Ti Ug-ugali ti Panagladingit Kasanot’ Panangmatmatyo Kadagita?

ITI intero a historia ti ipapatay ti maysan a gagangay a kapadasan ti sangatauan. Ngem ti nabayagen a panagam-ammo saanna a pinabassit ti makadadael nga epekto nga inyeg ti ipapatay kadagiti adda a sibibiag. Ti pannakaammo a ti maysa a nagbalin a paset iti biagyo ket pimmusayen ti mammano a di makapataud iti nauneg ken napaut a panagladingit, ken iti nakasaksakit a panagrikna ti pukaw.

Ti relihion ti rebbeng nga isu koma ti mangpalukneng ti ut-ot a patpatauden ni patay, ngem masansan ti met kasunganina ti ar-aramidenda. Iti sumagmamano a daga ti ut-ot nga iyeg ni patay kadagiti maladingitan ti mapagbalin a maysa a pagbutbutngan no maibaga kadakuada a dagiti nagannakda ken kakabagianda a natnatayen ket agbalindan a maysa a manangibales nga espiritu a masapul a paammuen babaen kadagiti mayanatup a seremonia ti panagladingit. Ta no saan a kasta al-aliaendanto dagiti sibibiag. Mainayon pay, no agladingit ti maysa a pamilia a Kristiano mabalin nga addada dagiti pangngeddeng a rebbeng a sanguen maipapan kadagiti lokal nga ug-ugali, kas kadagiti panangisuot kadagiti naisangsangayan a kawes ken makiraman kadagiti seremonia a namnamaen dagiti dadduma.

Inkari ni Jehova a Dios nga iti maysa nga aldaw ikkatennanton ti naut-ot a kapadasan ni patay manipud iti natauan a pamilia. (Apocalipsis 21:4) Ket kabayatan dayta intedna kadatayo ti Saona, ti Biblia, kas maysa a ‘pagsilawan ti danatayo.’ (Salmo 119:105) Kaanoman nga agduaduatayo maipapan iti umiso a banag nga aramiden ipakita ti Biblia kadatayo ti dalan a kayat ti Dios a panagtignaytayo. (Isaias 30:21) Usigentayo ti panangiwanwan nga impaayna a maipaay iti kalaladingitan kadagiti isuamin a panawen, no ti maysa a nasinged kadatayo ket matay.

Maiyanatup ti Panagladingit

Kas adda a naikunan, natural laeng a makarikna ti napalalo a panagladingit no maysa kadagiti inay-ayattayo ti matay. Ngem ammo dagiti Kristiano nga addanto ti panagungar. Gapuna, awananda iti kasla awan namnamana, aglaplapusanan nga um-umkis pay a panagladingit nga ipampamatmat a masansan dagiti awan ti namnamana. (1 Tesalonica 4:13) Ti ipapatay ket saan a nesesita a kaipapananna ti agnanayonen a panagpakada, numan pay kastat’ kaipapananna iti apagbiit laeng a panawen.

Gapuna, ni Abraham ‘nagladingit ken Sara ket sinangitanna’ idi isut’ natay. (Genesis 23:2) Ni Isaac, ti anakna, kinasapulanna met ti “liwliwa kalpasan ti ipapatay ni inana.” (Genesis 24:67) Ti ladingit dagiti gagayyem ken kakabagian ni natay a Lazaro nagdakkel unay ta uray ni Jesus mismo “nagsangit.” (Juan 11:35) Panangipakita ti ayat agpaay kadagiti gagayyem ti maladingitan a pamilia no sarungkaran ken mangipaay liwliwa bayat kadagitoy a panawen ti panagladingit.​—Juan 11:31.

Nupay kasta, madlawyo a kadagiti salaysay ti Kasuratan maipapan ti panagladingit ken ti panangliwliwa kadagiti maldaangan, ti panangay-ayo iti natay ti pulos saan a nadakamat. Ammo dagiti ad-adipen ti Dios a ti natay matmaturog, awan-puotna. (Juan 11:11-14; Eclesiastes 9:5, 10) Dagiti natay saanda nga agsagsagaba kalpasan ti biag, ket saanda met nga agbalin a manangibales, napeggad nga espiritu. (Salmo 146:3, 4) Gapuna, saan a tultuladen ti ili ni Jehova ti ar-aramid dagiti aglawlaw a nasnasion a mangipampamatmat iti di umiso a kababalin kadagiti natay.​—Deuteronomio 14:1; 18:10-12.

