PADER
Patakder a nagpaay kas pangtiped, pangtanda kadagiti pagbeddengan, wenno kas bakud. Sipud pay nagipatpatakder ti tao iti balbalay ken siudsiudad, nagibangbangon met kadagiti pader, a nagaramat iti adu a material, iti nadumaduma a disenio, agpaay iti adu a panggep. Ti kadakkel ken kinalagda dagiti patakder kangrunaanna nga agpannuray iti pannakaibangon dagiti pader ken kadagiti material a naaramat iti panangaramid kadagita.
Dagiti pader ti palasio ni David ket naaramid iti nataga a bato. (2Sm 5:11) Umasping iti dayta, agparang a dagiti makinruar a pader ti templo ni Solomon ket naaramid iti nakungkongan a bato, a ti sumagmamano kadagiti makin-uneg a parupada naabbongan kadagiti tabla a sedro. (1Ar 6:2, 7, 15) Dagitoy met a makin-uneg a kayo a diding ket nalabor ti pannakaarkosda kadagiti kitikit ken kalupkop a balitok. (1Ar 6:29; 1Cr 29:4; 2Cr 3:4, 7) Napalitadaan dagiti makin-uneg a parupa ti diding ti palasio ni Belsazar. (Da 5:5) Kadawyanna, simple dagiti naaramat a material dagiti pader ti balbalay dagiti umili iti pangkaaduan—naibilag a ladladrilio, di nataga a batbato, wenno napalitadaan a material iti rabaw ti kayo a baskag. No dadduma, napapuraw ti parupa ti pader.—Ara 23:3.
Padpader ti Siudad. Kadagidi kadaanan a tiempo, buteng ti makagapu a nagipatakder dagiti tattao iti mangsalaknib a padpader iti aglikmut dagiti dadakkel a siudad tapno malapdan ti iraraut ti kabusor. (1Ar 4:13; Isa 25:12) No marautda, dagiti agnanaed iti babassit nga ‘agpampannuray nga ili’ iti aglikmut (Nu 21:25) nagkamangda met iti las-ud ti napaderan a siudad. Ti Mosaiko a Linteg nangaramid iti legal a pagdumaan iti nagbaetan ti napaderan ken di napaderan nga il-ili, no maipapan kadagiti kalintegan dagiti makinkukua iti balbalay. (Le 25:29-31) Dagiti pader saanda laeng a nagpaay kas pisikal a bangen iti nagbabaetan dagiti pagtaengan iti siudad ken ti kabusor no di ket nangipaayda met iti nangato a pagsaadan iti tuktok dagita, a pagpuestuan dagiti manangikanawa tapno masalaknibanda dagiti pader, iti kasta saan a matubtob, mastrek babaen iti usok, wenno magiwang babaen kadagiti alikamen a pangrakrak. (2Sm 11:20-24; 20:15; Sal 55:10; Sol 5:7; Isa 62:6; Eze 4:1, 2; 26:9) Kas panglaban, dagiti rumaraut a puersa no dadduma nangibangonda kadagiti pader a panglakub kas kalkalasag nga iti likudan dagita mabalinda a darupen dagiti pader ti siudad.—2Ar 25:1; Jer 52:4; Eze 4:2, 3; 21:22; kitaenyo ti SARIKEDKED.
Dadduma Pay a Pader. Masansan a nabangon dagiti bato a pader tapno maaladan dagiti kaubasan wenno taltalon, ken tapno agpaayda kas koral wenno kulongan dagiti karnero. (Nu 22:23-25; Pr 24:30, 31; Isa 5:5; Mik 2:12; Hab 3:17) Ket adda met dagiti pader a nagpaay a pannakatambak a naipataraigid kadagiti natukantukad a bakris. (Job 24:11) Gistay permanente dagitoy a pader, naaramat dagiti di nataga a bato iti tay-ak a pangbangon kadagita, ken no dadduma naisaad dagita iti pila wenno argamasa.
Dagiti Simboliko a Pader. Iti Kasuratan, no dadduma nadakamat dagiti pader iti piguratibo a pamay-an kas mangiladawan iti pannakasalaknib ken kinatalged (1Sm 25:16; Pr 18:11; 25:28) wenno kas simbolo ti pannakaisina. (Ge 49:22; Eze 13:10) Maipapan iti kaipapananna kas simbolo ti pannakaisina, insurat ni Pablo kadagiti taga Efeso: “Ta isu [ni Kristo] ti kappiatayo, daydiay namagkaykaysa iti dua a dasig ken nangdadael iti pader nga adda iti nagbaetan a namaglasin kadakuada.” (Efe 2:14) Pagaammo unay ni Pablo ti makintengnga a pader iti paraangan ti templo ti Jerusalem, a nagpaay kas mamakdaar a pagilasinan nga arigna a mangibagbaga a ti di Judio saanna a mabalin ti lumbes iti dayta a pader, ta madusa iti ipapatay. Nupay kasta, idi nagsurat ni Pablo kadagiti taga Efeso idi 60 wenno 61 K.P., uray no imparipiripna dayta iti mangiladawan a pamay-an, iti kinapudnona saanna a tuktukoyen a naikkaten ti literal a pader, ta sitatakder pay laeng idi. Imbes ketdi, adda iti panunot ti apostol ti Linteg ti tulag, a nagakem kas mamagsina a pader iti nagbaetan dagiti Judio ken dagiti Gentil iti adun a siglo. Maibatay iti ipapatay ni Kristo agarup 30 a tawen a nasaksakbay, naikkaten dayta a simboliko a “pader.”
Naibaga ken Jeremias nga isu agbalin a kas iti nasarikedkedan a padpader a gambang maibusor kadagidiay bumusbusor kenkuana. (Jer 1:18, 19; 15:20) Iti sabali pay a pangngarig, nupay agnanaed ti ili ti Dios kas iti maysa a siudad nga awanan kadagiti literal a pader, iti kasta agparang a kasla awan gawgawayda, tagtagiragsakenda ti talna ken talged gapu iti di makita a tulong ti Dios. (Eze 38:11) Wenno maibatay iti sabali pay a panangmatmat, ti maysa a siudad maibilang a nabileg no ni Jehova ti ‘paderna nga apuy’ (Zac 2:4, 5), wenno no addaan kadagiti pader ti pannakaisalakan a ni Jehova ti nangipasdek, saan a kadagiti pader a naaramid iti bato ken ladrilio laeng. (Isa 26:1) “Ti nasantuan a siudad, ti Baro a Jerusalem,” a bumaba manipud langit, naikuna nga addaan iti “dakkel ken nangato a pader” a jaspe, a 144 a kasiko (64 m; 210 pie) ti katayagna, ket naikuna nga addaan iti 12 a pamuon a bato a buklen ti napapateg a saniata a nakitikitan iti nagnagan ti 12 nga apostol.—Apo 21:2, 12, 14, 17-19.