nakaisuratan ti Sampung Utos, wenno Sangapulo a Bilin. Iti dadduma a Kristiano, kasla maikontra daytoy, yantangay ti maikadua kadagiti Sangapulo a Bilin ket: “Dikanto mangaramid iti maipaay kenka a ladawan a kinitikitan, uray ania a katulad ti adda idiay ngato sadi langit, wenno ti adda iti baba ditoy daga . . . Dikanto iruknoy ti bagim kadakuada wenno pagserbian ida.” (Exodo 20:4, 5, The Jerusalem Bible) Saan kadi a ti Nangisit a Nazareno ket maysa a nakitikit nga imahen a pagserserbian dagiti napasnek a Katoliko?

Saan a kasta ti panangmatmat ti kaaduan a Katoliko. Kuna ti New Catholic Encyclopedia: “Yantangay ti panagdayaw a maipaay iti maysa nga imahen ket maiturong ken agpatingga iti persona nga ireprepresentarna, ti umasping a kita ti panagdayaw gapu iti persona ti mabalin a maipaay iti imahen kas mangireprepresentar iti persona.” Kastoy ti kunaen ti adu a Filipino a Katoliko​—a pagdaydayawanda, saan a ti imahen, no di ket ni Jesu-Kristo, nga isu ti maipagarup nga ireprepresentarna. Usigentay biit daytoy [a kita] ti panagrason.

Kinapudnona, saan laeng a limitado kadagiti Katoliko ti kasta a relatibo a panagdayaw. Kasta met laeng ti inrason dagiti pagano a relihion iti adun a siglo. Kas pangarigan, sigun ken Lactantius, maysa nga Ama ti Simbaan idi maikapat a siglo, kinuna dagita a pagano: “Dikam agbuteng kadagiti imahen a mismo, ngem dagidiay a persona a kaasping ti nakabuklanda, ken kadagidiay nagan a nakaidedikaranda.”

Kaipapanan ngarud kadi daytoy a dagiti bilin ti Dios maipapan ti panagdaydayaw kadagiti idolo saan nga agaplikar iti kasoda? Nasin-aw kadi ti kasta a panagrason no panggepna a pagbalinen ti Sao ti Dios a barengbareng? Ngamin, no kastoy ti irason ti kaaduan kadagiti managdayaw kadagiti idolo, ngarud, agpaay kadagiti siasino ti talaga a pagaplikaran dagiti bilin?

Lagipenyo a bayat nga inted idi ti Dios ken Moises dagiti Sangapulo a Bilin, nangaramid dagiti Israelita iti nabalitokan nga urbon a baka, ket daytat’ nagrukbabanda. Mabalin a di minatmatan dagiti tattao nga idolatria daydi nga ar-aramidenda. Ti pagarupda amin, ti urbon a baka ireprepresentarna ni Jehova. (Exodo 32:4, 5) Ngem naay-ayo kadi ti Dios iti daydi nga inaramidda? Mabasatayo ti kinuna ni Jehova ken Moises: “Inka, sumalogka, ta dagiti tattao nga impanawmo iti daga nga Egipto, minulitanda ti bagbagida. Nagbaw-ingda iti apagdarikmat iti dalan nga imbilinko kadakuada. Inyaramidanda dagiti bagbagida iti maysa a nasukog nga estatua ti urbon a baka ket isu ti pagdaydayawanda ken pagdatdatonanda.”​—Exodo 32:7, 8.

Ti sabali pay a saludsod a rumbeng a mausig ket no nainkalintegan a dayawen ti maysa nga imahen. Kanayon a nabatad ti sagudayen ti Biblia maipapan iti daytoy a suheto. Kunana: “Maag unay dagita a tattao a mangutob iti ar-aramidenda. Inabbonganda dagiti matada ken dagiti panunotda manipud iti kinapudno. Ti managaramid kadagiti idolo awanan rabak wenno pannakaawat nga agkuna, ‘. . . Adtoyak nga agrukrukbab iti maysa a puted ti kayo!’”​—Isaias 44:18, 19, Today’s English Version.

Matulongan Kadi ti Imahen Dagiti Managdaydayawna?

Insurat ti maysa a Katoliko a padi: “Dagiti tattao nga agtalek iti pannakabalin ti Nangisit a Nazareno ti Quiapo sigurado nga ad-adu ti rasonda nga agtalek ngem kadagidiay agpannuray kadagiti anting-anting.”

Ti Biblia, iti sabali a bangir, kunana maipapan kadagita nga imahen: “Asinoman nga agkararag iti dayta, isut’ dina masungbatan wenno dina maisalakan iti pakadidigraanna.” Nalawag a kuna ni Jehova a Dios kadatayo a “saanda a makaaramid iti naimbag kadakayo.” (Isaias 46:7; Jeremias 10:5, TEV)

Di pagduaduaan ngarud a dagiti napasnek a Katoliko nga agdadarison iti inanama a masagidda ti Nangisit a Nazareno ket “adda regtada iti Dios,” ngem daytat’ “saan a maitunos iti umiso a pannakaammo.” (Roma 10:2) Paregtaenmi amin dagita a tattao a manggun-od iti umiso a pannakaammo babaen ti panagsukimat iti Sao ti Dios, ti Biblia, ket ngarud magun-odanda “ti porma ti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan iti panangmatmat ti Dios ken Amatayo.”​—Santiago 1:27.

[Dagiti ladawan iti panid 16]

Agaaripuno ti bunggoy tapno maipunasda dagiti tualia ken panioda iti estatua