Uray met ita, no usigentay dagiti bambanag a gagangay nga ar-aramidenda a ‘maipaay iti panagraem iti natay,’ masapul nga ikeddengtayo no aniat’ kaipapanan dayta nga aramid iti agdama. Dayta kadi ti naikawing iti di umiso a sursuro wenno an-anito? No kasta, rebbeng kadi a suroten ti Kristiano dayta?​—Roma 13:12-14.

Ania nga Ug-ugali ti Panagladingit?

Kadagiti dadduma a tattao iti lubong, rebbeng koma a dagiti balo a lallaki wenno babbai ti mangisuot iti naisangsangayan a pagan-anay ket nagtalinaedda iti dayta a kasasaad iti panagladingit, nga adu dagiti pakalapdan dagiti wayawayada, iti makatawen. Maibagay aya daytoy nga ugali kadagiti Nakristianuan a pammati?

Kaawatan, a ti Kristiano a nakapukaw iti maysa nga inay-ayatna ti agkawes ken agtignay a makitimbeng iti sumagmamano a panawen. (Idiligyo iti 2 Samuel 13:19; 2 Ar-ari 6:30.) Naiduma bassit daytoy manipud iti panagusar, agpaay iti nakabaybayag a panawen, iti kawes nga iti isip iti komunidad ket mainaig iti di maitunos iti Biblia a pammati maipapan iti natay. No dagiti Kristiano a balo madida a suroten ti kasta nga ugali, no maminsan dagitoy ti butbutngen dagiti kakabagian ken kakaarrubada a kuna nga adda ti “dakes a gasat” nga umapay kadakuada wenno ti “espiritu” ti natay nga asawada ti mariribukanto ken mangyegto ti didigra kadakuada. Dagitoy a managan-anito pagbutnganda met a mabalin a mailibak ti tudo kadakuada, wenno kumapuyto ti apitda.

Maysa a balo a babai ti di nangsurot iti dayta nga ugali, gapu ta kuna ti anakna a lalaki: “Ti espiritu ni tatang dinto aginana a sitatalna.” Iti sabali pay a lugar, ti hepe ti tribo ti nangbutbuteng a papanawenna amin dagiti ad-adipen ni Jehova iti dayta a lugar! Dadduma a lokal nga umili mariribukanda a gapu itoy dinaddadaelda ti lokal a paggigimongan dagiti Kristiano babaen kadagiti bareta ken wasay. Iti sabali pay a lugar, maysa a balo a babai a Kristiano ti linabusanda ket sirurungsot a binabaotda iti sjambok (baot) babaen iti polis ti tribo.

Apay a nagmadi dagitoy a Kristiano a balo a babbai nga aramiden ti ninamnama dagiti kakaarrubada kadakuada? Nalabit a personal a makitayo a bassit laeng a pannakadangran nga ipaay ti pannakikuyog iti lokal nga ugali gapu laeng iti “kinadisente.” Ket kadagiti sumagmamano nga ugali mabalin met a pudno dayta. Ngem kasano a mamatmatan ti maysa a Kristiano no isu ket makiraman kadagiti seremonia a nairanta a mangay-ayo kadagiti “espiritu dagiti inapoda”? Laglagipenyo, dagidiay makiramraman kadagita nga ar-aramid idi un-unana ket dida mapalubosan nga agtalinaed a paset iti komunidad nga Israelita wenno iti immuna a kongregasion Kristiano.​—Deuteronomio 13:12-15; 18:9-13; 2 Corinto 6:14-18; 2 Juan 9, 10.

Usigenyo ti sumagmamano kadagiti rason iti daytoy. Umuna, babaen ti pannakipaset kadagita a seremonia, ti maysa a tao supsuportaranna ken, iti epektona, itantandudona ti di-Nakristianuan a relihion. Ipakpakitana nga iti pusona isu paset pay laeng ti ulbod a relihion.​—Apocalipsis 18:4.

