PABOREAL
[Heb., tuk·ki·yimʹ (pangadu a porma)].
Ti kalakian a kita ti gagangay a pabo a namaris ti dutdotna. Dakkel a nagpayak a parsua nga atiddog ti ipusna, nga agarup kadakdakkel met laeng ti pabo. Ti kangrunaan a pagilasinan iti paboreal (Pavo muticus ken Pavo cristatus) ket ti nangayed nga ipusna a bimmullalayaw a berde ken dagiti bimmalitok a dutdotna a napattopattokan iti asul a dadakkel a “sinanmata.” Makapagukrad ti ipusna nga agbalin a kasla makaay-ayo a nagtimbukel a dalingding, wenno abaniko, nga agdisso iti daga ti agsinnumbangir a gayadanna. Kuregregen ti paboreal ti nakaukrad a kasla abaniko nga ipusna, iti kasta mangpataud iti kumarasakas nga uni ken sumilap dagiti dutdotna nga addaan kadagiti bimmullalayaw a maris. Ti maris ti tengnged ken barukongna ket bumerde nga asul a nakapimpintas ti kinasilengna. Nakanginngina ti paboreal idi nagkauna a tiempo gapu iti nagngayed a pintasna.
Idi tiempo ni Ari Solomon, aglayag iti maminsan kada tallo a tawen ti “bunggoy dagiti barko ti Tarsis” ni Solomon, ket agisangpetda iti “balitok ken pirak, marfil, ken bakbakes ken kadagiti paboreal.” (1Ar 10:22) Nupay ti dadduma kadagiti barko ni Solomon naglayagda nga agturong idiay Ofir (nabatad nga iti Nalabaga a Baybay; 1Ar 9:26-28), dakamaten ti 2 Cronicas 9:21 dagiti barko a ‘napan idiay Tarsis’ (nalabit idiay Espania) a nangidaliasat kadagiti bambanag a nadakamat iti ngato, a pakairamanan dagiti paboreal. Ngarud, saan a masigurado no sadino a lugar ti nangigapuanda kadagiti paboreal. Maipagarup nga idiay makin-abagatan a daya nga Asia ti taeng dagitoy a napintas a nagpayak a parsua ken naruayda idiay India ken Sri Lanka. Patien ti dadduma a ti Hebreo a nagan (tuk·ki·yimʹ) ket mainaig iti tokei a nagan ti paboreal iti Daan a Tamil. Mabalin a dagiti paboreal ket naala ti bunggoy dagiti barko ni Solomon idi naglayagda iti gagangay a rutada ken nagsardengda iti maysa a paglakuan nga agang-angkat iti India. Kasta met, makapainteres ti dinakamat ni Frederick Drimmer iti The Animal Kingdom: “Adun a siglo nga impapan dagiti sientista nga awan ti paboreal idiay Africa—a ti pagaammo a pagnanaedanda ket iti makindaya a paspaset ti India ken iti makin-abagatan a daya nga Asia. Idi 1936, naituang dayta a panangipapan dagiti mangad-adal kadagiti animal, idi adda nasarakan a Congo paboreal [Afropavo congensis] idiay Belgiano a Congo.”—1954, Tomo II, p. 988.
Adda dagiti dadduma a kaykayatda nga inaig ti Hebreo a sao a tuk·ki·yimʹ iti Egipcio a ky, maysa a kita ti bakes.