PROBINSIA
Ti Griego a termino nga e·par·kheiʹa, naipatarus a “probinsia,” tumukoy iti saklaw ti autoridad ti maysa a Romano nga administrador. Idi pinalawa ti Roma dagiti panagparmekna iti labes ti peninsula ti Italia, ti teritoria wenno dagiti geograpiko a pagpatinggaan ti turay ti maysa a gobernador naawagan iti probinsia.
Idi 27 K.K.P., ti kaunaan nga emperador ti Roma, ni Augusto, inurnosna iti dua a kategoria ti 22 nga agdama idi a probinsia. Dagidiay sangapulo a nataltalna a saan a nagkasapulan iti patinayon a kaadda dagiti lehion ti Roma nagbalinda a probinsia ti senado. Ti kangrunaan a Romano nga opisial iti daytoy a kita ti probinsia isu ti prokonsul. (Ara 18:12; kitaenyo ti PROKONSUL.) Dagiti nabatbati a probinsia naibilang a probinsia ti imperio, a direkta a manungsungbat iti emperador ken tartarawidwidan ti maysa a gobernador ken, iti daddadakkel a probinsia, ti maysa a komandante ti militar a maaw-awagan opisial a pannakabagi. Dagiti probinsia ti imperio masansan nga adda iti asideg ti lindoras wenno iti sabali pay a makagapu nagkalikagum kadagiti lehion a maisaad kadakuada; babaen ti nainget a panangituray kadagitoy a probinsia, ti emperador napagtalinaedna ti buyot iti sidong ti autoridadna. Kalpasan ti 27 K.K.P. dagiti baro a probinsia a nabuangay manipud kadagiti naparmek a teritoria nagbalin a probinsia ti imperio. Ti maysa a probinsia mabalin a mabingbingay pay iti babbabassit nga administratibo a benneg wenno distrito.
Ti sasaaden ti maysa a probinsia mabalin nga agbaliwbaliw iti nagbaetan ti panagpaay iti senado ken panagpaay iti imperio. (Kitaenyo ti CHIPRE.) Kasta met, no dadduma nabalbaliwan dagiti beddeng ti maysa a probinsia. Kas nagbanaganna, ti maysa a masinunuo a siudad wenno disso mabalin nga adda iti maysa a probinsia iti maysa a tiempo ket inton agangay adda iti kabangibang, wenno uray pay iti kabbaro a nabuangay a probinsia. Maipaay kadagiti pagarigan iti daytoy, kitaenyo ti CAPADOCIA; CILICIA; PAMFILIA; PISIDIA.
Idi napagtalaw ni Arquelao (Mt 2:22), anak ni Herodes a Dakkel, naikabil ti Judea iti sidong ti turay dagiti gobernador ti Roma. Ti gobernador ti probinsia manungsungbat met idi iti opisial a pannakabagi ti dakdakkel a probinsia ti Siria.
Idi a ni Pablo nayawat ken Felix idiay Cesarea, ti gobernador “inimtuodna no ania a probinsia ti naggapuanna [ni Pablo], ket nasiguradona nga isu naggapu idiay Cilicia.” (Ara 23:34) Ti Tarso, a nakayanakan ni Pablo, adda idi iti Cilicia a probinsia ti Roma.—Ara 22:3.
Ti gobernador ti maysa a probinsia ti imperio ket dinutokan ti emperador iti di nakedngan a periodo ti panagakem, saan a kas iti prokonsul ti maysa a probinsia ti senado, a gagangay a nagserbi iti makatawen laeng. Ni Felix sinuktan ni Festo kas gobernador ti Judea a probinsia ti imperio.—Ara 25:1.
Kitaenyo met ti MASAKSAKUPAN A DISTRITO.