Iti intero a lubong, pagaammo dagiti Saksi ni Jehova ti panangisursuro ti Biblia. Maysa a kinapudno ti Biblia nga itantandudoda a ta ti natay awanen puotna ket saan nga agsagsagaba idiay impierno wenno apagnapagna iti daga ken mabalinna a dangran dagiti kapuonanna. Kuna ti Biblia: “Dagiti natay dida ammo ti aniaman.” (Eclesiastes 9:5) Daytoy a sursuro ti nangliwliwa kadagiti ginasut a ribo. Gapuna, dagiti tattao iti kaaduan a luglugar kaaduanna saanda a namnamaen a dagiti Kristiano makipasetda kadagiti seremonia a nairanta a mangay-ayo kadagiti natay.

Ania ngarud ti mapasamaken, no dagiti pudno a Kristiano, gapu iti panangpilpilit dagiti kabagian wenno kakaarrubada ket tumulokda a sumurot kadagiti di-Nakristianuan nga ug-ugali ti panagladingit? Dinto aya ipato dagiti kakaarrubada a nalabit dagiti Kristiano saanda met la gayam a patpatien ti ikaskasabada? A nalabit mabalinda ti makikompromiso kadagiti dadduma a paset? Di pagduaduaan dayta. Gapuna, nagadu a nasayaat nga ar-aramid ti madadael, ket dagiti tattao mabalin a maitibkolda.​—Mateo 18:6; 2 Corinto 6:3.

Gapuna, dagiti panglakayen ken dagiti dadduma iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova mangtedda ti adu a panangsuporta aginggat’ kabaelanda kadagidiay nabiit pay a napusayan. Mangtedda ti aniaman a suporta a kasapulan a mangtulong kadakuada a makapagtakder a sititibker a maipaay iti kinapudno iti imatang ti aniaman a panangpilpilit a mangsurot kadagiti di-nakristianuan nga ar-aramid.​—Idiligyo iti 2 Corinto 1:3, 4.

Kasanon no agpapan pay iti kasta a tulong, rugian ti maysa a Kristiano ti sumurot kadagiti di-Nakristianuan nga ug-ugali ti panagladingit? Masapul nga agtignay a siaasi dagiti panglakayen. Namalakad ni apostol Pablo: “Kakabsat, no ti maysa a tao masukalan iti uray ania a panagsalungasing sakbay a maammuanna dayta, dakayo nga adda naespirituan a kualipikasion padpadasenyo a mabalbaliwan ti kasta a tao iti espiritu ti kinatakneng.” (Galacia 6:1) Innayon pay met ni adalan a Santiago: “Kakabsatko, no adda kadakayo ti maisiasinto iti kinapudno ket isu pagbabawyanto ti maysa, ammuenna koma a ti mamagbabawi iti maysa a nakabasol iti pannakaallilaw ti dalanna isalakannanto iti ipapatay ti maysa a kararua ket abbongannanto dagiti adu unay a basbasol.”​—Santiago 5:19, 20.

Nasayaat met a laglagipen a ti Dios mismo “dina kayat a mapukaw ti uray siasino no di ket agturongda koma amin iti panagbabawi.” (2 Pedro 3:9) Dagiti panglakayen ti umuna a padpadasenda nga isubli ti maysa a nagbiddut. Iti kaaduan a kaso awan duadua a masarakan a gapu iti napalalo a ladingitda a napakuyogan iti panagbuteng kadagiti kaarrubada isut’ nangpilit iti daydiay agladladingit a nangala iti di umiso nga addang. Mainanama, a babaen ti naasi, mannakipagrikna a tulong, ‘palintegennanto metten dagiti daldalanna maipaay kadagiti saksakana, tapno saan a maligos ti pilay, ket umimbag koma.’​—Hebreo 12:13.

Nupay kasta, no ti maysa a Kristiano simmurot iti di-Nakristianuan nga ugali iti panagladingit ken, dina kayat nga awaten ti tulong dagiti padana a Kristiano, ket ipapilitna ti agtultuloy iti di-Nakristianuan a dalanna, inton agangay dagiti panglakayen masapul nga agtignayda tapno maipasiguro a dayta nga ar-aramid dina riribuken dagiti makaimatang wenno mangiserrek iti di umiso nga ar-aramid iti uneg ti kongregasion Kristiano. Asinoman nga agdaydayaw kadagiti inapona ket saanen a maysa a pudno a Kristiano, ket rebbeng a maala dagiti addang a mangipasiguro a tunggal maysa bigbigenda daytoy a kinapudno.​—1 Corinto 5:13.

Dagiti Bendision Manipud Kinamatalek

Adu a Kristiano ti nakakita a ti kinamatalek iti daytoy napateg a banag ket mangyeg kadagiti nasayaat a bunga. Ni Edwina Apason, maysa a babai a Kristiano idiay Suriname, ti nangisalaysay ti kapadasanna: “Naminsan, idi mangidadauloak iti panagadal iti Biblia, immawatak iti nakakigkigtot a damag. Bayat iti pannakiramraman iti demostrasion iti panagprotesta, ti inaunaan nga anakko a lalaki, a saan a Saksi, ti napaltogan agingga ken patay. Daytoy a nasaem a pukaw ti nangpataud iti adu a rigat, ta dagiti kabagiak kunada: ‘No dika suroten dagiti ugali ti panagladingit, awan ti panagayatmo kas ina iti anakmo.’ Sapulen ti ugali a putden ti buokko, balkotek ti ulok iti puraw a dalungdong, agpanesak iti sumagmamano a bulan, gagaraek ti magna iti nakain-inayad, ken agsaoak a siuulimek​—amin daytoy tapno ipakita kadagiti tattao ken kadagiti makunkuna nga ‘espiritu dagiti natay’ a talaga nga agladladingitak. Ngem, no aramidek dagitoy a bambanag, sigurado a ti panangaskasabak nagbalinen a barengbareng ket mapukawkon ti nadalus a konsiensiak iti imatang ti Dios.” Gapuna, di nakikompromiso ni Edwina.

Sabali pay a lalaki ti nagkuna a ti natay nga ikitna ti regular a bumisbisita kenkuana iti rabii. Aniat’ pagarupna a kayat ti ikitna? Insungbatna: “A maaramid ti maysa a panagdaton para kenkuana idiay igid ti karayan.” Kasanon no di maaramid dayta a panagdaton? Adda ti pammutbuteng ti ipapatay. Bayat a sibibiag daytoy nga ikitna ti nakaay-ayat unay a tao. Ngem, kalpasan ti ipapatayna, kunada nga isut’ agtignayen a kasla maysa a narungsot, manangbutbuteng a parsua. Pudno kadi nga isu met laeng daytoy a persona? Babaen iti panagrason ken panangusar iti Kasuratan, daytoy a tao ken dagiti dadduma pay a kas kenkuana nawayawayaanda manipud panagbuteng kadagiti natay. Naadal dagitoy a tattao a dagiti sirmata, timtimek, ken parparmata ket ar-aramid dagiti naigarangugongen nga anghel, dagiti demonio.​—Idiligyo iti 2 Corinto 11:3, 14; Efeso 6:12.

Pagaammo dagiti ad-adipen ni Jehova, a no agtalinaedda iti dalan nga inwayatna nga agpaay kadakuada, daytoy agangayto a mangiturong iti bendision iti biag nga awan inggana. (Isaias 30:21) Ni Satanas kanayon nga agus-usar ti kinasikap ken naallilaw a pamay-an tapno itibkolna ida ken isiasina ida manipud iti dayta a dalan. (1 Pedro 5:8, 9) Bigbigenna nga isudat’ nangnangruna a nakapuy no agladladingitda iti ipapatay ti maysa a dinungdungngoda. Nupay kasta, determinado dagiti Kristiano nga agbalin a matalek ken ni Jehova kadagiti amin a bambanag, agpapan pay aniaman a panangpilit. Iti daytoy, kas kadagiti dadduma met a bambanag, “agtulnogda iti Dios a nangnangruna ngem iti tao.” (Aramid 5:29) Iti kasta pampaneknekanda ti kinapasnek ti debosionda ken Jehova a Dios, ket kumitada iti masanguanan iti gunggonadanto kadakuada a biag idiay baro a sistema inton sadiay ni patay ken ti panagladingit “awanton.”​—Apocalipsis 21:4.